اصول بازرسي RT : از اشعه ايكس يا گاما براي پرتونگاري استفاده مي شود. پرتو به جسم تابيده مي شود وبه علت طول موج كم اشعه ها جذب قطعه مي شود.كيفيت اشعه ايكس بهتر اما گرانتراست نفوذ گاما زياتر است.
تعريف پرتونگاري: ايجاد يك تصوير در بعدي از جسم بر روي يك صفحه حساس مانند فيلم كه قابل تغيير باشد .ميزان جذب اشعه در جسم بستگي به دو فاكتور چگالي وضخامت دارد.
بنابراين در قطعه نازك اشعه بيشتر عبور مي كند و فيلم را بيشتر تحت تاثير مي گذارد وهرچه چگالي وضخامت بيشتر باشد جذب توسط قطعه بيشتر مي شود وفيلم روشنتر مي شود. سرب بيشترين جذب رادارد.
تصاوير عيوب در فيلم: ترك به صورت شاخه اي وتيره spatterضخامت قطعه كار را بيشتر كرده پس روشنتر است و تخلخل تيره ديده مي شود.
Lop تيره واگر لبه ها منظم ترتيب داده شده در وسط خط جوش خط تيره ديده مي شود.
Lof تيره و تفاوت آن با ترك درشاخه اي بودن ترك است.
ناخالصي ها مثل ناخالصي تنگستني روشن ديده مي شوند علت آن هم چگالي آن از چگالي جوش بيشتر است.
محدوديت ها:
1) ايمني
2) گراني
3) حسا سيت به جهت گيري عيوب (براي عيوب صفحه اي مناسب نيست)
4) عمق عيب را مشخص نمي كند
5) ضخامت زياد نبايد باشد (اشعه به فيلم نمي رسد)
6) بايد به دو طرف دسترسي داشت
مزايا:
1) سند ثبت شده داريم
2) تفسير نسبتا آسان نسبت به UT
3) از لحاظ جنس محدوديت نداريم
4) شكل عيوب را داريم
5) عيوب داخلي رامشخص مي كند
تفاوت اشعه ايكس وگاما:
1) طول موج گاما كوچكتر از ايكس مي باشد
2) پرتو اشعه ايكس با برق ايجاد ميشود اما گاما با فروپاشي هسته مواد راديو اكتيو توليد ميشود
3) نفوذ گاما بيشتر اما كيفيت ايكس بهتر وگرانتر است.
چند نمونه استفاده از گاما در ايران :
ايريديم 192كه نيمه عمرآن 74روز _كبالت60 نيمه عمر3/5 سال _سزيم137 نيمه عمرآن33سال مي باشد.
منظور از نيمه عمر اين است كه بعد از روز يا سال مشخص شده شدت اشعه ضعيف مي شود.
عوامل موثر در پرتو نگاري :
1) فاصله : هرچه دور تر باشد بهتر است چون نيم سايه كمتر مي شود.
2) شدت اشعه
3) ولتاژ(مختص اشعه ايكس) :هر چه ولتاژ بيشتر طول موج كمتر و انرژي فركانس بيشتر ميشود در نتيجه نفوذ بيشتر است.
4) جهت اشعه: هرچه عمود بر مركز قطعه يا عمود برآنچه كه ما دنبال آن هستيم باشد بهتر است.
5) فاصله فيلم تا جسم : هرچه نزديكتر باشدبهتر است حتي چسبيدن فيلم به قطعه كار
6) زمان اشعه :هرجه زمان بيشتر باشد كيفيت بهتر است 7)ظهور وثبت فيلم 8)نوع وسرعت فيلم (دانه بندي)
كنترل كيفيت واستاندارد سازي پرتونگاري:
1) دانسيته يا چگالي فيلم(تاريكي يا روشني فيلم):بااستفاده از دستگاه چگالي سنج يا داسيومتر چگالي را نشان مي دهد. اگر دانسيته زياد با شد پرتونگاري قوي بوده است .
2) حساسيت بازرسي : يعني كوچكترين عيبي كه مي توان پيدا كرد.
اندازكوچكترين عيب قابل مشاهده در فيلم
100 * = حساسيت
ضخامت نمونه
حساسيت را مي توان به صورت بدست آورد :سيمي /پلاك/پله اي
مثال.اگر قطهاي را به روش سيميبراي پيدا كردن حساسيت بازرسي آزمايش كنند و كوچكترين ميله 25/1 باشد حساسيت چند است؟ 25/6% = 1/25mm s=
20mm
3)كنترل unshorpnesr geometry
F * T Ug=
d
F : نقطه كانوني
D: فاصله پرتونگاري
T: ضخامت نمونه
معمولا ug mm 25/ مناسب ميباشد.
