ليزر در دندان پزشکي

[scorpion_tur]

کاربردهاي ليزر در دندان پزشکي
در حال حاضر، تعداد اندکي دستگاه ليزر با کاربري درماني در کشور وجود دارد و اين تکنولوژي در کشور هنوز همه گير نشده است...

در اين ميان، تعداد دستگاه هاي ليزري که با کاربري درماني در امر دندان پزشکي استفاده مي شود، شايد به تعداد انگشتان ۲ دست هم نرسد. تعداد دندان پزشکاني که توانايي کار با ليزر را دارند نيز بسيار محدود است. با دکتر رضا فکرآزاد، جراح و متخصص بيماري هاي لثه (پريودنتيست) و سرپرست دوره فلوشيپ ليزر در دانشکده دندان پزشکي دانشگاه علوم پزشکي تهران، درباره استفاده از ليزر در درمان هاي دندان پزشکي به گفتگو نشسته ايم.

▪ آقاي دکتر! مدتي است که تبليغاتي را مبني بر ترميم دندان ها با ليزر در برخي روزنامه ها و مجلات شاهد هستيم. آيا اين تبليغات مبناي علمي دارند؟

ـ ببينيد؛ اساسا عبارت ترميم دندان با ليزر، چندان صحيح نيست. دندان پزشک مي تواند دندان بيمار را با استفاده از ليزر تراش بدهد و درنهايت امر براي ترميم دندان ها از «کامپوزيت» استفاده کند. کامپوزيت ها همان مواد هم رنگ دندان هستند که به منظور پر کردن دندان به کار مي روند. در حال حاضر با يک نور آبي که به منظور فعال کردن روند «واکنش شيميايي» پخت کامپوزيت است، اين ماده به دندان مي چسبد. اين نور آبي که از لامپ هاي هالوژن ساطع مي شود، ليزر نيست. البته ناگفته نماند ليزرهايي مانند ليزر آرگون آبي وجود دارند که توانايي انجام اين عمل را با محاسن و معايب خود دارند ولي به لحاظ هزينه مقرون به صرفه نيستند و در حال حاضر بيشتر در امور تحقيقاتي از آنها استفاده مي شود. درواقع عملا هيچ دستگاهي از اين دست در کلينيک هاي دندان پزشکي وجود ندارد.

▪ مي گويند در برخي جراحي هاي دهان، مثل جراحي دندان عقل، استفاده از ليزر کار را آسان تر مي کند. شما قبول نداريد؟

ـ خب، در جراحي بافت نرم، ليزر مانند چاقو عمل مي کند اما نسبت به چاقو داراي مزيت هايي است. اول آنکه در مسير برش، مکانيسم آن به گونه اي است که انعقاد مناسبي ايجاد مي کند. اين مساله براي عده اي که مشکلات انعقادي دارند، يک مزيت محسوب مي شود. همچنين با انعقاد حاصل شده، جراح ديد بهتري نسبت به ناحيه جراحي خواهد داشت. دوم اينکه با بسته شدن عروق لنفاوي، ورم و التهاب ناشي از جراحي نيز کمتر مي شود و درنهايت، بيمار ناراحتي هاي کمتري متعاقب اعمال جراحي خواهد داشت. همچنين ترميم ناحيه جراحي با سرعت بيشتري رخ خواهد داد. در ضمن با ليزر قادر هستيم برش هايي بسيار ريز، دقيق و کنترل شده بدهيم. حتي مي توان زمان برش را در حد چند ميليونيوم ثانيه در ليزرهاي پالسي کاهش داد. اين مزيت ها به جراحان کمک مي کند، در جراحي هاي بافت هاي نرم دهاني، به ويژه اگر در حد ميکروسکوپي باشد، قدرت مانور بهتري داشته باشند. امکاني که هيچ چاقويي براي آنها مهيا نمي کند.

▪ آيا دقت عمل ليزر، زمان درمان را طولاني تر نمي کند؟

ـ ليزرهايي که ۲ تا ۳ سال پيش در اين زمينه به کار مي رفتند، کند بودند و سبب خستگي بيمار طي فرآيند درمان مي شدند اما با آمدن نسل جديد ليزرها، سرعت عمل دندان پزشکي که با ليزر کار مي کند، افزايش يافته است. البته اين سرعت بستگي به مهارت دندان پزشک دارد. در يک جمع بندي کلي بايد گفت که با قابليت هاي روش ليزر، عوارض احتمالي در محل عمل کمتر مي شود و بهبودي سريع تر انجام مي پذيرد. همچنين درمانگر با کنترل بيشتر و آسيب کمتري به هدف خود مي رسد.

