انواع تیره های گیاهان دارویی

["Pejman"]

خارا شکن Saxifragaceae

خارا شکن Saxifragaceae

شرح خارا شکن Saxifragaceae

تیره انگورک دارای گیاهان متنوعی با ظاهر متفاوت مرکب از 30 جنس و در حدود 580 گونه است. غالب
گیاهان آن یعنی تعداد 370 گونه آنها در جنس Saxifraga جای دارند ((G.E Trease عموماً در نواحی معتدله بعضی از آنها به صورت گیاهانی علفی و برخی دیگر به صورت درختچه می باشند در بین آنها انواع درختی و یا گیاهانی با ساقه بالا رونده نیز دیده می شود. برگهای آنها ساده غالباً متناوب و گلهای آنها منظم نر – ماده (بندرت یک پایه یا دو پایه) و معمولاً مرکب از قطعات 5 تایی است. کاسه ، جام و نافه گل آنها غالباً در قاعده کم و بیش پیوستگی حاصل کرده نوعی حفره پیاله مانند بوجود می آورند که مادگی در آن جای دارد. پرچم های آنها به تعداد 2 برابر گلبرگها و یا معادل تعداد آنهاست.مادگی آنها شامل برچه هائی به تعداد متغیر و میوه به اشکال مختلف پوشینه ، فولیکول و حتی سته مانند است.
جنسهای مختلف این تیره در بعضی رده بندی ها در تیره های Grossulariaceae و Vahliaceae جای داده شده است.

 

["Pejman"]

تیره دارچین Canellaceae

تیره دارچین Canellaceae

شرح تیره دارچین Canellaceae

تیره کوچکی از گیاهان گلدار جدا گلبرگ و شامل 5 جنس و گونه های معدود است.
پراکندگی گیاهان آن به صورتی است که منحصراً در آمریکا جنوبی و برخی از نواحی شرقی آفریقا و ماداگاسکار می رویند.
گیاهان این تیره به صورت درخت یا درختچه و دارای برگهائی متناوب می باشند گلهای آنها نر - ماده ، دارای حالت منفرد یا مجتمع به صورت گل آذین خوشه و یا گرزن است سه کاسبرگ و 4 تا 12 گلبرگ آزاد یا کم و بیش پیوسته به هم و تعداد زیادی پرچم دارند. قطعات واقع در داخل کاسبرگهای گل آنها‏ غالباً جام گل بحساب آورده می شوند زیرا هنوز هم درباره قطعات کاسه و جام از اینکه خارجی ترین آنها انولوکر و یا کاسه گل بحساب آید، توافق کامل حاصل نشده است.
میوه آنها عموماً به صورت سته و محتوی دانه های روغن داری است که درون هر یک جنین بسیار کوچک جای دارد.
از اختصاصات این گیاهان آن است که اولاً: دارای غده ترشحی یک سلولی می باشند و ثانیاً : میله پرچم های آنها، از راه قاعده به یکدیگر اتصال دارد.

 

["Pejman"]

رزه داسه Resedaceae

رزه داسه Resedaceae

شرح تیره رزه داسه Resedaceae

تیره رزه داسه تیره کوچکی از گیاهان گلدار جدا گلبرگ و دارای مجموعاً 90 گونه است.
که قسمت اعظم آنرا Reseda ها تشکیل می دهند. عموماً گیاهانی علفی و بندرت به صورت بوته های چوبی می باشند. پراکندگی آنها به صورتی است که بیشتر در نواحی معتدله و گرم کره زمین مخصوصاً در منطقه مدیترانه و آسیای مرکزی یافت می شوند. برگهای آنها متناوب ساده یا لوب دار و یا مرکب از برچه ها می باشند. گلهائی منظم و مجتمع به صورت سنبله یا خوشه دارند. در هر گل آنها 4 تا 8 کاسبرگ آزاد یا کم و بیش پیوسته به هم و 2 تا 8 گلبرگ کامل یا بریدگی دار دیده می شود بعضی از این گیاهان نیز فاقد گلبرگ می باشند. تعداد پرچم های آنها زیاد و مادگی آنها مرکب از 2 تا 6 برچه آزاد یا پیوسته به هم است که مجموعاً تخمدانی یک خانه با تمکن جانبی بوجود می آروند. میوه آنها پوشینه است.

