بار ديگر اين آيات، به مسأله آيات عظمت خداوند در عالم آفرينش مى پردازد، و در حقيقت بحث هائى را كه در آيات 20 و 21 همين سوره درباره آيات او در زمين و وجود انسان گذشت، تكميل مى كند، و در ضمن، دليلى بر قدرت خداوند بر مسأله معاد و زندگى پس از مرگ است، نخست مى فرمايد: «ما آسمان را با قدرت بنا كرديم، و پيوسته آن را وسعت مى بخشيم» (وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْد وَ إِنّا لَمُوسِعُونَ).
* * *
«و زمين را گسترديم و چه خوب گستراننده ايم»! (وَ الْأَرْضَ فَرَشْناها فَنِعْمَ الْماهِدُونَ).
«اَيْد» (بر وزن صيد)، به معنى قدرت و قوت است، و در بعضى آيات قرآن مجيد به اين معنى آمده است، و در اينجا اشاره به قدرت كامله خداوند بزرگ در آفرينش آسمان ها دارد.
نشانه هاى اين قدرت عظيم، هم در عظمت آسمان ها، و هم در نظام خاصى كه بر آنها حاكم است به خوبى آشكار مى باشد.(1)
در اين كه منظور از
«إِنّا لَمُوسِعُونَ» (ما پيوسته وسعت مى بخشيم)، در اينجا چيست؟ در ميان مفسران گفتگو است:
بعضى، آن را به معنى توسعه رزق از سوى خدا بر بندگان از طريق نزول باران دانسته اند،
بعضى، آن را به معنى گسترش رزق از هر نظر مى دانند،
و بعضى، نيز آن را به معنى غنى و بى نيازى خداوند تفسير كرده اند; چرا كه خزائن او آن قدر گسترده است كه با اعطاء رزق به خلايق، هرگز پايان نمى پذيرد و كم نمى شود.
ولى، با توجه به مسأله آفرينش آسمان ها در جمله قبل، و با توجه به كشفيات اخير دانشمندان در مسأله
«گسترش جهان»، كه از طريق مشاهدات حسى نيز تأييد شده است، معنى لطيف ترى براى آيه مى توان يافت، و آن اين كه: خداوند آسمان ها را آفريده و دائماً گسترش مى دهد.
علم امروز مى گويد: نه تنها كره زمين بر اثر جذب مواد آسمانى تدريجاً فربه و سنگين تر مى شود، بلكه آسمان ها نيز در گسترشند، يعنى ستارگانى كه در يك كهكشان قرار دارند، به سرعت از مركز كهكشان دور مى شوند، حتى سرعت اين گسترش را در بسيارى از مواقع اندازه گيرى كرده اند.
در كتاب
«مرزهاى نجوم» نوشته
«فرد هويل» مى خوانيم: «تندترين سرعت عقب نشينى كرات، كه تاكنون اندازه گيرى شده، نزديك به 66 هزار كيلومتر در ثانيه است!، كهكشان هاى دورتر در نظر ما به اندازه اى كم نورند، كه اندازه گيرى سرعت آنها به سبب عدم نور كافى دشوار است، تصويرهائى كه از آسمان برداشته شده، آشكارا اين كشف مهم را نشان مى دهد كه، فاصله اين كهكشان ها بسيار سريع تر از كهكشان هاى نزديك افزايش مى يابد».
نامبرده سپس به بررسى اين سرعت در كهكشان هاى
«ابر سنبله» و
«اكليل» و
«شجاع» و غير آن پرداخته و بعد از محاسبه، سرعت هاى عجيب و سرسام آورى را ارائه مى دهد.(2)
چند جمله هم در اين زمينه از آقاى
«جان الدر» بشنويد، او مى گويد: «جديدترين و دقيق ترين اندازه گيرى ها در طول امواجى كه از ستارگان پخش مى شود، پرده از روى يك حقيقت عجيب و حيرت آور برداشته، يعنى نشان داده است مجموعه ستارگانى كه جهان از آنها تشكيل مى يابد، پيوسته با سرعتى زياد از يك مركز دور مى شوند، و هر قدر فاصله آنها از اين مركز بيشتر باشد، بر سرعت سير آنها افزوده مى گردد، مثل اين است كه زمانى كليه ستارگان در اين مركز مجتمع بوده اند، و بعد از آن از هم پاشيده، و مجموعه ستارگان بزرگى از آنها جدا و به سرعت به هر طرف روانه مى شوند!