مثال. دريك پرتونگاري به عمل آمده با فاصله cm50 و نقطه كانوني 2 از قطعه به ضخامت mm5 يك پرتو آمد چناچه ناآشكاري هندسي برابر 2/ مد نظر باشد آيا پرتونگاري مناسب مي باشد؟
02/= 5 * 2
500
بله _چون هرچه كمتر باشد بهتر است.
نحوه توليد اشعهx : پرتوهاي x را بوسيله بمباران هدفي با باريكه اي از الكترونهاي سريع توليد مي كنند.
انواع تكنيك هاي پرتونگاري لوله :
1)تكنيك يك فيلم يك جداره
2)تكنيك دو فيلم دو جداره
3) تكنيك دوجداره يك فيلم
4) تكنيك پانورانيك _ بيشترين كاربرد را دارد.
حفاظت در برابر اشعه :
1) فاصله: پرسنل بايد از محل پرتونگاري 15 متر بيشتر فاصله داشته باشد.
2) مانع : ممكن است سربي _فولاذي _بتون باشد.
3) استفاده از تجهيزات:
الف) آشكارساز اشعه :بارسيدن اشعه به دستكاه عقربه دستگاه حركت مي كند ومقدار آن بر حسب دوز نشان مي دهند. واحد آنرم وميلي رم است. دوز مجاز درسال = 5رم است.
ب) دستگاه گايگر (اخطار صوتي ) : به محض برخورد اشعه دستگاه بوق مي زند ومقدار آن با فيلم باژ تشخيص مي دهند.
ج) فيلم باژ : در فيلم باژ فلزاتي با چگالي مختلف قرار دارد پس از برخورد اشعه به فلزات و عبور از قطعه فيلم سياه مي شود و با استفاده از فيلم باژ ميزان قرار گرفتن فرد در برارپرتو را اندازه مي گيردكه از 5رم در سال بيشتر نشود.
سوال :
1) دليل اصلي براي استفاده نشدن rtبراي ساختمانها چيست؟ گران بودن وپيچيدگي اتصالات كه فيلم را نمي توان در مكان مناسبي زير جوش قرار داد.
2) يك پرتونگاري پس از تفسير هاي راديوگرافي شده از يك جوش نفوذي شياري با يك زاويه پخ مشخص كه سالم به نظر ميرسيد بازرسي utانجام و متوجه عيوبي از نوع lof در قطعه گرديد اشكال كار چيست ؟پرتونگار بايد در چند جهت تست را انجام مي داد .يك عمود بر قطعه دو تا عمود بر پخ
تعريف پرتونگاري: ايجاد يك تصوير در بعدي از جسم بر روي يك صفحه حساس مانند فيلم كه قابل تغيير باشد .ميزان جذب اشعه در جسم بستگي به دو فاكتور چگالي وضخامت دارد.
بنابراين در قطعه نازك اشعه بيشتر عبور مي كند و فيلم را بيشتر تحت تاثير مي گذارد وهرچه چگالي وضخامت بيشتر باشد جذب توسط قطعه بيشتر مي شود وفيلم روشنتر مي شود. سرب بيشترين جذب رادارد.
تصاوير عيوب در فيلم: ترك به صورت شاخه اي وتيره spatterضخامت قطعه كار را بيشتر كرده پس روشنتر است و تخلخل تيره ديده مي شود.
Lop تيره واگر لبه ها منظم ترتيب داده شده در وسط خط جوش خط تيره ديده مي شود.
Lof تيره و تفاوت آن با ترك درشاخه اي بودن ترك است.
ناخالصي ها مثل ناخالصي تنگستني روشن ديده مي شوند علت آن هم چگالي آن از چگالي جوش بيشتر است.
محدوديت ها:
1) ايمني
2) گراني
3) حسا سيت به جهت گيري عيوب (براي عيوب صفحه اي مناسب نيست)
4) عمق عيب را مشخص نمي كند
5) ضخامت زياد نبايد باشد (اشعه به فيلم نمي رسد)
6) بايد به دو طرف دسترسي داشت
مزايا:
1) سند ثبت شده داريم
2) تفسير نسبتا آسان نسبت به UT
3) از لحاظ جنس محدوديت نداريم
4) شكل عيوب را داريم
5) عيوب داخلي رامشخص مي كند
تفاوت اشعه ايكس وگاما:
1) طول موج گاما كوچكتر از ايكس مي باشد
2) پرتو اشعه ايكس با برق ايجاد ميشود اما گاما با فروپاشي هسته مواد راديو اكتيو توليد ميشود
3) نفوذ گاما بيشتر اما كيفيت ايكس بهتر وگرانتر است.
