بسم الله الرحمن الرحیم
بعضی گمان کرده اند مذهب تشیع را امام صادق (علیه السلام)تاسیس نموده اند همانطور که مذهب حنفی را ابو حنیفه، نعمان بن ثابت ومذهب مالکی را مالک بن انس و مذهب شافعی را عبداللَّه بن ادریس شافعی ومذهب حنبلی رااحمدبن حنبل تاسیس نموده اند.
در حالی که پیدایش شیعه از زمان پیامبر اسلام (ص) بوده و انتخاب لقب رئیس مذهب برای امام صادق (ع) به این دلیل بوده که این امام بزرگوار به جهت آزادی عملی که بر اثر درگیری امویان و عباسیان به وجود آمد، توانست در حد وسیعی به توسعه فکری مذهب تشیع بپردازد و این معنا، نفی تلاش دیگر امامان نیست.
اصطلاح رئیس مذهب شیعه که اکثراً بر امام صادق (ع) اطلاق می شود، ناظر به فقه شیعی در برابر مذاهب اهل سنت است، و گرنه اساس تشیع و مکتب امامت از لحاظ معارف بنیادی، در عرض مذاهب فقهی نبوده و معارف اصلی اسلامی را شامل می شود که جز در مکتب اهل بیت (ع) (عموما) قابل وصول نیست.
روایات فراوانی در منابع روایی اهل سنت و شیعه از زبان رسول اکرم صلی اللّه علیه و اله و سلم نقل شده که به شیعه علی علیه السّلام و جایگاه آنان اشاره دارند که برای نمونه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
1ـ خوارزمى در مناقب و حاكم حسكانى در شواهد التنزيل و محمد بن يوسف گنجىشافعى در كفاية الطالب و ابن جوزى در تذكرة خواص الأمّة فى معرفة الأئمه و...، روايت نموده اند كه حاكم ابو عبد اللّه حافظ خبر داد ما را با اسناد مرفوع بشراحيل انصارى كاتب حضرت امير المؤمنين على بن ابيطالب(عليه السلام) كه گفت شنيدم از آن حضرت فرمود: خاتم الأنبياء(صلى الله عليه وآله) هنگام رحلت، پشت مباركش به سينه من بود و فرمودند: يا على! ألم تسمع قول اللّه تعالى(إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ) هم شيعتك و موعدى و موعدكم الحوض إذا اجتمعت الأمم للحساب تدعون غراً محجّلين «يا على! آيا نشنيده اى آيه شريفه را (صاحبان اعمال صالحه و خير البريه) ايشان شيعيان تو هستند، و وعده گاه من و شما كنار حوض كوثر خواهد بود. در آن هنگام كه خلايق براى حساب رسى جمع شوند، شما را بخوانند در حالى كه روى شما سفيد باشد، و شما را آن روز غر محجلين مى خوانند يعنى پيشواى سفيد رويان»
2ـ جلال الدين سيوطى از ابن عساكر از جابر بن عبد اللّه انصارى نقل مى كند كه گفت: در خدمت رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) بوديم كه على بن ابيطالب(عليه السلام) وارد شد، پيامبر(صلى الله عليه وآله)فرمود:
والذى نفسى بيده ان هذا و شيعته لهم الفائزون يوم القيامة فنزل(إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ)«قسم به كسى كه جان من در قبضه قدرت اوست اين مرد(اشاره به على(عليه السلام)) و شيعه او روز قيامت رستگارانند،»آنگاه آيه مذكوره نازل گرديد.سپس فرمود: اين على قبل از همه شما ايمان آورد و با وفاترين شمابه عهد خدا مى باشد، و عادل ترين شما در ميان رعيت و تقسيم كننده تر از همه شما بالسويه و مرتبه اش از همه شماها در نزد پروردگار بزرگتر است، در همان وقت آيه مذكور نازل گرديد. از آن به بعد هرگاه حضرت على(عليه السلام) در ميان قومى ظاهر مى شد، اصحاب پيغمبر مى گفتند: جاء خير البرية يعنى بهترين مردم آمد.
