جولان حوادث دوچرخ در سطح معابر
راننده پايش را روي ترمز مي‌كوبد و با صداي بلند به موتورسواري كه به‌ناگاه مقابلش پيچيد و لحظه‌اي بعد در ازدحام ماشين و موتورهاي ديگر ناپديد شد، بد و بيراه مي‌گويد. مسافري كه در صندلي جلو نشسته زيرلب مي‌گويد: «امان از دست اين موتوري‌ها» زن ميانسالي كه در صندلي عقب، پشت راننده جاي گرفته نيز غر مي‌زند: « آسايش را از همه گرفته‌اند. پياه‌رو، ورودممنوع و...فرقي برايشان نمي‌كند.»
اين ماجرا، صحنه‌اي تكراري براي همه ماست و شايد روزانه بارها اين مكالمات را شنيده و خود در بحث بر سر موتورسواران شركت كرده باشيم. علي‌رغم اين كه نيروي انتظامي اقدامات گسترده‌اي را براي جلوگيري از انواع تخلفات موتورسواران به مرحله اجرا درآورده، اما اين معضل هنوز كلانشهرها را آزار مي‌دهد. راكبان متخلف موتورسيكلت علاوه بر اين كه به انحاء گوناگون موجب سلب آسايش مسافران درون و برون‌شهري مي‌شوند، با بي‌توجهي به مقررات و اصول ايمني خود را نيز در مرز حادثه نگه مي‌دارند. اين خطرات و حوادث هرساله در تابستان رنگ جدي‌تري به خود مي‌گيرد؛ چرا كه استفاده از موتورسيكلت در اين فصل به خاطر شرايط مساعد جوي براي رانندگي، بيشتر از فصل‌هاي سرد و توام با بارش است.
بنا به آمار موجود 34 درصد از كشته‌شدگان تصادفات رانندگي در سال گذشته موتورسوار بوده‌اند و آمار و بررسي‌ها نشان داده است تلفات و جراحات موتورسواران در سطح جاده‌ها بيشتر از داخل شهرهاست.
مطالعات صورت گرفته مشخص كرده در 50 درصد از تصادفات فوتي و جرحي راكبان موتورسيكلت مقصر بوده‌اند. همچنين 95 درصد تصادفات موتوري از ساعت 7 صبح تا 24 به وقوع مي‌پيوندد و 51 درصد اين سوانح در 30 كيلومتري شهرها رخ مي‌دهد. اين بررسي‌ها عدم رعايت حق‌تقدم و تغيير مسير ناگهاني را عامل
3/32 درصد تصادفات، انحراف به چپ را مسبب 7/28 درصد سوانح، عدم توجه به جلو و رعايت نكردن فاصله طولي را باعث 8/23 درصد رخدادهاي رانندگي و تخطي از سرعت مطمئن و ناتواني در كنترل وسيله نقليه را علت 3/18 درصد تصادفات موتورسيكلت‌ها نشان داده است. ضمن اين كه به ترتيب جاده‌هاي استان‌هاي گيلان، اصفهان، مازندران، گلستان، كرمان و فارس پرخطرترين مسيرهاي تردد براي موتورسواران شناخته شده است. سردار محمد رويانيان، رئيس پليس راهور كشور نيز در آماري اشاره مي‌كند به طور متوسط 20 درصد كشته‌هاي كشور موتورسواران هستند كه سالانه 6 هزار نفر را تشكيل مي‌دهند.
