همه چیز از خشایارشا | شاه امپراطوری ایران
مقبره خشایارشا در نقش رستم
بیوگرافی و زندگینامه داریوشپسران بسیاری داشت که بزرگترین آنها آرتابرزن بود که از دختر گئوبرو، همسرنخست داریوش بود، ولی خشایارشا را که بزرگترین فرزند آتوسا دختر کورش بودبه جانشینی برگزید.
خشایارشا در نبشته ای از تخت جمشید پس از ستایش از اهورامزدا و شناساییخود، می گوید:" پدر من داریوش بود. پدر داریوش گشتاسپ بود؛ پدر گشتاسپ،آرشام بود. هم گشتاسپ و هم آرشام زنده بودند که پدر من به خواست اهورامزداشاه شد. هنگامی که داریوش شاه شد کارهای نیک بسیار کرد.
داریوش پسران دیگری داشت، به خواست اهورامزدا مرا مهست آنها نهاد. هنگامیکه پدر من داریوش از تخت رفت، من بر گاه(تخت) پدر شاه شدم. هنگامی که منشاه شدم، کارهای نیک بسیار کردم. آنچه پدرم کرد و نیز آن چه من کردم،چیزهای دیگر را من افزودم و آنچه من و پدرم کردیم همه به خواست اهورامزدابود"
پس از خاکسپاری، تاجگذاری انجام می شد. تنها نوشته ای که ازآیین تاجگذاریبرجای مانده نوشته ی پلوتارک درباره ی برتخت نشستن اردشیر دوم است، وی میگویید آیین تاجگذاری از سوی مغان در پاسارگاد انجام می شد که درآن جانشینبایستی جامه ی خود را درآورد و جامه ای را که کورش پیش از شاهی بر تن میکرد بپوشد که با این کار پیوستگی دودمانی گرامی داشته می شد. شاه براینمایاندن نشستن برتخت باج هایی که به روزگار شاهنشاه پیش بود می بخشید.
خشایارشا در 35 یا 36 سالگی به شاهنشاهی رسید. همسر وی هماچهر(شاید همهماشهر؛ در نوشته های ایرانی در روزگار کیانیان از زنی به نام همای چهرزادیادشده) نام داشت که دختر هوتن یکی از یاران داریوش بود. مادر هماچهرخواهر داریوش بود.
خشایارشا در زمستان شورش مصر را سرکوب کرد و برادرش، هخامنش را به جای"فرداد" که چنین برمی آید که در شورش کشته شده باشد به شهربانی مصر گماشت.
خشایارشا در یونان
خشایارشا برای دیدار از کشورهای خوربری شاهنشاهی خود و همچنین برایگوشمالی آتنی ها راهی آسیای کوچک شد. داستان آمدن خشایارشا به آتن راداستان پردازان یونانی برای بزرگ کردن یونان چنان نوشته اند که گویاخشایارشا دست به بسیج بزرگی زده است. واقعیت آن است که خشایارشا که برایبازدید کشورهای شاهنشاهی آمده بود تنها لشکری که همراه خود آورده بود لشکرده هزار تنی جاویدان بود. خشایارشا در بازدید از کشورهای آسیای کهتر شماراندکی از سربازان پادگان های این کشورها را با خود همراه کرد تا آنکههنگامی که به اروپا پاگذاشت شاید ارتش وی به پنجاه هزار تن رسیده باشد کهاین خود برای گوشمالی آتنی ها بزرگ می نموده است هرچند که ممکن بودکشورهای دیگر یونانی نیز به کمک آتن بشتابند، حال آنکه بیشتر کشورهاییونانی فرمانبرداری خود را از شاه بزرگ اعلام کردند.
پس از گذراندن زمستان در سارد خشایارشا در آغاز سال 79 هخامنشی(480 پیش ازمیلاد مسیح) به سوی یونان روانه شد. ارتش ایران را نیروی دریایی پشتیبانیمی کرد. آتنی ها نیز دارای ناوگانی نیرومند بودند که می توانست با نیرویدریایی ایران به جنگ بپردازد.
خشایارشا بی برخورد با پایداری به سوی آتن در یونان پیش رفت تا به تنگهترموپیل رسید که درآنجا به جهت تنگی بیش از اندازه، یونانی ها(اسپارتی هابه فرماندهی شاهشان لئونیداس) راه را بر ارتش ایران بستند.
سوران ارتش به شناسایی منطقه پرداخته، میانبری که از پشت تنگه در می آمدرا یافتند. پس از آن بسیاری از یونانیان از ترموپیل گریختند و تنهااسپارتیان در تنگه ماندند و همه در جنگ کشته شدند.