 

["Pejman"]

تیره پوزید ونیاسه Posidoniaceae

تیره پوزید ونیاسه Posidoniaceae

شرح تیره پوزید ونیاسه Posidoniaceae


تیره پوزید ونیاسه تیره کوچکی است که فقط دارای یک جنس posidonia با 2 گونه است. یکی از آنها در سراسر نواحی مدیترانه ای و سواحل آتلانتیک اروپایی انتشار دارد و درسی سال اخیر در آمریای شمالی نیز یافت شده است و دیگری در استرالیا می روید. هر دو گونه علفهای دریایی شناور در سطح آب اند. ریزوم آنها پوشیده از رشته های فیبری باقیمانده از برگهای قدیمی است. برگها دو ردیفی، بانیام زبانکی و پهنک خطی، نواری هستند. گل آذین دو ردیفی و به صورت خوشه مرکب است هر خوشه گل به وسیله یک گک محافظ بزرگ در برگرفته می شود گلها چند مایه (پلی گام) بدون برگگ، بدون پیشبرگ و بی پوشش اند. نافه دارای 3 تا 4 پرچم بودن میله است و یا بساکهای آنها بالدار و به شکل گلبرگ زایده دارند. دانه های گرده میله ای شکل اند تخمدان دارای یک برچه و محتوی 1 تا 2 تخمک است. گرده افشانی توسط آب انجام می گیرد. و میوه سته و به اندازه میوه زیتون است. رشته های باقیمانده از برگها معمولاً به صورت توده ای در اطراف اجسام کنار گیاه می پیچند و بویژه گیاه بر اثر امواج آب حالت کروی به خود می گیرد. در آبهای سواحل جنوبی ایران تا کنون هیچ نمونه ای از این گیاه گزارش نشده است.

 

["Pejman"]

تیره چوج Salvadoraceae

تیره چوج Salvadoraceae

شرح تیره چوج Salvadoraceae

تیره چوج تیره کوچکی از گیاهان گلدار پیوسته برگ و شامل انواعی به صورت درخت، درختچه و یا بوته مانند است. برگهای متقابل کامل بدون خار و یا همراه با استیپولهای کوچک خار مانند دارند. گلهای نر – ماده و یا بر دو نوع متفاوت نر و ماده ، پلی گام، یک پایه یا دو پایه مرکب از قطعات 4 یا 5 تائی و 4 یا 5 پرچم منطبق بر کاسبرگها است. مادگی دو برچه ای و میوه ای به دو صورت سته یا شفت دارند.

 

["Pejman"]

تیره تمیس – تیره زیور آبان Dioscoreaceae-Dioscoreae

تیره تمیس – تیره زیور آبان Dioscoreaceae-Dioscoreae

تیره تمیس

شرح تیره تمیس – تیره زیور آبان Dioscoreaceae-Dioscoreae

گیاهان تیره تمیس مخصوص مناطق استوایی و بین استوایی و دارای انواع معدود در نواحی معتدله می باشند. به اشکال مختلف علفی یا دارای اعضای چوبی و غالباً بالا رونده و دارای غده هایی با ظاهر مختلف در داخل خاک یا در قشر سطحی آن و حتی خارج از زمین می باشند.
برگهائی معمولاً متناوب و پهنکی قلبی شکل یا تیرکمانی، گاهی لوبدار یا به اشکال دیگر با رگبرگهای مشبک دارند و این حالتی است که کمتر در گیاهان تک لپه مشاهده می گردد گلهای آنها بر 2 نوع متفاوت نر و ماده واقع بر روی 2 پایه و مجتمع به صورت خوشه یا سنبله و یا گرزن است. بندرت ممکن است در بین آنها انواعی یک پایه و یا دارای گلهای نر – ماده دیده ‌شود. اجزای گل آنها روی طرح سه تائی بنا شده است. گلهای نر آنها 6 پرچم در 2 ردیف حلقوی و یا 3 پرچم دارند. که در حالت اخیر ردیف داخلی به حالت رشد نیافته می باشند و از مشخصات آنها این است که میله پرچم های آنها غالباً به پوشش گل پیوستگی دارد. گلهای ماده آنها از 3 برچه منتهی به یک تا 3 خامه تشکیل مییابد. میوه آنها پوشینه یا سته و محتوی دانه هائی که در برخی از آنها بالدار و دارای آلبومن شاخی است.

