کنه شناسی acarology - classification mites -

["Amir masoud"]

kingdom:Animalia


Branch: Eumatezoa



Division:Bilateral



Subdivision: Protostomia



section: Euselomate




Phylum: Arthropoda



Subphylum: Chelicerata




Class: Arachnida




Subclass: Acarina


کنه‌ها یکی از گروه‌های شاخه بندپایان Arthropoda بوده که به همراه عقرب ها، رتیل ها و عنکبوتیان در رده Arachnida (عنکبوتیان) قرار میگیرد. کنه‌ها از لحاظ محیط زندگی در تمام نقاط زندگی یافت میشود، اعم از نواحی گرمسیر، سردسیر، یخ های قطبی، اقیانوس ها و حتی چشمه های آب گرم و غیره.

عده از کنه‌ها از آفات درجه یک در گیاهان محسوب میشوند.
علاوه بر این آنها میتوانند ناقل بیماری برای گیاهان نیز باشند که از
طریق انتقال ویروس به گیاهان صورت میگیرد.

کنه‌ها را به کنه‌های گیاهی mites و
کنه‌های حیوانی ticks تقسیم میکنند.
کنه‌های حیوانی از خون جانوران و حیوانات اهلی تغذیه کرده و از این طریق
نیز میتوانند ناقل بیماری حتی برای انسان باشند. بعنوان مثال برخی از آنها میتوانند باعث ایجاد ریزش مو در حیوانات شوند.
برخی دیگر از کنه‌ها را تحت عنوان کنه‌های گردوغبار خانگی house dust mites می شناسند. این گونه کنه‌ها در خانه داخل گردوغبار فرش، تشک و پرده یافت شده و باعث ایجاد عوارض تنفسی شدید مانند انواع آلرژی و حساسیت میگردند. تعدادی نیز می توانند در قاعده مو یا مژه فعالیت کنند.
برخی دیگر از آفات مهم انباری بشمار می آیند.
کنه‌ها از لحاظ استفاده در مبارزات بیولوژیک و همچنین از لحاظ پوسیده‌خواری و کمک به تجزیه مواد در طبیعت بسیار حائز اهمیت اند. آنها از لحاظ تنوع گونه‌ای بسیار متنوع اند که تابحال فقط حدود سی هزار گونه آن شناخته شده که احتمال می رود به نیم میلیون نیز برسد.

​

 

["Amir masoud"]

بر اساس نظریه جدید زیر رده کنه ها بر اساس وجود یا عذم و جود استیگما و موقعیت قرار گرفتن آن و تعداد آن به 3 بالا راسته و هفت راسته تقسیم میکنند:​

بالا راسته ها:​

1. Acariformes​

2. Parasitiformes​

3. Opilioacariformes ​

 

["Amir masoud"]

بالاراسته Acariforms شامل 3 راسته:​

1. Prostigmata​

2. Cryptostigmata​

3. Astigmata​

Actinotrichida,s mites​

 

["Amir masoud"]

کنه های بالا راسته Parasitiformes شامل 2 راسته:​

1. Metastigmata ​

2. Mesostigmata​

 

["Amir masoud"]

بالا راسته Opilioacariformes شامل 2 راسته:​

1. Notostigmata​

2. Tetrastigmata​

 

["Amir masoud"]

راسته Notostigmata : (پشت استیگمایان)


دارای یک خانواده مهم به نام: Opilioacarididae

ویژگی های مهم راسته:

از کنه های این راسته هنوز در ایران گزارشی نشده است.

شبیه به عنکبوت های پا بلند اند و دارای 12 شیار عرضی در سطح پشتی هیستروزوما هستند.

دارای 4 جفت استیگما در سطح پشتی اپیستوزوما هستند و فاقد پریترم اند.

دارای 2 جفت چشم هستند.

کلیسر انبرک مانند و پدیپالپ مجهز ناخن قلابی شکل.

در سطح پشتی بدن دارای سوراخ های متعدد تحت عنوان Lyrrifyssure اند.

Coxa دارای تقسیمات ثانویه است.

 

["Amir masoud"]

راسته Tetrastigmata ( جهار استیگمایان )

2 خانواده از این راسته گرارش شده است:

1. Allothyridae

2. Holothyridae

ویژگی های مهم راسته:

- فاقد شیار های عرضی در سطح هیستروزوما

- دارای 4 استیگما و پریترم کشیده که از کوکسای پای اول تا سوم کشیده شده است.

- فاقد چشم هستند.

