اگر حاكم شرع حكم كند، مجتهدين ديگر هم بايد به آن عمل کنند
اگر حاكم شرع حكم كند به اوّل ماه شوّال، كسى كه يقين بر خلاف آن ندارد اگر آن روز را روزه بگيرد روزه او حرام است/ اگر براى مجتهدى اوّل ماه ثابت شود، اگر اعلام ثبوت ماه و اشاعه آن موجب اختلاف و تفرقه بين مسلمين و وَهن به اسلام شود، و يا موجب تضعيف نظام اسلامى شود اعلام و اشاعه آن جائز نيست.معمولا در ابتدای ماه مبارک رمضان و ابتدای ماه شوال که با عید سعید فطر آغاز می شود، مومنین و روزه داران با برخی ابهامات درباره چگونگی مسجل شدن رویت هلال اول ماه مواجه می شوند.
به گزارش "تابناک" این مسئله از آنجا اهمیت پیدا می کند که با توجه به برخی اختلاف نظرهای جزیی از سوی علما و مراجع معظم تقلید، بعضا مسائلی پیش می آید که به دلیل عدم آگاهی لازم و کافی مردم از حکم شرعی آن از یک سو و برخی شیطنت ها از سوی دیگر، ممکن است در تعیین روز عید فطر اختلافی پدید آید که منجر به وهن جامعه اسلامی گردد.
بر همین اساس نظر مصرح مرجع بزرگوار تقلید حضرت آیةالله حاج آقا مجتبی تهرانی را در این مورد، به شرح زیر می آوریم:
با توجه به استفتاء مکرّر مقلّدین ارجمند (أیّدهماللهتعالی) در خصوص راههای اثبات شرعی اوّل ماه، فتاوای فقهی حضرت آیت الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی در این خصوص که در متن رساله توضیحالمسائل معظّمله نیز موجود است به شرح ذیل اعلام میگردد:
مسأله 1786 ـ اوّل ماه به پنج چيز ثابت مىشود:
اوّل آنكه خود انسان ماه را ببيند.
دوم، عدّهاى كه از گفته آنان يقين پيدا شود، بگويند ماه را ديدهايم و همچنين است هر چيزى كه به واسطه آن يقين پيدا شود.
سوم، دو مرد عادل بگويند كه در شب ماه را ديدهايم؛ ولى اگر صفت ماه را بر خلاف يكديگر بگويند، يا شهادتشان خلاف واقع باشد مثل اين كه بگويند داخل دائره ماه طرف افق بود، اوّل ماه ثابت نمىشود. امّا اگر در تشخيص بعض خصوصيات اختلاف داشته باشند مثل آنكه يكى بگويد ماه بلند بود و ديگرى بگويد نبود، به گفته آنان اوّل ماه ثابت مىشود.
چهارم، سى روز از اوّل ماه شعبان بگذرد كه به واسطه آن، اوّل ماه رمضان ثابت مىشود و سى روز از اوّل رمضان بگذرد كه به واسطه آن، اوّل ماه شوّال ثابت مىشود.
پنجم، حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است.
مسأله 1787 ـ در اينجا چند مسأله است:
اوّل: اگر حاكم شرع حكم كند كه اوّل ماه است، اين حكم براى همگان حجّت است و كسانى هم كه از او تقليد نمىكنند، حتّى مجتهدين ديگر بايد به حكم او عمل نمايند، ولى كسى كه مىداند حاكم شرع اشتباه كرده نمىتواند به حكم او عمل نمايد.
دوم: اگر اوّل ماه براى مجتهدى ثابت شود، ثبوت ماه نزد آن مجتهد فقط براى خود او حجّت است و براى ديگران حتّى مقلّدين آن مجتهد حجت نيست.
سوم: اگر از ثبوت اوّل ماه نزد مجتهدى براى ديگران و يا مقلّد او يقين به اوّل ماه حاصل شود، يقين ديگران و مقلّد او به اوّل ماه براى آنها حجت است؛ نه آنكه ثبوت ماه نزد مجتهد براى آنان حجّت باشد؛ و رابطهاى بين تقليد و ثبوت ماه نزد مجتهد نيست.
چهارم: در صورت شك يا ظنّ به خلاف حكم حاكم شرع، بايد به حكم حاكم شرع عمل شود و آن حكم حجّت است مگر آنكه يقين بر خلاف آن داشته باشند.
پنجم: اگر حاكم شرع حكم كند به اوّل ماه رمضان، كسى كه يقين بر خلاف حكم حاكم شرع ندارد اگر آن روز را روزه نگيرد و افطار كند، قضا و كفاره ـ در صورتى كه مفطر كفاره داشته باشد ـ بر او واجب مىشود.
ششم: اگر حاكم شرع حكم كند به اوّل ماه شوّال، كسى كه يقين بر خلاف آن ندارد اگر آن روز را روزه بگيرد روزه او حرام است.
هفتم: اگر براى مجتهدى اوّل ماه ثابت شود، اگر اعلام ثبوت ماه و اشاعه آن موجب اختلاف و تفرقه بين مسلمين و وَهن به اسلام شود، و يا موجب تضعيف نظام اسلامى شود اعلام و اشاعه آن جائز نيست.
هشتم: اگر هلال ماه با ابزار و وسايل جديد رؤيت شود، چنانچه آن وسايل تقويت كننده ديده بيننده باشد و يا موانع ديد را بر طرف كند اشكال ندارد و اوّل ماه ثابت مىشود، ولى اگر تصرف در مريى محسوب شود مثلاً طورى تصرف كند كه هلال ماه را كه پايينتر از افق است بالا نشان دهد تا رؤيت شود اين رؤيت حجّت نيست.
