تشخيص علائم کمبود يا زیادی روي در تعدادي از محصولات باغي و زراعي به ویژه ذرت

[sey]

[FONT=&quot]به دليل تحرک کمتر روي درگياه، در درختان و نباتات زراعي علايم کمبود آن عمدتاً از برگ‌هاي جوان به صورت ريزبرگي و کچلي سرشاخه شروع مي‌شود. از علائم مشخصه کمبود روي کلروز مي‌باشد که شبيه کلروز آهن بوده و ابتدا در برگ‌هاي جوان ديده مي‌شود. در صورت تشديد کمبود برگ‌ها از کلروفيل خالي شده و برگ‌ها ريخته و شاخه‌هاي انتهايي خشک مي‌شوند (کچلي). کمبود روي بر کيفيت ميوه تأثير گذاشته موجب کوچکي، بدشکلي و خشک و چوبي شدن آن‌ها مي‌گردد (تاکر و واکر، 1993). کمبود روي در درختان سيب موجب کوچک شدن برگ‌هاي جوان و کاهش فاصله ميان گره‌ها در ساقه گياه مي‌شود. در باغهاي ميوه کمبود روي به صورت کچلي، در ذرت به شکل کچلي بلال‌ها و ريزبرگي‌بوته‌ها و در ساير محصولات زراعي نظير غلات، مرکبات، نيشکر، چغندرقند، پنبه و ... به صورت ديگر خودنمايي مي‌کند. در مرکبات در اثر کمبود روي اندازه برگ‌ها کاهش و ضخامت آن‌ها زياد گشته، طول شاخه‌ها کوتاه شده و شاخه‌ها حالت پنجه‌اي به خود مي‌گيرند. کمبودهاي خفيف روي، تأثيري بر اندازه برگ ندارد. در حالت شدت کمبود، شاخه‌ها خشک شده و برگ‌ها مي‌ريزند. در غلات کمبود روي باعث ايجاد و توسعه يک نوار کلروزه در يک يا هر دو طرف رگبرگ مياني مي‌شود. [/FONT]
[h=1][FONT=&quot] علايم کمبود روي در ذرت [/FONT][/h] [FONT=&quot]به خاطر اينکه روي در گياه تحرک کمي دارد، علائم کمبود ابتدا در برگ‌ها و اندام‌هاي جوان ظاهر مي‌گردد. اين علائم در اندام‌هاي مختلف ذرت متفاوت است. در برگ‌ها اين علائم از انتها و قاعده برگ شروع و به شکل نوارهاي روشن بين رگبرگي به طرف لبه‌هاي برگ گسترش مي‌يابد اما حاشيه‌برگ‌ها، فواصل بين رگبرگي و نوک برگ‌ها سبز باقي مي‌ماند. به علت کم شدن فاصله ميان‌گره‌ها گياه کوتاه مانده و به برگ‌ها حالت پنجه‌اي مي‌دهد. کمبود روي مي‌تواند موجب کچلي بلال و پر نشدن انتهاي آن گردد. [/FONT]
[h=1][FONT=&quot] روشهاي کاربردي براي مقابله با کمبود روي [/FONT][/h] [FONT=&quot]در مورد روي نيز همانند ساير عناصر غذايي، اقدامات پيشگيري کننده از بروز کمبود بر روش‌هاي مبارزه با آن ارجح‌تر است. استفاده از ارقام مقاوم و همچنين مديريت زراعي مطلوب، مناسبترين و مهمترين راه مبارزه با کمبود روي، از طريق پيشگيري مي‌باشد. در صورت ابتلا به کمبود روي، براي مبارزه با آن مي‌توان از منابع معدني يا آلي استفاده نمود. کمبود اين عنصر را به راحتي مي‌توان با استفاده از کودهاي معدني، نظير سولفات روي و اکسيد روي و يا کودآلي، نظير سکوسترين روی يا [/FONT][FONT=&quot]zn-EDTA[/FONT][FONT=&quot] برطرف نمود. علاوه بر اين کودها مي توان از کودهاي حيواني و بازيافت زباله‌هاي شهري نيز جهت رفع کمبود روي استفاده نمود. سولفات يا اکسيد روي تحرک کمي در خاک دارند به همين دليل بايستي آن‌ها را در خاک نزديک ريشه قرار داد تا حداکثر جذب آن صورت گيرد. مصرف نواري اين دو کود در مقايسه با پخش سطحي مؤثرتر مي‌باشد. در صورتي که اکسيد روي حلاليت کمي داشته، محلول پاشي آن توصيه نمي‌گردد. علاوه بر اين، به همين دليل حلاليت کم اين کود در خاک‌هاي آهکي، مصرف اين کود در اين خاک‌ها توصيه نمي‌گردد.[/FONT]
