پیرامون زنان در حادثه کربلا در دو محور سخن میتوان گفت:
یکى آنکه آنان چند نفروچه کسانى بودند، دیگر آنکه چه نقشى داشتند.زنانى که در کربلا حضور داشتند، برخى ازاولاد على علیه السلام بودند،و برخى جز آنان،چه از بنى هاشم یا دیگران.زینب،امکلثوم،فاطمه،صفیه،رقیه و ام هانى،از اولاد علی علیه السلام بودند،فاطمه و سکینه،دختران سیدالشهدا علیه السلام بودند،رباب،عاتکه،مادر محسن بن حسن،دختر مسلم بن عقیل،فضه نوبیه،کنیز خاص امامحسین علیه السلام و مادر وهب بن عبد الله نیز از زنان حاضر در کربلا بودند
5نفر زن که از خیام حسینى به طرف دشمن بیرون آمدند،عبارت بودند از:کنیزمسلم بن عوسجه،ام وهب زن عبد الله کلبى،مادر عبد الله کلبى،مادر عمر بنجناده،زینب کبرى علیه السلام .
زنى که در عاشورا شهید شد،مادر وهب بود،بانوى نمیریهقاسطیه،زن عبد الله بن عمیر کلبى که بر بالین شوهر آمد و از خدا آرزوى شهادت کرد وهمان جا با عمود غلام شمر که بر سرش فرود آورد،کشته شد.
در عاشورا دو زن از فرط عصبیت و احساس،به حمایت از امام برخاستند و جنگیدند: یکى مادر عبد الله بن عمر که پس از شهادت فرزند،با عمود خیمه به طرف دشمنروى کرد و امام او را برگرداند.دیگرى مادر عمرو بن جناده که پس از شهادت پسرش،سر اوراگرفت و مردى را به وسیله آن کشت،سپس شمشیرى گرفت و با رجزخوانى به میدان رفت،کهامام حسین علیه السلام او را به خیمه ها برگرداند
دلهم،دختر عمر(همسر زهیربن قین( نیز در راه کربلا به اتفاق شوهرش به کاروان حسینى پیوست.زهیر بیشتر تحتتاثیرسخنان همسرش حسینى شد و به امام پیوست. رباب،دختر امرء القیس کلبى،همسرامام حسین علیه السلام نیز در کربلا حضور داشت،مادر سکینه و عبد الله.
زنى از قبیله بکر بنوائل نیزحضور داشت،که ابتدا با شوهرش در سپاه ابن سعد بود،ولى هنگام حمله سپاهیانکوفه به خیمه هاى اهل بیت،شمشیرى برداشت و رو به خیمه ها آمد و آل بکر بن وائل رابه یارى طلبید.
زینب کبرى و ام کلثوم،دختران امیر المؤمنین علیه السلام ،همچنین فاطمه دختر امامحسین علیه السلام نیز جزو اسیران بودند و در کوفه و...سخنرانیهاى افشاگر داشتند. مجموعه اینبانوان،همراه کودکان خردسال،کاروان اسراى اهل بیت را تشکیل میدادند که پس از شهادتامام و حمله سپاه کوفه به خیمه ها،ابتدا در صحرا متفرق شدند،سپس بصورت گروهى واسیربه کوفه و ازآنجا به شام فرستاده شدند.
اما در باره حضور این زنان در حادثه عاشورا بیشتر به محور«پیام رسانى» البته جهات دیگرى نیز وجود داشتکه فهرست وار به آنها اشاره مىشود که هر کدام مىتواند به عنوان«درس»مورد توجهباشد:
1) مشارکت زنان در جهاد. شرکت در جبهه پیکار و همدلى و همراهى با نهضت مردانه امامحسین و مشارکت در ابعاد مختلف آن از جلوه هاى این حضور است.چه همکارى طوعه در کوفهبا نهضت مسلم،چه همراهى همسران برخى از شهداى کربلا،چه حتى اعتراض و انتقادبرخىهمسران سپاه کوفه به جنایتهاى شوهرانشان مثل زن خولى.
2) آموزش صبر روحیه مقاومت و تحمل زنان به شهادتها در کربلا درس دیگر نهضت بود.اوجاین صبورى و پایدارى در رفتار و روحیات زینب کبرى علیه السلام جلوه گر بود.
3) پیام رسانى افشاگریهاى زنان و دختران کاروان کربلا چه در سفر اسارت و چه پس ازبازگشت به مدینه.پاسدارى از خون شهدا بود.سخنان بانوان،هم به صورت خطبه جلوهداشت،هم گفتگوهاى پراکنده به تناسب زمان و مکان.
4) روحیه بخشى در بسیارى از جنگها حضور تشویق آمیز زنان در جبهه،بهرزمندگان روحیه میبخشید.در کربلا نیز مادران و همسران بعضى از شهدا این نقش راداشتند.
5) پرستارى رسیدگى به بیماران و مداواى مجروحان از نقشهاى دیگر زنان در جبهه ها،ازجمله در عاشوراست.نقش پرستارى و مراقبت حضرت زینب از امام سجاد علیه السلام یکى ازایننمونه هاست.
