سلام
درسته
لطفا اسم علمی
مشخصات گیاهشناسی و خواص داروئی
گیاه مورد (Myrtus Communis)
نام فارسي:مورد، مورت ، عربي:مرسين ، حمبلاس ، آس ، قمام
لاتين: Myrtus communis
گياه مورد از جمله گياهان نادري است كه به شكل گونه خاصي در مناطق محدودي در ايران و دنيا وجود دارد. درخچه هاي كوچكي كه ارتفاع آنها در شرايط عادي بين 1تا 3 متر مي رسد. از مشخصات آن مي توا ن به برگهاي هميشه سبز،پايا،برگها متقابل،ساده، نوك تيز، بدون تار و دندانه، چرمي به رنگ سبز تيره، وبويي معطر دارد.
گلهايي نسبتا درشت و زيباي مورد رنگ سفيد و بوي مخصوص دارند و از ارديبهشت تا تير ماه ظاهر ميشوند. هر گل 5گلبرگ مساوي به حالت گسترده دارد، بطوري كه منظره بسيار زيبا به گل داده مي شود.
ميوه آن از نظر رنگ حداقل بر دو نوع است كه حالت ا ول سياه متمايل به آبي و ديگري تا موقع رسيدن ميوه همچنان سفيد باقي مي ماند.ميوه مورد به صورت سته يا پوشينه (كپسول)، بيضوي يا مدور به بزركي يك نخود، داراي طعمي گس مي باشد.
پو ست ساقه بشكل قطعاطي از آن جدا مي شود و مانند ساير قسمتهاي گياه بوي معطر از آن استشمام مي شود.بر روي اين ساقه ها نوعي برجستگي بنام گال بوجود مي آيد كه از آن نيز در مصارف درماني استفاده مي شود. در پوست اوليه ساقه،برگ،كليه قسمتهاي گل،ميوه و حتي دانه اين گياه كيسه هاي ترشحي اسانس وجود دارد.
اين گونه گياهي كه از جمله گياهان هميشه سبز نيز مي باشد،در شمار گياهاني است كه بواسطه شرايط خاص رويشگاهي ،رشد و توسعه درمناطق گرم و نامساعد در حفظ اركان محيط زيست نقش زيادي ايفا مي كند.
محل رويش:
جالب است بدانيم توجه بيشر به اين گونه از گياهان علاوه بر رونق اقتصادي در شهر وروستا در نتيجه موجب پايداري محيط زيست مناطق نيمه خشك كشور ايران خواهد شد.بررسي موقعيت جغرافيايي گونه مورد نشان داده اين گونه در مناطقي نظير گيلان:منجيل و هرزويل،لرستان:خرم اباد و شهبازان، كرمانشاه:گيلانغرب، لب سفيد بختياري، كازرون،مهارلو، نيريز، كرمان، فسا، لار، بندر عباس، بلوچستان، خراسان و يزد مشاهده شده است. البته علاوه بر ايران در كشورهايي مانند پاكستان، افقانستان و نواحي مديترانه اي نيز ديده شده است.
مورد درختچه اي هميشه سبز و زيبا كه اغلب گرماپسند بوده ودر مناطق گرمسيري ايران و بندرت در نواحي معتدله ومعتدله گرم مي ر ويد. مورد گاهي جنبه تقدس پيدا كرده،در كنار زياتگاهها و پرستشگاههاي مذهبي نيز كاشته شده است.عطر زيبا و دل انگيز برگهاي مورد جلوه اي خاص به اين درختچه ميدهد.
مورد درختچه اي است كه از قديم الايام مورد شناسايي ايرانيان بوده است. كليميان در مراسم مذهبي خود از آن استفاده مي نموده اند. مورد در بين يونانيان وملل مختلف سمبل جواني ، زيبايي و بكارت بوده است.همچنين سمبل عشق و ابديت بوده، بطوري كه براي نوعروسان نيز تاجي از آن تهيه ميكرده اند.
خواص دارويي: اگر چه برگهاي مورد اغلب بخش دارويي آن را تشكيل مي دهند اما نبايد از خواص تسكين دهنده ميوه هاي مورد در دستگاه گوارشي انسان چشم پوشي كرد. مردم محلي از قديم الايام به عنوان بخور جهت رفع سرما خوردگي ،گاهي هم براي رفع سردرد به صورت مخلوط با عصاره حنا استفاده مي شده است. برگهاي مورد داراي خواص دارويي منحصر بفرد مي باشند،داراي اسانس تانن،فلانوئيد ويتامين (ث) و فاقد الكالوئيد و گليكوزيدهاي قلبي مي باشد.