 

["Pejman"]

تیره گل سرخ

تیره گل سرخ

تیره گل سرخ تیره مهمی است که دارای 90 تا 100 جنس و بیش از 2000 تا 3000 گو.نه است. این تیره از یک سو به علت داشتن اختصاصات بسیار کهن مستقیما به تیره آلاله مربوط می‌شود و از سوی دیگر با دارا بودن تعدادی از گیاهان بسیار تکامل یافته، بویژه گلهایی با تخمدان زیرین ، بسیار پیشرفته است و همچنین گیاهان آن از نظر شکل ظاهری با یکدیگر تفاوت فاحش دارند.

غالب گونه‌های تیره گل‌سرخ در نواحی معتدل نیمکره شمالی پراکنده‌اند و در عین حال بعضی از طایفه‌های آن ، مانند طایفه کیلاژه ، تقریبا همگی در نواحی گرمسیری می‌رویند وعده ای دیگر ، مانند بیشتر گونه‌های طایفه سانگوئی سوریه ، در افریقای غربی انتشار دارند و کمتر همچون گیاهان تیره غلات و یا مخروطیان پوشش گیاهی خالصی را در محیطی نسبتا وسیع بوجود می‌آورند و غالبا به صورت پایه‌ها و یا توده‌های کوچک و گسسته انتشار دارند.

مشخصات

گیاهانی علفی یا چوبی ، با برگهایی منفرد و دارای گوشوارک‌اند. گلها عموما منظم ، 5 پر ، 5 چرخه‌ای و نیمه زیرین یا زبرین هستند. پرچمها غالبا در 3 چرخه تشکیل می‌شوند که در عین حال برخی تغییرات و تفاوتهایی نیز در آنها دیده می‌شود. مادگی شامل تعدادی برچه‌های مجزا از هم است. میوه در گونه‌های مختلف آن بسیار متفاوت ، گاهی برهنه و گاهی محصور در پیاله‌ای حاصل از پوشش گل و پرچمهاست و همین ویژگی میوه سبب تمایز طایفه‌های مختلف آن می‌شود. دانه در این تیره فاقد آلبومن است.

اهمیت اقتصادی

تعداد زیادی از گیاهان این تیره به علت داشتن مصارف گوناگون اهمیت اقتصادی فراوان دارند. عده‌ای نظیر توت فرنگی ، تمشک ، گوجه ، آلو ، گیلاس ، هلو ، زردآلو ، گلابی ، سیب ، به ، ازگیل دارای میوه خوراکی هستند. دانه بادام اهمیت تجاری خاص دارد و علاوه بر مصارف تغذیه‌ای تقریبا از همه انواع آنها ، چه تلخ و چه شیرین ، روغنی به همین نام با مصارف گوناگون بدست می‌آورند. نه تنها از بادام خوراکی ، یعنی آمیگدالوس کومونیس واریته دولسیس و دیگر بادامها بلکه از دانه تمام رزاسه‌های هسته‌دار روغن گرفته می‌شود.

از میوه برخی رزاسه‌ها در تهیه شربتها و نوشابه‌ها و کمپوتها استفاده می‌کنند. از انواع گل سرخها اسانس ، گلاب و عرق می‌گیرند مانند عرق نسترن. علاوه بر گل سرخها و نسترنها ، که دارای واریته‌های زینتی بسیار زیادی هستند، درختان و درختچه‌های زینتی نیز در تیره گل‌سرخ بسیار وجود دارند. امروزه پرورش گلهای زینتی و درختان میوه تیره گل سرخ ، بویژه به روشهای قلمه زدن ، پیوند زدن ، کشت بافت ، از مسائل مهم اقتصادی در امور باغبانی به شمار می‌رود. به علاوه گل و برگ و ساقه‌های جوان و حتی پوست ریشه درختان میوه در این تیره به علت داشتن بعضی هتروزیدها و هیدروکینون اهمیت دارویی دارند.