در اين ميان كارشناسان علل تصادف موتورسيكلت‌ها را در چند دسته، تقسيم‌بندي مي‌كنند و خطاي انساني و استاندارد نبودن وسيله نقليه را از جمله عوامل اصلي اين وقايع مي‌دانند. بي‌احتياطي، عاملي است كه بسياري از اين حوادث را رقم مي‌زند. سردار مهدي توكلي فرمانده انتظامي استان مازندران با بيان اين كه عامل انساني عمده‌ترين دليل حوادث رانندگي محسوب مي‌شود، بنا به آمار 60 درصد از تلفات ناشي از تصادف موتورسيكلت‌ها را به خاطر نداشتن كلاه ايمني مي‌داند و بر خطرات بي‌احتياطي موتورسواران تاكيد مي‌كند. او مي‌گويد: «رعايت مقررات راهنمايي و رانندگي، استفاده بهينه از كلاه ايمني در حين رانندگي با موتورسيكلت و فرهنگ‌سازي در امر استفاده از وسايط نقليه تاثير بسزايي در كاهش تصادفات خواهد داشت.»
در همين حال فرمانده انتظامي استان اردبيل نيز معتقد است: «خواب‌آلودگي رانندگان، نقص فني وسيله نقليه. انحراف از جاده و استفاده نكردن از كلاه ايمني تلفات راكبان موتورسيكلت را افزايش مي‌دهد.» سردار رويانيان نيز تصريح مي‌كند: «70 درصد مرگ موتورسواران به خاطر ضربه مغزي است كه استفاده از كلاه ايمني مي‌تواند اين آمار را كاهش دهد، اما متاسفانه ميانگين استفاده از كلاه ايمني در كشور 20 درصد و در مركز تهران 70 درصد است.»
باتوجه به اين كه بي‌احتياطي و علل انساني درصد بالايي از حوادث فوتي يا جرحي را سبب مي‌شود نيروي انتظامي از مدت‌ها قبل قوانين ويژه‌اي را براي استفاده‌كنندگان از موتورسيكلت وضع كرده است كه از جمله آن مي‌توان به قانون استفاده اجباري از كلاه ايمني اشاره كرد. طبق ماده‌واحده‌اي كه بر اين امر نظارت دارد، استفاده از كلاه ايمني براي رانندگان و سرنشينان هرنوع موتورسيكلت اجباري و دولت مكلف است كلاه ايمني استاندارد را به مقدار نياز كشور تهيه و توزيع كند. در تبصره دوم اين ماده‌واحده نيز جريمه‌اي نقدي براي عدم استفاده از كلاه ايمني در نظر گرفته شده است. علاوه بر اين ماده، قانون تشديد مجازات موتورسيكلتسواران متخلف نيز امكان برخورد با اين افراد را به منظور پيشگيري از حوادث و تصادفات فراهم كرده است. طبق اين قانون علاوه بر جزاي نقدي، موتورسيكلت افرادي كه در پياده‌رو يا در جهت خلاف مسير مجاز رانندگي مي‌كنند به مدت سه ماه توقيف خواهد شد. تاكيد نيروي انتظامي بر استفاده از كلاه ايمني و سوار نكردن بيش از حد مجاز ترك‌نشين از سوي راكبان موتورسيكلت به دليل نوع صدمات وارده به موتورسواران است. دكتر ناصر مطيع پزشك در اين خصوص مي‌گويد: «تروماي شديد در ناحيه پا و بويژه زانو از جمله صدمات رايج بين موتورسواران است كه آنان را دچار آسيب‌هاي جدي و پايدار مي‌كند و حتي ممكن است آنها را فلج كند. علاوه بر اين، در حوادث منجر به مرگ، شاهد وارد شدن ضربه به سر هستيم. اين نوع ضرب‌ديدگي، آسيب‌هاي گوناگوني را در پي دارد كه شايع‌ترين آن پارگي عروق مغز است. شكستن استخوان سر و وارد شدن آن به بافت مغز علت ديگر برخي مرگ و ميرها در ميان موتورسواران است. در بعضي موارد نيز ممكن است ضربه مستقيم به بافت مغز وارد شود در اين حالت حتي امكان دارد سر به اصطلا‌ح نشكند اما ضربه به گونه‌اي وارد گردد كه مرگ مصدوم را در پي داشته باشد. آسيب ديگري كه موتورسواران را تهديد مي‌كند تشكيل هماتوم به معني جمع شدن آب بين بافتي در نقطه‌اي از مغز است كه در پاره‌اي موارد كشنده است.»