چند نمونه استفاده از گاما در ايران :
ايريديم 192كه نيمه عمرآن 74روز _كبالت60 نيمه عمر3/5 سال _سزيم137 نيمه عمرآن33سال مي باشد.
منظور از نيمه عمر اين است كه بعد از روز يا سال مشخص شده شدت اشعه ضعيف مي شود.
عوامل موثر در پرتو نگاري :
1) فاصله : هرچه دور تر باشد بهتر است چون نيم سايه كمتر مي شود.
2) شدت اشعه
3) ولتاژ(مختص اشعه ايكس) :هر چه ولتاژ بيشتر طول موج كمتر و انرژي فركانس بيشتر ميشود در نتيجه نفوذ بيشتر است.
4) جهت اشعه: هرچه عمود بر مركز قطعه يا عمود برآنچه كه ما دنبال آن هستيم باشد بهتر است.
5) فاصله فيلم تا جسم : هرچه نزديكتر باشدبهتر است حتي چسبيدن فيلم به قطعه كار
6) زمان اشعه :هرجه زمان بيشتر باشد كيفيت بهتر است 7)ظهور وثبت فيلم 8)نوع وسرعت فيلم (دانه بندي)
كنترل كيفيت واستاندارد سازي پرتونگاري:
1) دانسيته يا چگالي فيلم(تاريكي يا روشني فيلم):بااستفاده از دستگاه چگالي سنج يا داسيومتر چگالي را نشان مي دهد. اگر دانسيته زياد با شد پرتونگاري قوي بوده است .
2) حساسيت بازرسي : يعني كوچكترين عيبي كه مي توان پيدا كرد.
اندازكوچكترين عيب قابل مشاهده در فيلم
100 * = حساسيت
ضخامت نمونه
حساسيت را مي توان به صورت بدست آورد :سيمي /پلاك/پله اي
مثال.اگر قطهاي را به روش سيميبراي پيدا كردن حساسيت بازرسي آزمايش كنند و كوچكترين ميله 25/1 باشد حساسيت چند است؟ 25/6% = 1/25mm s=
20mm
3)كنترل unshorpnesr geometry
F * T Ug=
d
F : نقطه كانوني
D: فاصله پرتونگاري
T: ضخامت نمونه
معمولا ug mm 25/ مناسب ميباشد.
مثال. دريك پرتونگاري به عمل آمده با فاصله cm50 و نقطه كانوني 2 از قطعه به ضخامت mm5 يك پرتو آمد چناچه ناآشكاري هندسي برابر 2/ مد نظر باشد آيا پرتونگاري مناسب مي باشد؟
02/= 5 * 2
500
بله _چون هرچه كمتر باشد بهتر است.
نحوه توليد اشعهx : پرتوهاي x را بوسيله بمباران هدفي با باريكه اي از الكترونهاي سريع توليد مي كنند.
انواع تكنيك هاي پرتونگاري لوله :
1)تكنيك يك فيلم يك جداره
2)تكنيك دو فيلم دو جداره
3) تكنيك دوجداره يك فيلم
4) تكنيك پانورانيك _ بيشترين كاربرد را دارد.
حفاظت در برابر اشعه :
1) فاصله: پرسنل بايد از محل پرتونگاري 15 متر بيشتر فاصله داشته باشد.
2) مانع : ممكن است سربي _فولاذي _بتون باشد.
3) استفاده از تجهيزات:
الف) آشكارساز اشعه :بارسيدن اشعه به دستكاه عقربه دستگاه حركت مي كند ومقدار آن بر حسب دوز نشان مي دهند. واحد آنرم وميلي رم است. دوز مجاز درسال = 5رم است.
ب) دستگاه گايگر (اخطار صوتي ) : به محض برخورد اشعه دستگاه بوق مي زند ومقدار آن با فيلم باژ تشخيص مي دهند.
ج) فيلم باژ : در فيلم باژ فلزاتي با چگالي مختلف قرار دارد پس از برخورد اشعه به فلزات و عبور از قطعه فيلم سياه مي شود و با استفاده از فيلم باژ ميزان قرار گرفتن فرد در برارپرتو را اندازه مي گيردكه از 5رم در سال بيشتر نشود.
سوال :
1) دليل اصلي براي استفاده نشدن rtبراي ساختمانها چيست؟ گران بودن وپيچيدگي اتصالات كه فيلم را نمي توان در مكان مناسبي زير جوش قرار داد.
2) يك پرتونگاري پس از تفسير هاي راديوگرافي شده از يك جوش نفوذي شياري با يك زاويه پخ مشخص كه سالم به نظر ميرسيد بازرسي utانجام و متوجه عيوبي از نوع lof در قطعه گرديد اشكال كار چيست ؟پرتونگار بايد در چند جهت تست را انجام مي داد .يك عمود بر قطعه دو تا عمود بر پخ