[FONT=&quot]محلول پاشي معمولاً يک روش اضطراري بوده و تنها در صورت بحراني بودن مشکل و زماني که کمبود غير منتظره حادث گردد، توصيه مي‌گردد و در بيشتر مواقع به عنوان مکمل روش مصرف خاکي بکار مي‌رود. مصرف روي در خاک نه تنها عملکرد محصول در سال اول را افزايش مي‌دهد، بلکه اثرات باقيمانده آن براي دو تا چند کشت بعدي باقي مي‌ماند. استفاده از سولفات روي نيز در شرايط حاد کمبود قابل توصيه مي‌باشد. سکوسترين روي داراي 14 درصد عنصر روي به صورت سولفات است که از طريق محلول پاشي بر روي شاخه و برگ گياه و يا روي دست پاش بر روي خاک به آساني جذب مي گردد. علاوه بر مصرف خاکي و محلول پاشي ترکيبات روي را مي‌توان از طريق آغشته نمودن بذور به آن‌ها و يا روش تزريق در تنه درختان مصرف نمود. [/FONT]
[h=1][FONT=&quot] اثر روي بر عملکرد[/FONT][/h] [FONT=&quot]Lozek and Fecenco[/FONT][FONT=&quot] (1998) اثر منابع روی بر عملکرد، مقدار پروتئین و جذب عناصر پرمصرف در ذرات دانه‌ای را مورد بررسی قرار دادند، متوسط پروتئین دانه و عملکرد دانه در سه سال کوددهی به طور معنی‌داری افزایش یافت.[/FONT]
[FONT=&quot]Rehm and Schmitt[/FONT][FONT=&quot] (2002) اثر منابع مختلف روی را بر عملکرد دانه ذرت در مینی‌سیتی آمریکا مورد مطالعه قرار دادند، آنها گزارش کردند که بیشترین عملکرد دانه با استفاده از سولفات روی [/FONT]
[FONT=&quot]([/FONT][FONT=&quot]ZnSo4[/FONT][FONT=&quot]) معادل57/12 تن در هکتار بدست آمد.[/FONT]
[FONT=&quot]ضیائیان و ملکوتی (1377) تحقیقی به منظور بررسی اثر کودهای حاوی عناصر ریز مغذی و زمان مصرف آنهاروي ذرت در ایستگاه تحقیقات خاک و آب کرج در قالب بلوک‌های کامل تصادفی انجام دادند که با محلولپاشی 5 در هزار سولفات روی عملکرد دانه 28% افزایش یافت.[/FONT]
[FONT=&quot]نصری و خلعتبری (1386) تحقیقی به منظور بررسی عناصر پتاسیم، آهن، بور و روی در شرایط کم آبیاری بر خصوصیات کمی ذرات دانه‌ای ژنوتیپ [/FONT][FONT=&quot]SC704[/FONT][FONT=&quot] در منطقه ورامین آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی انجام شد که با مصرف (پتاسیم + روی) باعث افزایش تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه نسبت به شاهد شد.[/FONT]
[FONT=&quot]هاشمی دزفولی و همکاران (1374). مصرف عناصر ریز مغزی بر روی افزایش عملکرد مؤثر بود از آنجایی که میزان تولید دانه در گیاه از حاصلضرب اجزاء عملکرد یعنی تعداد بلال در مترمربع، تعداد دانه در بلال و وزن هزار دانه محاسبه می‌گردد، هر عاملی که بر اجزاء فوق اثر بگذارد و بر تولید دانه تأثیر خواهد گذاشت.[/FONT]
[FONT=&quot]ملکوتی و غیبی (1378) آنها نشان دادند که در اثر مصرف سولفات روی، افزایش عملکرد همراه با بهبود کیفیت و غنی‌سازی آنها همراه بود.[/FONT]