- کلیسر انبرک مانند ودارای کورنیکول در سطح شکمی گناتوزوما

 

["Amir masoud"]

راسته Mesostigmata ( میان استیگمایان)

خانواده های مهم:

1. Phyoseiidae

2. Parasitidae

3. Uropodidae

4. Dermanssidae

5. Macrchelidae

6. Varroidae

ویژگی های مهم راسته:

- استیگما همتراز با کوکسای پای سوم است و همگی دارای پریترم اند.

- از مشخصات تیپیک آن وجود آپوتل در انتهای بند پنجم پدیپالپ است. ( 2، 3 یا 4 شاخه)

- کلیسر انبرک مانند

- هیپوستوم کاملا رشد کرده و کاملا مشخص است.

- کلیسر 3 بندی( 1. بند پایه ای - انگشت ثابت - انگشت متحرک)

- در برخی از آنها در روی انگشت ثابت و جود زائده Pilus dentilus

- در روی انگشت متحرک در برخی از آنها Spermadactyle دیده شده است.

- در سطح شکمی وجود صفحه Tritosternum و یک جفت Lacinia

- دارای صفحات :

Sternal sheild

Epigynal sheild

ventral sheild

anal sheild

pritreme sheild

 

["Amir masoud"]

خانواده Phytoseiidae :

- این کنه از مهمترین کنه ها در مبارزه بیولوژیک محسوب میشوند.

- آپوتل 2 شاخه است.

- از مشخصات تیپیک این خانواده این است که لبه عقبی صفحه جنسی در این ها به صورت Trancate (بریده) دیده میشود.

- از جنس های مهم این خانواده Ambyseius cucumeris شکارگر کنه توت فرنگی است.

- جنس Typhlodemus pyri شکارگر کنه قرمز سیب.

- جفت گیری کنه های این خانواده از نوع Podospermy است. و پارتنوژنز از نوع Arhenotoky است.

 

["Amir masoud"]

خانواده Parasitidae :

مشخصه قابل تشخیص این خانواده این است که در کنه های ماده صفحه جنسی (Epigynal sheild) به صورت مثلثی است و در طرفه آن یک جفت صفحه Metasternal وجود دارد.

جنس نر در پای جلو دارای خار قوی به نام Apophysis است که جهت نگهداری ماده در هنگامه جفت گیری استفاده میکند.

 

["Amir masoud"]

خانواده Uropodidae :

این کنه های شکاگر از تخم سایر حشرات تغذیه میکنند.

از مشخصات تیپیک آنها این است که در کنار کوکسای پاها حفراتی به نام Pedofossae یا Pedales دارند که به صورت حفره ای کوکسای پا را احاطه میکند.

 

["Amir masoud"]

خانواده Macrocheilidae :

صفحه جنسی در این کنه ها در طرفین دارای یک جفت اسکلریت تحت عنوان Accessory sclorite است.

پریترم عصایی شکل است به طوری که از بخش پشتی استیگما را احاطه کرده است.

 

["Amir masoud"]

خانواده Dermanssidae :

در این کنه ها انگشت ثابت و متحرک کلیسر تبدیل به آندام شلاق مانند شده است.

این کنه ها اکتوپارازیت اند.

از جنس های مهم آن کنه Dermanyssus gallinae اکتو پارازیت مرغ است که از خون مرغ تغذیه میکند.

 

["Amir masoud"]

خانواده Varroidae :

کنه های این خانواده عرض بدن در آنها بیشتر از طول بدن است.( مشخصه تیپیک)

بدن تخم مرغی شکل. کوکزای پاها همجوار و به هم چسبیده است.

یکی از جنس های مهم آن varroa destructor که انگل خارجی زنبور عسل است ( کنه به صورت فورتیک به زنبور میچسبد و به کندو منتقل میشود)

 

["Amir masoud"]

راسته Metastigmata :

این راسته از زمره مهمترین انگل های خارجی حیوانات و ناقلین عوامل بیماری زا محسوب میشنود.

کنه های دامی هستند که اندازه بزرگ تا 2 سانتیمتر دارند.

هیپوستم با دندانه های به عقب برگشته به نام Retroste teeth میباشد.

در سطح پشتی پنجه پای اول دارای Haller organ هستند.

دو خانواده مهم این راسته:

1. Ixodidae

2. Argasidae

ویژگی های خانواده Ixodidae :

دارای زوائد مستطیلی شکل در انتهای شکم به نام Festoon هستند.

در کنه های این خانواده تنها یک سن پورگی دیده میشود.

در کنه های این خانواده چشم های ساده در طرفین Scutom قرار دارد.

پدیپالپ حالت تلسکوپی دارد و بند چهارم آن در داخل حفره ای در بند سوم قرار دارد.

در این خانواده جنس نر پس از جفت گیری با ماده از بین میرود.

ویژگی های خانواده Argasidae :

فاقد Festoon میباشند.

دارای چندین سن پورگی ( تا 8 سن پورگی) میباشند.