▪ جراحي دندان با ليزر درد ندارد؟

ـ بايد واقع بينانه نگاه کرد. درد يک فاکتور چندعاملي است و در افراد مختلف، متاثر از عواملي مانند جنس، سن و شرايط روحي است. اينکه گفته مي شود دندان پزشکي بدون درد، حداقل در حال حاضر اغراق آميز است و بهتر است چنين عنوان شود که بيمار حداقل درد را متحمل خواهد شد.

​

 

[scorpion_tur]

▪ ليزر در دندان پزشکي بيشتر در تشخيص نقش دارد يا درمان؟

ـ کاربردهاي ليزر در دندان پزشکي به ۳ گروه کلي تقسيم مي شوند. اول، تشخيص است که در اين مرحله، ليزر به عنوان ابزار تشخيصي به کمک دندان پزشک مي آيد. دوم، درمان است و سوم، آثار شبه دارويي ليزرهاي کم توان يا کم شدت. در مرحله تشخيص، مهم ترين مزيت ليزر در تشخيص ساده پوسيدگي هاي دنداني در مراحل اوليه پوسيدگي است. در اين مرحله، ليزر به ما کمک مي کند تا با پديده «فلورسنت» که ناشي از تقابل يک ليزر «ديودي» و بافت دنداني است، نه تنها پوسيدگي را تشخيص بدهيم، بلکه روند فعاليت آن را نيز دريابيم. در حال حاضر، ابزاري براي کشف اين موضوع وجود ندارد. مزيت ديگرش اين است که قبل از آنکه مقدار زيادي از بافت هاي دنداني از بين برود، مي توان با روش هاي پيشگيري آن را کنترل کرد. در حقيقت، مي توان بيماران داراي ريسک بالاي پوسيدگي را جدا کرد و مورد توجه قرار داد. همچنين دوره هاي مراجعه براي درمان هاي دندان پزشکي را در زمان هاي کوتاه تري تعيين کرد.

▪ در تشخيص سرطان هاي دهان، چطور؟ نقشي ندارد؟

ـ تشخيص سرطان هاي ناحيه دهان و سر و گردن با استفاده از روش هاي جديدي است که به کمک تزريق يک ماده حساس به ليزر انجام مي شود. اين ماده حساس به نور است و مي توان به کمک تجمع اين ماده در سلول هاي سرطاني و بازتاب پرتوهاي فلورسنت از ضايعه اين قبيل سرطان ها را تشخيص داد. همچنين با تهيه هولوگرام هاي ليزري درمانگر قادر خواهد بود، نماهاي سه بعدي از ناهنجاري هاي فکي و دهاني را به تصوير بکشد. جراحي بافت نرم دهان شامل نمونه برداري، برداشتن ضايعات «تومورال»، برداشتن ضايعات استخواني و درماني مقطعي آن نيز از کاربردهاي ليزر است.

▪ در کدام تخصص هاي دندان پزشکي بيشتر از ليزر استفاده مي شود؟

ـ در حال حاضر، ليزرها در تمام تخصص هاي ۱۰ گانه دندان پزشکي در بسياري از امور حرفي براي گفتن دارند که از حوصله اين بحث خارج است. براي نمونه، در درمان ريشه دندان ضدعفوني کردن کانال دنداني به يک معضل اساسي براي متخصصان درمان ريشه دندان تبديل شده است که باز با بهره گيري از فناوري ليزر اين مشکل نيز تا حدودي حل شده است. همچنين در دندان پزشکي کودکان که نيازمند کنترل رفتاري خاص است، در بسياري از مراحل درماني مي توان از ليزر سود جست. براي نمونه در جراحي کودکاني که زبان چسبيده به دهان دارند و در صورت تداوم در آينده دچار مشکلات فکي و گفتاري خواهند شد، نيز اين امکان ميسر شده تا با حداقل ايجاد درد و با بي حسي موضعي، بدون نياز به بيهوشي عمومي و در سنين حتي کمتر از ۲ سال عمل جراحي را به راحتي انجام داده و زبان را آزاد کرد.