3-ابن حجر در صواعق از حافظ جمال الدين محمد بن يوسف زرندى مدنى نقل نموده كه چون آيه (إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ أُلئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنّاتُ عَدْن تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً رَضِىَ اللّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ...)(2)نازل شد، رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) به حضرت على(عليه السلام) فرمود: يا على أنت و شيعتك خير البرية تأتى يوم القيمة أنت و شيعتك راضين مرضيين و يأتى عدوك غضباناً مقمحين فقال من عدوىقال من تبرء منك و لعنك «يا على تو و شيعيانت خير البريه هستيد، در روز قيامت تو و شيعيانت مى آييد در حالى كه از خدا راضى و خدا هم از شما راضى است و دشمنانت مى آيند در حالى كه خشمناك اند و دست هايشان به گردنشان بسته مى باشد. پس امير المؤمنين(عليه السلام) عرض كرد دشمن من كيست؟ حضرت فرمود كسى كه از تو بيزارى مى جويد و تو را لعن مى كند».(3)
4-حضرت علی علیه السّلام در حدیثی طولانی از زبان پیامبر صلی اللّه علیه و اله و سلم چنین میفرماید:
رسول خدا صلی اللّه علیه و اله و سلم در روز خیبر به من فرمود:«یا علی،اگر[بیم]آن نبود که عدهای از امت من درباره تو مطالبی[غلوآمیز]بگویند،همچنانکه مسیحیان درباره عیسی بن مریم گفتند،قطعا امروز درباره تو سخنی میگفتم که[پس از این]بر هیچ گروهی از مسلمانان گذر نکنی،مگر اینکه خاک کفشت و باقیمانده آب وضویت را جهت شفای خود برگیرند.برای تو بس است که تو از منی و من از تو؛میراث من از آن تو و میراث تو از آن من است؛جایگاه تو در نزد من،همچون جایگاه هارون نسبت به موسی است،جز آنکه پس از من پیامبری نیست؛تو رساننده آیین منی و بر سیره من[با دشمنان]میجنگی؛تو در قیامت نزدیکترین مردمان به من و فردا جانشین من بر حوض کوثری؛نخستین فرد از پیروان من که وارد بهشت شود،تویی و قطعا شیعیان تو سیراب شده از کوثر،با چهرههایی پاک و سفید در اطراف من بر جایگاههای رفیعی از نور تکیه زدهاند؛آنان را شفاعت میکنم و فردا در بهشت همسایگان من خواهند بود؛درحالیکه دشمنان تو سیهروی،لبتشنه و سرافکنده باشند.»(4)
بنابراین امام صادق (علیه السلام)احیاگرومروج مذهب تشیع است نه موسس!!!
1-مناقب خوارزمى; شواهدالتنزيل، حاكم حسكانى; كفاية الطالب، گنجى شافعى; تذكرة، اين جوزى.
2-بيّنه، آيه 7.
3-کتاب شب هاى پيشاور
4-خوارزمی،المناقب،تحقیق شیخ مالک محمودی،فصل سیزدهم،ص 76 و فصل چهاردهم،ص 96، موسسه نشر اسلامی،قم 1414؛و ینابیع الموده،باب سیزدهم،ص 63،و باب چهارم،ص 130 و بخش بیست و چهارم.
بعضی گمان کرده اند مذهب تشیع را امام صادق (علیه السلام)تاسیس نموده اند همانطور که مذهب حنفی را ابو حنیفه، نعمان بن ثابت ومذهب مالکی را مالک بن انس و مذهب شافعی را عبداللَّه بن ادریس شافعی ومذهب حنبلی رااحمدبن حنبل تاسیس نموده اند.
در حالی که پیدایش شیعه از زمان پیامبر اسلام (ص) بوده و انتخاب لقب رئیس مذهب برای امام صادق (ع) به این دلیل بوده که این امام بزرگوار به جهت آزادی عملی که بر اثر درگیری امویان و عباسیان به وجود آمد، توانست در حد وسیعی به توسعه فکری مذهب تشیع بپردازد و این معنا، نفی تلاش دیگر امامان نیست.
اصطلاح رئیس مذهب شیعه که اکثراً بر امام صادق (ع) اطلاق می شود، ناظر به فقه شیعی در برابر مذاهب اهل سنت است، و گرنه اساس تشیع و مکتب امامت از لحاظ معارف بنیادی، در عرض مذاهب فقهی نبوده و معارف اصلی اسلامی را شامل می شود که جز در مکتب اهل بیت (ع) (عموما) قابل وصول نیست.