چشم ساده در بخش شکمی قرار دارد.

پدیپالپ سه بندی است.

جنس نر تا سال ها میتواند زنده بماند.

گناتوزوما از سطح بالایی مشخص نیست.


- از کنه های مهم این راسته کنه Dermacentor variablis است که محل استقرار آن ستون فقرات است و ایجاد فلج موقت در اطفال میکند.

 

["Amir masoud"]

راسته Prostigmata :

در این راسته استیگما و پریترم در بخش جلوی بدن و در قاعده کلیسر یا شانه قرار دارد در برخی ممکن است فاقد پریترم باشند.

پدیپالپ رشد کرده و 5 بندی است و دارای زائده شصت ناخن میباشد. ( Thumb- clow process )

دارای بادکش جنسی میباشند ولی فاقد بادکش تناسلی اند.

 

["Amir masoud"]

خانواده Rhyncaphytoptidae :

کنه های بسیار ریزی هستند که با میکروسکوپ های نوری دیده نمیشوند

کرمی شکل هستند و دارای 2 جفت پای کوتاه هستند.

- گناتوزوما عمود بر محور طولی بدن است و پنجه پا فاقد ناخن اما دارای امپودیوم پروش یا Feather clow است.

 

["Amir masoud"]

خانواده Eriophydae :

مشخصات خانواده Rhyncaphytoptidae را دارا میباشد با این تفاوت که گناتوزوما در امتداد محور طولی بدن قرار دارد.

به این خانواده کنه های گال زا میکویند چون هم هضم پیش دهانی دارند و تولید گال میکنند.

- کنه حنایی گوجه فرنگی Aculopes lycopresia

این کنه دو میزبانه است . میزبان اول گوجه فرنگی و میزبان دوم بادمجان.

- کنه زنگوار مرکبات Phyllocoptrota oleivora

- کنه گال نمدی گلابی Phytoptus pyri

کنه گال نمدی مو Colomerus vitis

کنه گال زگیلی گردو Aceria trristiatus

 

["Amir masoud"]

خانواده Tarsonemidae :

کنه های پاکوتاه هستند جفت اول و دوم پا با جفت سوم و چهارم با هم فاصله دارند.

پاهای چهارم در این خانواده نقشی در راه رفتن ندارند و در جنس ماده مجهز به موی بلند وشلاقی و در جنس نر دارای ناخن قوی است.

سایز نر کوچکتر از ماده است.

جنش های مهم:

- stenotarsonemus bancrafti ( میزبان آن نیشکر است )
- Tarsonemus mycoliophagus (قارچ خوار)
- Cyclamen mites (گل های زینتی)

 

["Amir masoud"]

خانواده Tuckerellidae :

انداره بدن متوسط و به رنگ قرمز.

موهای سطح بدن برگی شکل و در انتهای بدن دارای 5-6 جفت موی شلاقی میباشند.

 

["Amir masoud"]

خانواده Tetranychidae :

این کنه ها از خانواده های مهم در کشاورزی محسوب میشوند. و به کنه های تارتن معروف اند ( spider mite ). کلیسر به فرم stylet درامده است. زائده شست ناخن در آنها رشد کرده. استایلت را وارد نسج گیاه میکنند و در هر زنش به 18 سلول آسیب میرسانند از کلروفیل گیاه تغذیه میکنند و سطح برگ را سفید میکنند. هضم پیش دهانی ندارند و ایجاد گال نمیکنند.

مراحل رشد: تخم --» لارو--» پروتونیمف--» دئوتونیمف--» آدولت

قبل از حالت پروتونیمف و دئوتونیمف به فرمهای استراحت در می آیند که به آنها به ترتیب Protochryslis و Deutocherysalis میگویند. که پاها در این فرم به حالت موازی در می آیند.

مشخصه تیپیک: در سطح بدنشان حالت مخظظ دارند که به آن Steriation lob میگویند.

موهای موجو در سطح بدن:

Duplex setae --» سطح پشتی پنجه پای اول.( 2 جفت)
tactile seate
solenidium

همچنین دارای موهای Hemural , Dorsal, lateral هستند.

جنس نر در کنه های این خانواده دارای آلت جفت گیری (Aediagus) کاملا مشخص هستند.

جنس های مهم:

Bryobia rubrioculus --» کنه قهوه ای درختان میوه

Petrobia latens --» کنه قهوه ای غلات

Panonichus ulmi --» کنه درختان میوه

panonychus citri --» کنه مرکبات

Tetranychus urticae --» کنه تار تن دو نقطه ای

 

["Amir masoud"]

خانواده Tenuipalpidae:

- بدن گلابی شکل ، قرمز رنگ، و به کنه های پا کوتاه معروف اند.