دانشمندان از اين موضوع چنين استفاده كرده اند كه جهان داراى نقطه شروعى بوده است».(3)
«ژرژ
گاموف» در كتاب
«آفرينش جهان»، در اين زمينه چنين مى گويد: «فضاى جهان كه از ميلياردها كهكشان تشكيل يافته، در يك حالت انبساط سريع است، حقيقت اين است كه جهان ما در حال سكون نيست، بلكه انبساط آن مسلم است.
پى بردن به اين كه، جهان ما در حال انبساط است، كليد اصلى را براى گنجينه معماى جهان شناسى مهيا مى كند، زيرا اگر اكنون جهان در حال انبساط باشد، لازم مى آيد كه زمانى در حال انقباض بسيار شديدى بوده است»!.(4)
تنها دانشمندان فوق نيستند كه به اين حقيقت اعتراف كرده اند، افراد ديگرى نيز اين معنى را در نوشته هاى خود آورده اند كه نقل كلمات آنها به درازا مى كشد.
جالب توجه اين كه، تعبير به
«إِنّا لَمُوسِعُونَ» (ما گسترش دهندگانيم) با استفاده از جمله اسميه و اسم فاعل، دليل بر تداوم اين موضوع است، و نشان مى دهد كه اين گسترش، همواره وجود داشته، و همچنان ادامه دارد، و اين درست همان چيزى است كه امروز به آن رسيده اند كه، تمام كرات آسمانى و كهكشان ها در آغاز در مركز واحدى جمع بوده (با وزن مخصوص فوق العاده سنگين)، سپس انفجار عظيم و بى نهايت وحشتناكى در آن رخ داده، و به دنبال آن، اجزاى جهان متلاشى شده، و به صورت كرات درآمده، و به سرعت در حالت عقب نشينى و توسعه است.
اما در مورد خلقت زمين واژه
«ماهِدُون»، تعبير لطيفى است كه نشان مى دهد خداوند زمين را با تمام وسائل استراحت، براى زندگى انسان ها
«ممهد» و آماده ساخته است; زيرا
«ماهد» از ماده
«مهد»، به معنى گاهواره و يا هر محلى است كه براى استراحت آماده مى كنند، چنين محلى، بايد آرام، مطمئن، محفوظ و گرم و نرم باشد، و تمام اين شرائط در كره زمين حاصل است.
به فرمان الهى،
از يكسو سنگ ها نرم و تبديل به خاك شده،
و از سوى ديگر، صلابت كوه ها و پوسته سخت زمين آن را در برابر فشار جزر و مد، مقاوم ساخته،
از سوى سوم، قشر هوائى كه گرداگرد آن را فرا گرفته، هم حرارت خورشيد را در خود نگه مى دارد، و همچون لحاف بزرگى بر اين بستر گسترده افتاده، و هم سپر نيرومندى است در برابر هجوم سنگ هاى آسمانى كه آنها را به محض ورود به قلمرو زمين، آتش زده، خاكستر مى كند.
و به اين ترتيب،
تمام شرائط آسايش از سوى خداوند براى پذيرائى از انسان كه ميهمان خدا در اين كره خاكى است فراهم شده است.
http://www.makaremshirazi.org/urdu/quran/
و فضا را، ما آنرا با نيروی ويژه بنا کرديم، وhttp://www.quranology.com/farsi/hasti.htmاين ما هستيم که پیوسته آنرا گسترش می دهيم»!