وي مي‌افزايد: «با توجه به شايع‌بودن تروماي سر در بين موتورسواران استفاده از كلاه ايمني مي‌تواند تا حد زيادي از آسيب جدي جلوگيري كند. تروماي پا نيز معمولا به خاطر حركت در لابه‌لاي خودروها صورت مي‌گيرد و گاه يك برخورد كوچك، صدمه‌اي سخت را در پي دارد. به همين دليل موتورسواران بايد از حركات مارپيچ بين اتومبيل‌ها جدا خودداري كنند.»
علي‌رغم وجود قوانين لازم براي برخورد با موتورسواران متخلف، همچنان شاهد جولان دادن برخي رانندگان بي‌مبالات در سطح شهرها و جاده‌ها هستيم و به نظر مي‌رسد، اقدامات صورت گرفته در كنترل و نظارت بر اين گروه كافي نيست. سردار محمد رويانيان رئيس پليس راهور كشور در‌اين‌خصوص مي‌گويد: «يكي از برنامه‌هاي جدي پليس در سال‌جاري، ساماندهي و كنترل موتورسيكلتسواران است. از نيمه ارديبهشت‌ماه در شهر تهران و ساير كلانشهرها با موتورسواران متخلف كه از پياده‌روها، چراغ قرمز و خيابان يك‌طرفه عبور مي‌كنند، برخورد مي‌شود».
اين مقام انتظامي تعداد زياد موتورسيكلت‌ها را دليل اصلي افزايش تخلفات مي‌داند و تصريح مي‌كند؛ «روزانه حدود 2500 موتورسيكلت جديد وارد خيابان‌ها مي‌شود. همچنين استفاده از موتور در ايام تابستان افزايش مي‌يابد. در اين شرايط هر چند ماموران ما نسبت به رعايت قانون از سوي موتورسيكلتسواران كم‌توجه نيستند، اما لازم است اين افراد خود نسبت به رعايت قانون اقدام كنند.» تاكيد مسوولان بر لزوم خود كنترلي در صورتي شكل عملي و واقعي به خود مي‌گيرد كه فرهنگ‌سازي مناسب صورت گيرد. هر چند برنامه‌هاي آموزشي متنوعي در قالب تصاوير متحرك ساخته و لزوم رعايت قانون و احتياط به موتورسيكلتسواران گوشزد شده است،اما با توجه به وضع موجود به‌نظر مي‌رسد بايد تلاش بيشتري در اين راستا صورت بگيرد. سردار رويانيان دراين‌باره توضيح مي‌دهد: «وضعيت موتورسيكلت‌ها در ايران به‌هيچ‌وجه شايسته مردم ايران نيست و يكي از معضلات پيش روي پليس، وضعيت ناهنجار موتورسيكلت‌سواري است كه به نظر من اين موضوع فقط با برخورد پليس حل نخواهد شد. به اين دليل بايد با ارائه آموزش به جوانان، چگونگي استفاده صحيح از موتورسيكلت را آموزش داد.»
نقص فني موتورسيكلت‌ها عامل مهم ديگري در حوادث رانندگي است. استاندارد نبودن سيستم روشنايي و ترمز از جمله نواقص اصلي اين وسايط نقليه است كه باعث مي‌شود سوانح مرگبار به وقوع پيوندد. رئيس پليس راهور ناجا با تاكيد بر اين كه كارخانه‌هاي زيادي موتورسيكلت توليد مي‌كنند از تلاش براي ايجاد الزام براي اين كارخانه‌ها درخصوص بالا بردن ايمني در محصولاتشان خبرمي‌دهد.
با توجه به تمامي عوامل ذكر شده به نظر مي‌رسد بهترين راه براي پيشگيري از حوادث مرگبار، رعايت قوانين از سوي خود موتورسواران است و هيچ راهكار ديگري نمي‌تواند تا اين حد موثر باشد.