- پدیپالپ فاقد زائده شست ناخن است.

به کنه های تار تن دروغین معروف اند. ( False spider mite )

- شبیه به کنه های خانواده Tetranychidae ولی دو مشخصه متفاوت دارند.

1. تار تن نیستند

2. فاقد زائده شست ناخن هستند.

- جنس های مهم :

کنه قرمز پاکوتاه چای Brevipalpus obovatus

- کنه قرمز پاکوتاه سیب Cenopalpus pulcher

- کنه پاکوتاه مو Tenuipalpus grandis

 

["Amir masoud"]

خانواده Cheyletidae :

اصطلاحا به آنها Big headed mite ( کنه های کله گنده) میگویند.

اندازه آنها درشت است

معمولا شکار گر اند اندازه سر آنها به نسبت بزرگ است.

 

["Amir masoud"]

خانواده Galigonellidae :

- کنه های کوچک ، دارای بدن بیضی شکل و پدیپالپ 5 بندی و دارای زائده شست ناخن مشخص هستند.

- کلیسر در آنها سوزنی و در قاعده به هم جوش خورده است.

- کوکسای پای اول و دوم از کوکسای پای سوم و چهارم جداست.

 

["Amir masoud"]

خانواده Stigmaeidae :

به رنگ های صورتی و قرمز دیده میشود ، کنه های درشتی هستند ، پدیپالپ زائده شست ناخن مشخص دارذ. در این خانواده کلیسر سوزنی است و در قائده به هم متصل نیست.

 

["Amir masoud"]

خانواده Rhaphignatidae :

- کوکسای پاها همجوار است

- شکاگر اند.

- کلیسر سوزنی و در قائده مجزا هستند.

- از جس های مهم آن Rhaphignathus است.

 

["Amir masoud"]

خانواده Bdellidae :

به این کنه ها Snut mite میگویند. (پوزه دراز)

گناتوزوما بلند و کشیده ، کلیسر گلابی شکل، در قائده پهن و در انتها گلابی شکل است.

پدیپالپ 5 بندی در انتها حالت خمیده دارد و دارای دو موی کشیده است.

 

["Amir masoud"]

خانواده Conaxidae :

- شبیه کنه های Bdellidae است. پوزه بلند و گناتوزوما کشیده است.

- پدیپالپ در این خانواده مستقیم و دارای خارهای قطور در طول و انتها.

 

["Amir masoud"]

راسته Astigmata :

- پراکنش جهانی دارند.

- شکار گر نیستند.

- پوسیده خوار، گیاه خوار، و برخی انگل اند.

- بدن شفاف دارند و نور را در بیناکولر از خود عبور میدهند.

- بسیار کم تحرک اند.

- فرم کلیسر در این راسته یک بندی ، قطور و در قائده بسیار پهن و در انتها انبرک مانند است.

- پدیپالپ دو بندی و کوچک است.

- موهای موجود در سطح پشتی ایدیوزوما :

1. Vertical internal S و Vertical external S

2. Scapular Internal S و Scapular external S ( موهای شانه ای)

3. Hemural internal S و Hemural external S ( موهای حاشیه ای)

4. موهای Dorsal ( چهار جفت)

5. موهای Lateral ( سه جفت)

6.Scaral inernal S و Scaral external S ( موهای دنبالچه ای)

- بعضی از آنها در سطح پشتی بدن دارای یک جفت غده Opistonatal gland دارند که وظیفه ترشح فرومون را دارند.

- بعضی از کنه های این راسته با کنه های دو نقطه ای اشتباه گرفته میشوند. راه تشخیص آنها کلیسر انبرک مانند است که در کنه های دو نقطه ای استایلت فرم است.

- در کنه های ماده ناحیه تناسلی به صورت 8 دیده میشود و در طرفین دارای دو جفت بادکش تناسلی میباشند. Genital papillae

- کنه های نر در سطح شکمی دارای بادکش مخرجی هستند Anal sacer

- کنه های نر به دو فرم :

1. Homomorphic male

2. Heteromorphic male

در کنه های همومورفیک 4 جفت پای هم اندازه و هم قطر دارند.

اما در کنه های هترومورفیک پای سوم و یا چهارم قطور تر از بقیه است .

حالت استراحت در کنه های این راسته هیپوپوس نام دارد و کلیسر تبدیل به پالپوزوما میشود. در این حالت در انتهای بدن Sacer plate دارند و از این طریق به صورت فرتیک به بدن حشران میچسبند.

 

["Amir masoud"]

خانواده Aneotidae :

- در سطح شکی دارای اندام دایره ای شکل تحت عنوان Ring organ است.

- پدیپالپ پهن و اسفنجی دارد.