مثلا از پوست درخت سیب ، فلوریدوزید و از پوست گیلاس و گلابی ساپونوزید گرفته می‌شود. از مغز بادام تلخ و مغز هسته عده دیگری از گیاهان این تیره ، آمیگدالوزید که تقریبا سمی است و مقدار زیادی اسید سیانیدریک دارد بدست می‌آورند که برای تهیه داروها مورد استفاده است. از برگ برخی رزاسه‌ها مانند ازگیل به علت دارا بودن مقدار زیادی تانن در داروسازی و نیز به مقدار زیاد در دباغی استفاده می‌شود. ریشه و اندامهای زیرزمینی توت فرنگی همچنین اسپیره‌آ به علت داشتن مقدار زیادی تانن به عنوان داروهای سنتی از قدیم مورد استفاده بوده‌اند.

جنسهای تیره گل سرخ

جنس هلو

درختانی دارای برگهای کم و بیش لوله شده و میوه‌ای شفت با میان‌بر آبدار ، شیرین و خوراکی هستند. سطح میوه پوشیده از کرکهای مخملی و سطح هسته دارای فرورفتگی و برجستگیهایی نامنظم است. از این جنس گونه هلو Persica vulgaris با واریته‌های مختلف در ایران کاشته می‌شود.

جنس توت فرنگی

گیاهانی علفی ، پایا ، واجد استولون ، با برگهای سه برگچه‌ای و گلهای سفید و نر و ماده‌اند. این جنس در ایران تنها دارای یک گونه به نام فراگاریا وسکا است که در کف جنگلهای شمال ایران بویژه جنگلهای کوهستانی کناره دریای خزر بطور فراوان به صورت فرش چمنی در زیر جنگل می‌روید و واریته‌های پرورش یافته آن تقریبا در سراسر ایران کاشته می‌شوند.

جنس بادام

درختچه یا درختانی با برگهای کامل و کم و بیش لوله شده‌ند. میوه آن دارای میان بر کم رشد و چرمی و پایه یا دم کوتاه و ضخیم است. این جنس در نقاط مختلف بویژه در ارتفاعات و کوهستانهای ایران دارای 19 گونه به نامهای مختلف بادام ، بادامچه و بادامک است و بادام اهلی یا تجارتی واریته‌ای از گونه آمیگدالوس کومونیس است.

جنس گیلاس

درختانی کوچک یا درختچه‌هایی با برگهای معمولا تا شده ، تخم مرغی ، ساده و حاشیه دندانه‌دار هستند. جام گل دارای پرآذین تا شده با چین خوردگی طولی است. میوه شفت کروی ، گوشتی و آبدار است. این جنس 13 گونه دارد که در تبریز و دیگر نواحی آذربایجان ، مازندران ، گیلان و جنگلهای شمال کشور یافت می‌شود. گیلاس اهلی و پرورشی به احتمال زیاد از گونه سرازوس اویوم است.

جنس زردآلو

این جنس دارای جامی با پرآذین تاشده و واجد چین طولی است و از آن فقط گونه زردآلو Armeniaca vulgaris در نواحی اراک ، تبریز و بلوچستان نام برده شده است و چند واریته پرورش یافته در نقاط مختلف دارد.

جنس گلابی

پیروس درختانی دارای برگهای ساده ، گلهایی با کاسه 5 لبه ، گلبرگهای سفید ، بساکهای صورتی یا بنفش ، تخمدان 5 خانه‌ای منتهی به 5 خامه هستند. این جنس بیش از 7 گونه در جنگلهای شمال ، دامنه‌های البرز ، ارتفاعات کرج ، چالوس ، آذربایجان و بویژه اطراف ارومیه دارد. گونه خوراکی آن پیروس کومونیس است.

جنسهای دیگر

از دیگر جنسهای این تیره می‌توان به جنسهای سیب ، به ، گوجه وحشی ، سوربوس ،‌ شیر خشت ، ازگیل ،‌ زالزالک ، نسترن ، اسپیره ،‌ تمشک و توت‌فرنگی اشاره کرد.

 

["Pejman"]

تیره اسفناج Chenopodiaceae

تیره اسفناج Chenopodiaceae

تیره اسفناج Chenopodiaceae

تیره بزرگی مرکب از 1400 گونه گیاه در 103 جنس است گیاهان فراوان آن دارای وضع پراکنده در غالب نقاط کره زمین بخصوص در مناطق خشک و بایر می باشند.

گیاهانی به صور مختلف علفی یکساله دو ساله یا پایا و یا به صورت بوته هایی با اعضای چوبی (بندرت درختچه) می باشند بعضی از آنها مانند Salicornia ها اعضای هوائی گوشتدار و بند بند دارند.

