به منظور تعيين بهترين تناوب در زراعت ديم استان کرمانشاه آزمايشي در قالب طرح بلوک هاي تصادفي با 6 دوره تناوبي، آيش - گندم، يونجه - گندم، نخود - گندم، عدس - گندم، گاودانه - گندم و گندم - گندم در چهار تکرار و در دو محل مجزا در ايستگاه تحقيقات ديم سرارود انجام شد. نتايج تجزيه واريانس مرکب سه دوره کامل تناوبي گندم - با ساير گياهان، نشان داد که اختلاف معني داري در سطح احتمال 1% بين عملکرد دانه گندم ديم (رقم سرداري) در تناوب هاي مختلف وجود دارد. در گروه بندي آماري، تناوب يونجه - گندم با عملکرد 1549 کيلوگرم در هکتار در گروه اول، تناوب گندم - گندم و گاودانه - گندم به ترتيب با 1255 و 1260 کيلوگرم در هکتار در گروه دوم و بقيه تيمارهاي تناوبي در گروه بندي مشترک بين اين دو گروه قرار گرفتند. به منظور تعيين بهترين تيمار از نظر اقتصادي، نتايج محاسبات آماري نشان داد که بين درآمد محصولات در دوره هاي تناوبي اختلاف معني داري در سطح احتمال 1% وجود دارد. با توجه به اين که عملکرد دانه گندم ديم بعد از تناوب نخود - گندم و عدس - گندم، از نظر آماري کمتر از تناوب يونجه - گندم و آيش - گندم، نبود و از نظر اقتصادي نيز پردرآمدترين تناوب محسوب مي شود، لذا تناوب نخود - گندم يا عدس - گندم براي استان کرمانشاه قابل توصيه است.