روایات فراوانی در منابع روایی اهل سنت و شیعه از زبان رسول اکرم صلی اللّه علیه و اله و سلم نقل شده که به شیعه علی علیه السّلام و جایگاه آنان اشاره دارند که برای نمونه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
1ـ خوارزمى در مناقب و حاكم حسكانى در شواهد التنزيل و محمد بن يوسف گنجىشافعى در كفاية الطالب و ابن جوزى در تذكرة خواص الأمّة فى معرفة الأئمه و...، روايت نموده اند كه حاكم ابو عبد اللّه حافظ خبر داد ما را با اسناد مرفوع بشراحيل انصارى كاتب حضرت امير المؤمنين على بن ابيطالب(عليه السلام) كه گفت شنيدم از آن حضرت فرمود: خاتم الأنبياء(صلى الله عليه وآله) هنگام رحلت، پشت مباركش به سينه من بود و فرمودند: يا على! ألم تسمع قول اللّه تعالى(إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ) هم شيعتك و موعدى و موعدكم الحوض إذا اجتمعت الأمم للحساب تدعون غراً محجّلين «يا على! آيا نشنيده اى آيه شريفه را (صاحبان اعمال صالحه و خير البريه) ايشان شيعيان تو هستند، و وعده گاه من و شما كنار حوض كوثر خواهد بود. در آن هنگام كه خلايق براى حساب رسى جمع شوند، شما را بخوانند در حالى كه روى شما سفيد باشد، و شما را آن روز غر محجلين مى خوانند يعنى پيشواى سفيد رويان»
2ـ جلال الدين سيوطى از ابن عساكر از جابر بن عبد اللّه انصارى نقل مى كند كه گفت: در خدمت رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) بوديم كه على بن ابيطالب(عليه السلام) وارد شد، پيامبر(صلى الله عليه وآله)فرمود:
والذى نفسى بيده ان هذا و شيعته لهم الفائزون يوم القيامة فنزل(إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ)«قسم به كسى كه جان من در قبضه قدرت اوست اين مرد(اشاره به على(عليه السلام)) و شيعه او روز قيامت رستگارانند،»آنگاه آيه مذكوره نازل گرديد.سپس فرمود: اين على قبل از همه شما ايمان آورد و با وفاترين شمابه عهد خدا مى باشد، و عادل ترين شما در ميان رعيت و تقسيم كننده تر از همه شما بالسويه و مرتبه اش از همه شماها در نزد پروردگار بزرگتر است، در همان وقت آيه مذكور نازل گرديد. از آن به بعد هرگاه حضرت على(عليه السلام) در ميان قومى ظاهر مى شد، اصحاب پيغمبر مى گفتند: جاء خير البرية يعنى بهترين مردم آمد.
3-ابن حجر در صواعق از حافظ جمال الدين محمد بن يوسف زرندى مدنى نقل نموده كه چون آيه (إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ أُلئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنّاتُ عَدْن تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً رَضِىَ اللّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ...)(2)نازل شد، رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) به حضرت على(عليه السلام) فرمود: يا على أنت و شيعتك خير البرية تأتى يوم القيمة أنت و شيعتك راضين مرضيين و يأتى عدوك غضباناً مقمحين فقال من عدوىقال من تبرء منك و لعنك «يا على تو و شيعيانت خير البريه هستيد، در روز قيامت تو و شيعيانت مى آييد در حالى كه از خدا راضى و خدا هم از شما راضى است و دشمنانت مى آيند در حالى كه خشمناك اند و دست هايشان به گردنشان بسته مى باشد. پس امير المؤمنين(عليه السلام) عرض كرد دشمن من كيست؟ حضرت فرمود كسى كه از تو بيزارى مى جويد و تو را لعن مى كند».(3)
4-حضرت علی علیه السّلام در حدیثی طولانی از زبان پیامبر صلی اللّه علیه و اله و سلم چنین میفرماید:
رسول خدا صلی اللّه علیه و اله و سلم در روز خیبر به من فرمود:«یا علی،اگر[بیم]آن نبود که عدهای از امت من درباره تو مطالبی[غلوآمیز]بگویند،همچنانکه مسیحیان درباره عیسی بن مریم گفتند،قطعا امروز درباره تو سخنی میگفتم که[پس از این]بر هیچ گروهی از مسلمانان گذر نکنی،مگر اینکه خاک کفشت و باقیمانده آب وضویت را جهت شفای خود برگیرند.برای تو بس است که تو از منی و من از تو؛میراث من از آن تو و میراث تو از آن من است؛جایگاه تو در نزد من،همچون جایگاه هارون نسبت به موسی است،جز آنکه پس از من پیامبری نیست؛تو رساننده آیین منی و بر سیره من[با دشمنان]میجنگی؛تو در قیامت نزدیکترین مردمان به من و فردا جانشین من بر حوض کوثری؛نخستین فرد از پیروان من که وارد بهشت شود،تویی و قطعا شیعیان تو سیراب شده از کوثر،با چهرههایی پاک و سفید در اطراف من بر جایگاههای رفیعی از نور تکیه زدهاند؛آنان را شفاعت میکنم و فردا در بهشت همسایگان من خواهند بود؛درحالیکه دشمنان تو سیهروی،لبتشنه و سرافکنده باشند.»(4)
بنابراین امام صادق (علیه السلام)احیاگرومروج مذهب تشیع است نه موسس!!!
1-مناقب خوارزمى; شواهدالتنزيل، حاكم حسكانى; كفاية الطالب، گنجى شافعى; تذكرة، اين جوزى.
2-بيّنه، آيه 7.
3-کتاب شب هاى پيشاور
4-خوارزمی،المناقب،تحقیق شیخ مالک محمودی،فصل سیزدهم،ص 76 و فصل چهاردهم،ص 96، موسسه نشر اسلامی،قم 1414؛و ینابیع الموده،باب سیزدهم،ص 63،و باب چهارم،ص 130 و بخش بیست و چهارم.