ميزان اسانس برگهاي مورد 5/1 تا 2 درصد مي باشد. مورد اثر ضد عفوني كننده و ضد طفيلي دارد و از آن در مصارف داخلي و استعمال خارجي مي توان استفاده كرد.بعلاوه مقوي معده، نيرودهنده و ميوه آن قابض است. در مصارف ذاخلي براي رفع بيماريهاي دستگاه تنفسي و مجاري ادراري بكار مي رود.مصرف فراورده هاي مورد در برونشيت بنام بروشيت عفن ، آسم نزله اي ، فراخ شدن ناحيه اي يا عمومي Bronchite fetide
برونش ها موجب خروج اخلاط مي گردد. در موارد سرفه مصرف آن ابتدا موجب افزايش سرفه بيمار مي گردد اما بتدريج موجب از بين رفتن كامل اين ناراحتي مي شود.
قبلا با توجه به سه خاصيت نيرو دهنده ، قابض و ضد عفوني كننده مورد از آن در موارد ضعف عمل دستگاه گوارش ، اسهال ، ترشحات مهبلي و خونرويها استفاده
مي نموده اند. در استعمال خارجي نيز در رفع بيماريهاي جلدي مانند بروز دانه هاي كوچك و سفيد رنگ پوست و در پسورزياسيس مي توان استفاده نمود. همچنين به صورت پماد موضعي در درمان تبخال تيپ 1 و2 و بعنوان آنتي سپتيك ودر درمان التهاب مخاط بيني ، ضد احتقان،تقويت كننده ، ضد عفوني كننده و ضد انگلي استفاده
مي شود. ازاين گياه در درمان بيمارهايي مانند آكنه ، بواسير ، عفونتهاي لثه وبهبود زخمها استفاده مي شود.
امروزه پماد مير توپلكس از اين گياه ارزشمند و كمياب تهيه مي شود. غرغره جوشانده آن در ضد عفوني كردن و رفع تحريك مخاط دهان موُثر است. مورد بوي بد دهان را رفع مي كند و عرق مورد در تقويت موي سر و سياه شدن آن مفيد است. محلول ميرتكس بخور دينه ، بخور دينه پودر از ديگر اشكال تركيبي اين گياه در طب نوين است.
دانه مورد: داراي نوعي ماده روغني است كه از اولئين ، لينولئين ، ميرستين و پالميتين تشكيل ميابد. از برگ مورد بر اثر تقطير با بخار آب نوعي اسانس تهيه ميشود
كه بازده آن 300 گرم اسانس براي هر 100 كيلوگرم برگ است. اسانس مورد مايعي برنگ زرد متمايل سبز و داراي بويي مطبوع ودر 2 قسمت الكل 80 درجه نيز حل ميشود.
تقطير: درهنگام تقطير ودر گرماي بين 160- 170 مايعي بي رنگ يا متمايل به زرد بنام روغني و معطر وداراي بوي مطبوع شبيه تربانتين و اوكاليپتوس ميرتنول Myrtenol
است بدست ميايد كه به مقدار زياد در الكل و اتر حل مي شود.
تذكر: استفاده بي رويه از اين گياه براي مدت طولاني ممكن است مضر باشد. زيرا بر اثر دفع اسانس از راه تنفس مخاط برونش ها تحريك شده و ممكن است عوارض ناراحت كننده اي ايجاد كند.
زمان برداشت برگها:
درختچه هاي مورد بدليل شكل رشد خاص و عدم خزان ساليانه در كاشت در سطوح شيب دار ، چمن كاريها ،بولوارها و پاركها قابل استفاده مي باشد. بهترين زمان بر داشت برگهاي مورد از اواسط بهار تا اواسط تابستان مي باشد كه گياه از نظر شرايط اكولوژيكي داراي بيشترين ميزان عمل فتوسنتز مي باشد.
ارزش اقتصادي: برداشت مورد در تناوبي 3 ساله انجام پذير است. در رويشگاههاي ممسني از هر متر مربع تاج پوشش گياه مورد بالغ افزون بر 4 كيلوگرم مورد تر يا حدود 1 كيلوگرم مورد خشك حاصل مي گردد. ميزان اسانس استخراجي از اين محصول به ازاي هر تن برگ سبز 2 تا 3 كيلو گرم است.