6) مدیریت بروز صحنه هاى دشوار و بحرانى،استعدادهاى افراد را شکوفا میسازد.
نقش حضرت زینب در نهضت عاشورا و سرپرستى کاروان اسرا،درس«مدیریت درشرایطبحران» را مى آموزد.وى مجموعه بازمانده را در راستاى اهداف نهضت،هدایت کرد و با هراقدام خنثى کننده نتایج عاشورا از سوى دشمن،مقابله نمود و نقشه هاى دشمن را خنثىساخت.
7) حفظ ارزشها درس دیگر زنان قهرمان در کربلا،حفظ ارزشهاى دینى و اعتراض به هتکحرمت خاندان نبوت و رعایت عفاف و حجاب در برابر چشمهاى آلوده است.زنان اهل بیت،باآنکه اسیر بودند و لباسها و خیمه هایشان غارت شده بود و با وضع نامطلوب در معرض دیدتماشاچیان بودند،اما اعتراض کنان،بر حفظ عفاف تاکید مى ورزیدند.ام کلثوم در کوفهفریادکشید که آیا شرم نمى کنید براى تماشاى اهل بیت پیامبر جمع شده اید؟
وقتى هم در کوفه در خانه اى بازداشت بودند،زینب اجازه نداد جز کنیزان وارد آنخانه شوند. در سخنرانى خود در کاخ یزید نیز بر اینگونه گرداندن بانوان شهر بهشهر،اعتراض کرد:«امن العدل یابن الطلقاء تخدیرک حرائرک و امائک و سوقک بنات رسولالله سبایاقد تکتستورهن و ابدیت وجوههن یحدو بهن الاعداء من بلد الى بلد ویستشرفهن اهلالمناهل و المعاقل و یتصفح وجوههن القریب و البعید و الغائب والشهید...»
و نمونه هاى دیگرى ازسخنان و کارها که همه درس آموز عفتو دفاع از ارزشهاست.
8) تغییر ماهیت اسارت اسارت را به آزادى بخشى تبدیل کردند و در قالباسارت،به اسیران واقعى درس حریت و آزادگى دادند.
9) عمق بخشیدن به بعد عاطفى و تراژدیک کربلا گریه ها،شیونها،عزادارى بر شهداوتحریک عواطف مردم،به ماجراى کربلا عمق بخشید و بر احساسات نیز تاثیر گذاشت واز اینرهگذر،ماندگارتر شد
یکى آنکه آنان چند نفروچه کسانى بودند، دیگر آنکه چه نقشى داشتند.زنانى که در کربلا حضور داشتند، برخى ازاولاد على علیه السلام بودند،و برخى جز آنان،چه از بنى هاشم یا دیگران.زینب،امکلثوم،فاطمه،صفیه،رقیه و ام هانى،از اولاد علی علیه السلام بودند،فاطمه و سکینه،دختران سیدالشهدا علیه السلام بودند،رباب،عاتکه،مادر محسن بن حسن،دختر مسلم بن عقیل،فضه نوبیه،کنیز خاص امامحسین علیه السلام و مادر وهب بن عبد الله نیز از زنان حاضر در کربلا بودند
5نفر زن که از خیام حسینى به طرف دشمن بیرون آمدند،عبارت بودند از:کنیزمسلم بن عوسجه،ام وهب زن عبد الله کلبى،مادر عبد الله کلبى،مادر عمر بنجناده،زینب کبرى علیه السلام .
زنى که در عاشورا شهید شد،مادر وهب بود،بانوى نمیریهقاسطیه،زن عبد الله بن عمیر کلبى که بر بالین شوهر آمد و از خدا آرزوى شهادت کرد وهمان جا با عمود غلام شمر که بر سرش فرود آورد،کشته شد.
در عاشورا دو زن از فرط عصبیت و احساس،به حمایت از امام برخاستند و جنگیدند: یکى مادر عبد الله بن عمر که پس از شهادت فرزند،با عمود خیمه به طرف دشمنروى کرد و امام او را برگرداند.دیگرى مادر عمرو بن جناده که پس از شهادت پسرش،سر اوراگرفت و مردى را به وسیله آن کشت،سپس شمشیرى گرفت و با رجزخوانى به میدان رفت،کهامام حسین علیه السلام او را به خیمه ها برگرداند
دلهم،دختر عمر(همسر زهیربن قین( نیز در راه کربلا به اتفاق شوهرش به کاروان حسینى پیوست.زهیر بیشتر تحتتاثیرسخنان همسرش حسینى شد و به امام پیوست. رباب،دختر امرء القیس کلبى،همسرامام حسین علیه السلام نیز در کربلا حضور داشت،مادر سکینه و عبد الله.
زنى از قبیله بکر بنوائل نیزحضور داشت،که ابتدا با شوهرش در سپاه ابن سعد بود،ولى هنگام حمله سپاهیانکوفه به خیمه هاى اهل بیت،شمشیرى برداشت و رو به خیمه ها آمد و آل بکر بن وائل رابه یارى طلبید.