[FONT=&quot]نوابی و ملکوتی (1378) به منظور بررسی تأثیر تغذیه متعادل عناصر غذایی بر کمیت و کیفیت ذرت دانه‌ای در داراب، با مصرف توأم خاکی و دوبار محلولپاشی سولفات روی باعث افزایش وزن هزار دانه و تعداد دانه در بلال شد.[/FONT]
[FONT=&quot]Leblance[/FONT][FONT=&quot] و همکاران (1997) با کاربرد یک کیلوگرم روی به صورت اسپری و یا 20-10 کیلوگرم در خاک افزایش تولید ماده خشک در گیاه ذرت علوفه‌ای را گزارش نموده‌اند.[/FONT]
[FONT=&quot]مطالعات انجام شده توسط همانترانجان و گارگ (1993) در گندم نشان داده است که مصرف روی در گندم موجب افزایش ارتفاع گیاه، تعداد دانه در خوشه، طول خوشه، تعداد خوشه در واحد سطح و وزن هزار دانه شده و از طرفی سرعت رشد گیاه زیاد و در نتیجه موجب زودرسی می‌گردد. مارشنر (1995) در اثر کمبود روی تشکیل پرچم و دانه گرده در گندم آسیب دیده و در نتیجه عملکرد به شدت پایین می‌آید که علت این امر را کاهش مقدار ایندول استیک اسید و پروتئین ذکر می‌کنند.[/FONT]
[FONT=&quot](ساجدی و اردکانی) نقش روی در حفظ سلامت غشاها و مقاومت گیاهچه‌ها به بیماری خاکزی مورد تأثیر قرار گرفته است. همچنین روی، سطوح اکسین (ایندول استیک اسید) را در گیاه تحت تأثیر قرار می‌دهد. به طوری که کمبود آن موجب توقف رشد می‌شود. این عنصر به طور غیرمستقیم در ایجاد فشار اسمزی و محدود شدن جذب آب تحت شرایط کمبود روی بوسیله گیاه نقش دارد.[/FONT]
[FONT=&quot](ساجدی و اردکانی) در مورد مصرف عناصر ریز مغزی و اثر آن بر غنی‌سازی دانه و اندام‌های هوایی ذرت آزمایش‌های فراوانی در نقاط مختلف دنیا انجام شده است که نتایج حاصله، نشان‌دهنده این است که با مصرف عناصر ریز مغزی علاوه بر افزایش عملکرد کمی، کیفیت و همچنین درصد عناصر موجود در اندام‌های هوایی افزایش پیدا می‌کند.[/FONT]
[FONT=&quot]Cakmak[/FONT][FONT=&quot] (1996) گزارش نمود که کمبود روی یکی از مشسولفات گندمکاری ترکیه است، به طوری که مصرف روی سبب 5 تا 55 درصد افزایش عملکرد گندم می‌شود.[/FONT]
[FONT=&quot]ضیائیان و ملکوتی (1377) در یک آزمایش بر روی ذرت در کرج اثر کودهای دارای عناصر ریز مغذی بر روی افزایش تولید ذرت را مشاهده کردند. آنها به این نتیجه رسیدند که با مصرف کودهای دارای عناصر ریز مغزی علاوه بر 20 الی 28 درصد افزایش عملکرد دانه و 10 الی 23 درصد عملکرد علوفه کیفیت برگ و دانه ذرت نیز بهبود بخشیده شد.[/FONT]
[FONT=&quot]بر اساس نظر هانگ و همکاران (1995). کمبود روی در گیاهان سبب کاهش رشد می‌شود و در مرحله‌ی دانه‌بندی به دلیل کاهش رشد ریشه و پیر شدن آن تثبیت بیولوژیکی نیتروژن و جذب عناصر غذایی کاهش می‌یابد. بنابراین جذب عناصر غذایی توسط ریشه همیشه نیاز غذایی گیاهی را تأمین نمی‌کند و در این مرحله از رشد تغذیه‌ی گیاه از طریق برگ نسبت به تغذیه از طریق ریشه مؤثرتر است. به این دلیل تغذیه برگی ذرت به خصوص در این مرحله می‌تواند روش مفیدی در تکمیل تغذیه از طریق ریشه باشد.[/FONT]
