آنچه که به نظر می رسد درس های آتی را باید یک ترک زبان فول باشد،متأسفانه ترکهای ایران از این قاعده مستثنی هستند،هشدار می دهیم که درس های آتی سخت تر بوده و ممکن است نیاز داشته باشید دوباره درس های ابتدایی را مرور نمائید.به خاطر شرایط موجود خودتان سعی کنید در محاوره نیز برای چند دقیقه صور نوشتاری کلمات را تمرین کتید و از حذف حروفات برای سهولت تلفظ جدا خودداری کنید...
درس سیزدهم:طریقه ی نفی فعل
کلمات
Degil و Yox
و حروفات اضافه ی
Mə,Ma,Məz,Maz,Mi,Mı,Mu,Mü,Suz,Süz,sız,siz
سبب نفی کلمه در نتیجه جمله می شوند.
الف-1:نفی فعل از مصدر İmək
فعل İmək بوسیله ی کلمه ی Degil نفی می شود،با این که G جزو حروف بی ثبات نیست،به اشتباه در محاوره به Y تبدیل می شود.(Deyil)البته این کلمه در محاوره لهجه های مختلف به صور Dəyir,Döyür و غیره تلفظ می شود،مجددا تذکر می دهیم که صور نوشتاری و صحیح آن همان Degil می باشد.با این حال به صورت Deyil خواهیم نوشت!
Mən Deyiləm
Sən Deyilsən
O Deyildir
Biz Deyilik
Siz Deyilsiniz
Onlar Deyildirlər
من نیستم
تو نیستی
او نیست
ما نیستیم
شما نیستید
آنها نیستند
الف-2:حالت نفی فعل مصدری در زمان حال
فعل مصدری نیز بوسیله ی کلمه ی Degil که ماقبل ضمیر متصل شخصی قرار گرفته و جدا از کلمه ما قبل خود نوشته می شود،نفی می شود(من در حال آمدن نیستم)
Mən Gəlməkdə Deyiləm
Sən Gəlməkdə Deyilsən
Ol Gəlməkdə Deyildir
Biz Gəlməkdə Deyilik
Siz Gəlməkdə Deyilsinizsiz
Onlar Gəlməkdə Deyildirlər
من در حال آمدن نیستم
...
...
...
آنها در حال آمدن نیستند
ب:کلمات نفی Məz و Maz
کلمه ی نفی سوم شخص مفرد می باشد که به فعل پیوند خورده و موارد زیادی برای نفی افعال مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.دقت کنید که انتخاب یکی از این دو کلمه ی نفی ساز مربوط به هماهنگ سازی مصوتی می باشد که بارها اشاره شده است.
Ol Gəlməz
Ol Getməz
Ol İçməz
Ol Görməz
Ol Ölməz
Ol Gülməz
او نمی آید
او نمی رود
او نمی نوشد
او نمی بیند
او نمی میرد
او نمی خندد
OL Almaz
Ol Qılmaz
Ol Doymaz
Ol Baxmaz
Ol Ağlamaz
Ol Yanmaz
Ol Durmaz
او نمی گیرد
او به جای نمی آورد
او سیر نمی شود
او نگاه نمی کند
او گریه نمی کند
او نمی سوزد
او نمی ایستد
تذکر:گاهی اوقات ضمیر سوم شخص مفرد را با O و گاهی نیز با Ol نمایش می دهیم،این بدین منظور نیست که جایزیم،تنها جهت تذکر بر این موضوع است که صورت کلاسیک ضمیر سوم شخص مفرد منفصل Ol است ولی در طی زمان O نیز بکار رفته است.(تحریف)
ج:پسوند نفی ساز Mi,Mı,Mu,Mü
پسوند های فوق در نفی فعل در زمان حال بکار گرفته می شود،حرف صدادار آن با هماهنگی بزرگ صورت پذیرفته است،به ریشه ی فعل پیوند خورده و سپس علامت زمان حال یعنی ,ır,ür,ur,ir به دنبال آن می آید.برای اینکه دو حرف صدادار پشت سر هم قرار نگیرد،از حرف تکمیلی Y بین آن دو مصوت استفاده می شود.(این موضوع ربطی به این درس ندارد و قبلا متذکر شده ایم)
miyir,mıyır,müyür,muyur
ریشه:Al
مصدر:Almaq
پسوند نفی ساز:mı
حرف تکمیلی:y
پسوند زمان حال ساز:ır
پسوند شخص ساز:am
Almıyıram
با اینکه توضیح دادن مصوت های این کلمه مربوط به این بحث نیست با این حال باری دیگر یادآوری می کنیم:ریشه از مصدر Almaq می شود Al حال می خواهیم کلمه را منفی سازی کنیم،چون قصدمان منفی سازی با پسوند می باشد پس از نفی ساز Degil استفاده نخواهیم کرد.چون قصدمان سوم شخص مفرد نیست پس از Məz و Maz نیز استفاده نمی کنیم.حال از بین چهار نفی ساز Mi,Mı,Mu,Mü یکی را باید انتخاب کنیم،این انتخاب ربطی به نفی سازی ندارد بلکه باید هماهنگی های بزرگ و کوچک و هماهنگی مصوتی را از پیش آموخته باشیم،چون آخرین مصوت Al همان مصوت A است پس از نفی ساز Mı استفاده می کنیم،چون بعد از مصوت A هرگز مصوت های i,u,ü نمی آید.
Almı
هم اکنون باید زمان کلمه را مشخص کنیم،چون قصدمان زمان حال است پس از بین ır,ür,ur,ir تنها یکی باید انتخاب شود.چوخ آخرین مصوت کلمه ی Almı،مصوت ı می باشد پس پسوند زمانی ساز همان ır خواهد بود زیرا بعد از مصوت ı هرگز پسوند هایür,ur,ir نمی آید.
Almıır
دو مصوت ıı پشت سر هم قرار گرفته اند لذا حرف تکمیلی باید بین آن دو قرار گیرد.(این حرف تکمیلی Y بین هر دو مصوت همنام یا ناهمنام قرار میگیرد)
Almıyır
هم اکنون باید با یک پسوند درنقش ضمیر متصل شخصی،شخص را نیز مشخص کنیم،چون قصدمان فعل منفی اول شخص مفرد حال بود.پس از اول شخص ساز های Əm,Am استفاده خواهیم کرد.(رجوع کنید به درس های قبلی بحث زمان حال)چون بعد از مصوت ı هرگز ə نمی آید پس پسوند am به عنوان شخص ساز این کلمه حواهد بود.
Almıyıram
سؤالی مطرح می شود!
آیا می توان با این شرایط از پسوند منفی ساز ma استفاده کرد؟
پاسخ آن واضح است:
چنین نحوه ی منفی سازی با چنین پسوندی برای فعل آینده نزدیک است،حال آنکه این فعل پسوند زمان حال را دارد پس نوشتن به صورت زیر اشتباه است چون منفی سازی دارد که تنها برای فعل آینده نزدیک بکار می رود از دیدگاهی دیگر،زمانی که منفی ساز فعل آینده نزدیک ظهور کرد، باید در زمان فعل تجدید نظر کنیم!
Almayıram