زینب کبرى و ام کلثوم،دختران امیر المؤمنین علیه السلام ،همچنین فاطمه دختر امامحسین علیه السلام نیز جزو اسیران بودند و در کوفه و...سخنرانیهاى افشاگر داشتند. مجموعه اینبانوان،همراه کودکان خردسال،کاروان اسراى اهل بیت را تشکیل میدادند که پس از شهادتامام و حمله سپاه کوفه به خیمه ها،ابتدا در صحرا متفرق شدند،سپس بصورت گروهى واسیربه کوفه و ازآنجا به شام فرستاده شدند.
اما در باره حضور این زنان در حادثه عاشورا بیشتر به محور«پیام رسانى» البته جهات دیگرى نیز وجود داشتکه فهرست وار به آنها اشاره مىشود که هر کدام مىتواند به عنوان«درس»مورد توجهباشد:
1) مشارکت زنان در جهاد. شرکت در جبهه پیکار و همدلى و همراهى با نهضت مردانه امامحسین و مشارکت در ابعاد مختلف آن از جلوه هاى این حضور است.چه همکارى طوعه در کوفهبا نهضت مسلم،چه همراهى همسران برخى از شهداى کربلا،چه حتى اعتراض و انتقادبرخىهمسران سپاه کوفه به جنایتهاى شوهرانشان مثل زن خولى.
2) آموزش صبر روحیه مقاومت و تحمل زنان به شهادتها در کربلا درس دیگر نهضت بود.اوجاین صبورى و پایدارى در رفتار و روحیات زینب کبرى علیه السلام جلوه گر بود.
3) پیام رسانى افشاگریهاى زنان و دختران کاروان کربلا چه در سفر اسارت و چه پس ازبازگشت به مدینه.پاسدارى از خون شهدا بود.سخنان بانوان،هم به صورت خطبه جلوهداشت،هم گفتگوهاى پراکنده به تناسب زمان و مکان.
4) روحیه بخشى در بسیارى از جنگها حضور تشویق آمیز زنان در جبهه،بهرزمندگان روحیه میبخشید.در کربلا نیز مادران و همسران بعضى از شهدا این نقش راداشتند.
5) پرستارى رسیدگى به بیماران و مداواى مجروحان از نقشهاى دیگر زنان در جبهه ها،ازجمله در عاشوراست.نقش پرستارى و مراقبت حضرت زینب از امام سجاد علیه السلام یکى ازایننمونه هاست.
6) مدیریت بروز صحنه هاى دشوار و بحرانى،استعدادهاى افراد را شکوفا میسازد.
نقش حضرت زینب در نهضت عاشورا و سرپرستى کاروان اسرا،درس«مدیریت درشرایطبحران» را مى آموزد.وى مجموعه بازمانده را در راستاى اهداف نهضت،هدایت کرد و با هراقدام خنثى کننده نتایج عاشورا از سوى دشمن،مقابله نمود و نقشه هاى دشمن را خنثىساخت.
7) حفظ ارزشها درس دیگر زنان قهرمان در کربلا،حفظ ارزشهاى دینى و اعتراض به هتکحرمت خاندان نبوت و رعایت عفاف و حجاب در برابر چشمهاى آلوده است.زنان اهل بیت،باآنکه اسیر بودند و لباسها و خیمه هایشان غارت شده بود و با وضع نامطلوب در معرض دیدتماشاچیان بودند،اما اعتراض کنان،بر حفظ عفاف تاکید مى ورزیدند.ام کلثوم در کوفهفریادکشید که آیا شرم نمى کنید براى تماشاى اهل بیت پیامبر جمع شده اید؟
وقتى هم در کوفه در خانه اى بازداشت بودند،زینب اجازه نداد جز کنیزان وارد آنخانه شوند. در سخنرانى خود در کاخ یزید نیز بر اینگونه گرداندن بانوان شهر بهشهر،اعتراض کرد:«امن العدل یابن الطلقاء تخدیرک حرائرک و امائک و سوقک بنات رسولالله سبایاقد تکتستورهن و ابدیت وجوههن یحدو بهن الاعداء من بلد الى بلد ویستشرفهن اهلالمناهل و المعاقل و یتصفح وجوههن القریب و البعید و الغائب والشهید...»
و نمونه هاى دیگرى ازسخنان و کارها که همه درس آموز عفتو دفاع از ارزشهاست.
8) تغییر ماهیت اسارت اسارت را به آزادى بخشى تبدیل کردند و در قالباسارت،به اسیران واقعى درس حریت و آزادگى دادند.
9) عمق بخشیدن به بعد عاطفى و تراژدیک کربلا گریه ها،شیونها،عزادارى بر شهداوتحریک عواطف مردم،به ماجراى کربلا عمق بخشید و بر احساسات نیز تاثیر گذاشت واز اینرهگذر،ماندگارتر شد