[FONT=&quot]Helmy[/FONT][FONT=&quot] و همکاران (1989). اظهار داشتند مصرف روی موجب افزایش آنزیم‌های فسفو انول پیروات کربوکسیلاز ([/FONT][FONT=&quot]PEP case[/FONT][FONT=&quot]) و ریبولوز بی فسفات کربوکسیلاز ([/FONT][FONT=&quot]RUBP case[/FONT][FONT=&quot]) شده و از آنجا، به میزان انتقال مواد فتوسنتزی در ذرت افزوده می‌شود.[/FONT]
[FONT=&quot][/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]Mozafar[/FONT][FONT=&quot] (1990) گزارش کرد که میزان کمتر میکروالمنت‌ها در ذرت یکی از عوامل اصلی نارسی به خصوص در قسمت نوک بلال ذرت است. محاسبات نشان داده‌اند که اگر 10 درصد طول بلال ذرت با دانه‌‌های پوک پوشیده شود عملکرد علوفه 45 درصد در عملکرد دانه 42 درصد کاهش خواهد یافت.[/FONT]
[FONT=&quot]شارما و همکاران (1990). گزارش کردند که تغذیه‌ی گیاه با روی، به دلیل افزایش ذخیره‌ی هیدروکربن دانه‌ی گرده، باعث افزایش طول عمر دانه‌ی گرده شده و در نتیجه منجر به افزایش گرده‌افشانی و تشکیل تعداد دانه بیشتری در غلاف می‌شود.[/FONT]
[FONT=&quot]اسدی کنگرشاهی و ملکوتی (1382)، شارما و همکاران (1990). نیز اثر کود روی را در افزایش تعداد دانه در غلاف گزارش نموده‌اند. [/FONT] [FONT=&quot]از آنجا که تعداد دانه در رديف جزء اجزائ عملکرد به شمار مي آيد و رابطهء مستقيمي با عملکرد دارد،هرچه تعداددانه در رديف بيشتر باشد عملکرد نيز افزايش مي يابدتعداد دانه در رديف علاوه بر خصوصيت ذاتي به عوامل گوناگوني به خصوص وجود عناصر غذايي کافي بستگي دارد.که کمبود اين عامل موجب کچلي و پوکيبلال وکاهش تعداد دانه در رديف ميشود([/FONT][FONT=&quot]Marschner 1995[/FONT][FONT=&quot])[/FONT] [FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]اسدی کنگرشاهی و ملکوتی (1382). نیز طی تحقیقات خود اعلام نموده‌اند که اثر سولفات روی بر وزن هزار دانه معنی‌دار نیست.[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot][/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]Marshner[/FONT][FONT=&quot] (1993). گزارش کرد در اثر مصرف آهن و روی در ذرت مقدار کل کربوهیدرات، نشاسته و پروتئین دانه افزایش یافته و با افزایش کربوهیدرات، وزن هر دانه و در نتیجه عملکرد دانه افزایش یافته است.[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]Marshner[/FONT][FONT=&quot] (1993). گزارش کرد در اثر مصرف آهن و روی در ذرت مقدار کل کربوهیدرات، نشاسته و پروتئین دانه افزایش یافته و با افزایش کربوهیدرات، وزن هر دانه، تعداد دانه و در نتیجه عملکرد دانه افزایش یافته است. شارما و همکاران (1990). گزارش کردند که تغذیه‌ی گیاه با روی، به دلیل افزایش ذخیره‌ی هیدروکربن دانه‌ی گرده، باعث افزایش طول عمر دانه‌ی گرده شده و در نتیجه منجر به افزایش گرده‌افشانی و تشکیل تعداد دانه بیشتری در غلاف می‌شود. [/FONT][FONT=&quot]Marshner[/FONT][FONT=&quot] (1993). اظهار داشت در اثر مصرف آهن و روی مقدار کل کربوهیدرات، نشاسته و پروتئین دانه افزایش یافته و با افزایش کربوهیدرات، وزن هزار دانه و تعداد دانه و در نتیجه عملکرد دانه افزایش یافته است.[/FONT]