پس از گذر از ترموپیل راه آتن به روی ارتش ایران باز شد، هنگامی که خشایارشاه از مقدونیه به آتن درآمد بسیاری از مردم آن، از شهر کوچ کرده بودندگروهی بر این باورند که خشایارشاه در آتن به تلافی آتش سوزی سارد بخشی ازشهر را آتش زد.
از این پس سیر روی دادها دارای پیچیدگی بسیاری است چراکه نمی توان حقیقت را از ژرفای نوشته های یونانیان بدست آورد.
آنچه می توان گفت این است که آتنیان که نمی توانستند در خشکی به برابرارتش ایران درآیند، با نیروی دریایی ایران درنزدیکی سالامین، که از رویتنگی نیروی ایران نمی توانست کشتی های بسیاری را به جنگ درآورد درگیرشدند، چون این برخورد نتیجه ای در برنداشت، تیمیستوکل رهبر آتن به همراهگروهی به نزد خشایارشا رفتند، که در طی آن توانستند که خودمختاری آتن رابدست آورند. خشایار شاه پس از آن به آسیا بازگشت.
تیمستوکل تا پایان شاهنشاهی خشایار شاه رهبر آتن بود ولی پس از آن مردم بر او شوریدند و وی از راه مقدونیه به دربار ایران پناه برد.
دیون خرسوستومس نوشته است( کتاب 11، بند 149) : " خشایار شاه در لشکرکشیبه یونان در ترموپیل بر اسپارتیان پیروز گشت و شاه لئونیداس رادر آنجابکشت. سپس آتن را ویران کرد ...پس از این پیروزیها برای یونانیان باجگذارد و راه اسیا را در پیش گرفت . "
در فهرست سرزمینی نبشته ی دیوها که به زمانی پس از نبرد یونان تعلق دارد،نام یونانی های نزدیک دریا( کوچ نشینان یونانی آسیای کوچک)، یونانی هایفرای دریا(یونانی های سرزمین اصلی) و اسکودرا( مقدونیه و تراکیا) آمده است.
نوشته ای از توسیدید یادآور می شود که سرپرستی نیروهای اسپارت و آتن وهمگنانشان پس از بازگشت خشایار شاه به آسیا به دست یک کارگزار یونانی بهنام پاوسانیاس بود که جامه ی ارتش ایران را می پوشید و زیر دست افسرایرانی به نام ارتاباذ کار می کرد
خشايارشا اول
521 قبل از میلاد
تاریخ تولد 465قبل از میلاد
تاریخ درگذشت
مرودشت فارس - نقش رستم
توضيحات - آرامگاه
مقبره خشایارشا در نقش رستم
بیوگرافی و زندگینامه
خشایارشا در نبشته ای از تخت جمشید پس از ستایش از اهورامزدا و شناساییخود، می گوید:" پدر من داریوش بود. پدر داریوش گشتاسپ بود؛ پدر گشتاسپ،آرشام بود. هم گشتاسپ و هم آرشام زنده بودند که پدر من به خواست اهورامزداشاه شد. هنگامی که داریوش شاه شد کارهای نیک بسیار کرد.
داریوش پسران دیگری داشت، به خواست اهورامزدا مرا مهست آنها نهاد. هنگامیکه پدر من داریوش از تخت رفت، من بر گاه(تخت) پدر شاه شدم. هنگامی که منشاه شدم، کارهای نیک بسیار کردم. آنچه پدرم کرد و نیز آن چه من کردم،چیزهای دیگر را من افزودم و آنچه من و پدرم کردیم همه به خواست اهورامزدابود"
پس از خاکسپاری، تاجگذاری انجام می شد. تنها نوشته ای که ازآیین تاجگذاریبرجای مانده نوشته ی پلوتارک درباره ی برتخت نشستن اردشیر دوم است، وی میگویید آیین تاجگذاری از سوی مغان در پاسارگاد انجام می شد که درآن جانشینبایستی جامه ی خود را درآورد و جامه ای را که کورش پیش از شاهی بر تن میکرد بپوشد که با این کار پیوستگی دودمانی گرامی داشته می شد. شاه براینمایاندن نشستن برتخت باج هایی که به روزگار شاهنشاه پیش بود می بخشید.
خشایارشا در 35 یا 36 سالگی به شاهنشاهی رسید. همسر وی هماچهر(شاید همهماشهر؛ در نوشته های ایرانی در روزگار کیانیان از زنی به نام همای چهرزادیادشده) نام داشت که دختر هوتن یکی از یاران داریوش بود. مادر هماچهرخواهر داریوش بود.
خشایارشا در زمستان شورش مصر را سرکوب کرد و برادرش، هخامنش را به جای"فرداد" که چنین برمی آید که در شورش کشته شده باشد به شهربانی مصر گماشت.
خشایارشا در یونان
خشایارشا برای دیدار از کشورهای خوربری شاهنشاهی خود و همچنین برایگوشمالی آتنی ها راهی آسیای کوچک شد. داستان آمدن خشایارشا به آتن راداستان پردازان یونانی برای بزرگ کردن یونان چنان نوشته اند که گویاخشایارشا دست به بسیج بزرگی زده است. واقعیت آن است که خشایارشا که برایبازدید کشورهای شاهنشاهی آمده بود تنها لشکری که همراه خود آورده بود لشکرده هزار تنی جاویدان بود. خشایارشا در بازدید از کشورهای آسیای کهتر شماراندکی از سربازان پادگان های این کشورها را با خود همراه کرد تا آنکههنگامی که به اروپا پاگذاشت شاید ارتش وی به پنجاه هزار تن رسیده باشد کهاین خود برای گوشمالی آتنی ها بزرگ می نموده است هرچند که ممکن بودکشورهای دیگر یونانی نیز به کمک آتن بشتابند، حال آنکه بیشتر کشورهاییونانی فرمانبرداری خود را از شاه بزرگ اعلام کردند.
پس از گذراندن زمستان در سارد خشایارشا در آغاز سال 79 هخامنشی(480 پیش ازمیلاد مسیح) به سوی یونان روانه شد. ارتش ایران را نیروی دریایی پشتیبانیمی کرد. آتنی ها نیز دارای ناوگانی نیرومند بودند که می توانست با نیرویدریایی ایران به جنگ بپردازد.
خشایارشا بی برخورد با پایداری به سوی آتن در یونان پیش رفت تا به تنگهترموپیل رسید که درآنجا به جهت تنگی بیش از اندازه، یونانی ها(اسپارتی هابه فرماندهی شاهشان لئونیداس) راه را بر ارتش ایران بستند.
سوران ارتش به شناسایی منطقه پرداخته، میانبری که از پشت تنگه در می آمدرا یافتند. پس از آن بسیاری از یونانیان از ترموپیل گریختند و تنهااسپارتیان در تنگه ماندند و همه در جنگ کشته شدند.
پس از گذر از ترموپیل راه آتن به روی ارتش ایران باز شد، هنگامی که خشایارشاه از مقدونیه به آتن درآمد بسیاری از مردم آن، از شهر کوچ کرده بودندگروهی بر این باورند که خشایارشاه در آتن به تلافی آتش سوزی سارد بخشی ازشهر را آتش زد.
از این پس سیر روی دادها دارای پیچیدگی بسیاری است چراکه نمی توان حقیقت را از ژرفای نوشته های یونانیان بدست آورد.
آنچه می توان گفت این است که آتنیان که نمی توانستند در خشکی به برابرارتش ایران درآیند، با نیروی دریایی ایران درنزدیکی سالامین، که از رویتنگی نیروی ایران نمی توانست کشتی های بسیاری را به جنگ درآورد درگیرشدند، چون این برخورد نتیجه ای در برنداشت، تیمیستوکل رهبر آتن به همراهگروهی به نزد خشایارشا رفتند، که در طی آن توانستند که خودمختاری آتن رابدست آورند. خشایار شاه پس از آن به آسیا بازگشت.
تیمستوکل تا پایان شاهنشاهی خشایار شاه رهبر آتن بود ولی پس از آن مردم بر او شوریدند و وی از راه مقدونیه به دربار ایران پناه برد.
دیون خرسوستومس نوشته است( کتاب 11، بند 149) : " خشایار شاه در لشکرکشیبه یونان در ترموپیل بر اسپارتیان پیروز گشت و شاه لئونیداس رادر آنجابکشت. سپس آتن را ویران کرد ...پس از این پیروزیها برای یونانیان باجگذارد و راه اسیا را در پیش گرفت . "
در فهرست سرزمینی نبشته ی دیوها که به زمانی پس از نبرد یونان تعلق دارد،نام یونانی های نزدیک دریا( کوچ نشینان یونانی آسیای کوچک)، یونانی هایفرای دریا(یونانی های سرزمین اصلی) و اسکودرا( مقدونیه و تراکیا) آمده است.
نوشته ای از توسیدید یادآور می شود که سرپرستی نیروهای اسپارت و آتن وهمگنانشان پس از بازگشت خشایار شاه به آسیا به دست یک کارگزار یونانی بهنام پاوسانیاس بود که جامه ی ارتش ایران را می پوشید و زیر دست افسرایرانی به نام ارتاباذ کار می کرد