برگهای آنها ساده ، متناوب (گاهی گوشتدار) بدون استیپول و گاهی کاملاً رشد نیافته است.
گلهایی نر – ماده یا بر دو نوع نر و ماده بر روی یک یا دو پایه و مجتمع به صورت گرزن های متراکم دارند کاسه گل آنها مرکب از 2 تا 5 (بندرت یک) قطعه است.

برخی از آنها نیز ممکن است اصولاً فاقد هر گونه پوشش گل باشند مادگی گلهای آنها از 2 (بندرت 3 تا 5) برچه تشکیل می یابد که مجموعاً تخمدانی یک خانه و محتوی یک تخمک خمیده با غشای مضاعف بوجود می آورند.میوه آنها فندقه با پوشینه و غالباً محصور در پوشش گل است.

اختصاصات تشریحی : در انواع یکساله این گیاهان ریشه و ساقه دارای ساختمان تشریحی طبیعی مانند سایر گیاهان دیگر است ولی در انواع دو ساله و پایای آنها دسته های چوب آبکش بر روی حلقه های متعدد و متحد المرکز و یا به وضع غیر طبیعی دیگر به صورت زیر دیده می شود :

در Noaea ها که بطور عموم ساقه های سخت و چوبی شده دارند دسته های کوچک و متعدد چوب آبکش به وضع معکوس در ناحیه پوست ساقه دیده می شود در بعضی دیگر از این گیاهان نیز آبکش داخلی (آبکش در داخل منطقه چوب و حتی نزدیک مغز) مشاهده می گردد.
و یا صفات غیر طبیعی دیگر به چشم می خورد.

در سطح برگ آنها به تفاوت تارهای مخروطی و پایه‌دارو منتهی به سلول مدور دیده می شود این سلولها معمولاً عمل ذخیره آب را به عهده دارند.

از خشک شدن این تارها گرد آرد مانندی که بقایای آنها است بر روی سطح برگها باقی می‌ماند که در عده زیادی از گیاهان این تیره با آن برخورد می شود.

جنسهای مهم این تیره عبارتند از :

Chenopodium(دارای متجاوز از 100 گونه)

Atriplex ( گونه150)

Suaeda (متجاوز از 100 گونه)

Salsola (متجاوز از 100 گونه)

Salicornia (دارای حدود 50 گونه)

Anabasis ( گونه15)

Beta ( گونه12)​

 

["Pejman"]

تیره انگور فرنگی Ribesiacea

تیره انگور فرنگی Ribesiacea

تیره انگور فرنگی Ribesiacea

در شرح این تیره به طور خیلی ساده باید گفت که ریسیاسه ها همان ساکسیفراگاسه های چوبی هستند و به همین علت در اغلب رده بندیهای گیاهی جنسی از تیره ها ساکسفیراگاسه به شمار آمده اند.

به هر حال تیره ریبسیاسه به تیره ساگسیفراگاسه بسیار نزدیک است و با داشتن تخمدان زیرین، تمکن جداری و میوه های سته مشخص است. این تیره فقط یک جنس بنام انگورک فرنگی (Ribes) دارد که تقریباً دارای 50 گونه است غالب مولفان آنرا طایفه ساده ای از ساکسیفراگاسه دانسته اند و تنها تفاوت آن با تیره مذکور در داشتن تخمدان منظم زیرین و پیوسته بودن آن و همچنین میوه سته مانند است.

انواع ریسپس ها درختچه هایی با برگهای متناوب کم و بیش پنجه ای فاقد گوشوارک روی هر برگ غالباً دارای سه خار حاصل از تغییرات زواید اپیدرمی هستند.

گلها مجتمع در گل آذین خوشه ای منظم پنج و در واقع تیپ کاملی از گل ساگیسفراگاسه با تخمدان زیرین اند دارای 5 پرچم متکی بر کاسبرگها هستند که با جام گل 2 چرخه تشکیل می دهنده و به تخمدان می پیوندند.

تخمدان زیرین حاصل از دو برچه دارای لبه های به هم پیوسته به صورت حفره ای یک خانه با تمکن کناری و دو جفت (پلا سانتا) جانبی یا خلفی و قدامی ، حاصل تعداد زیادی تخمک و خامه ای آزاد است. میوه نوعی سته محتوی دانه های متعدد و در رأس حامل دندانه های باقیمانده از کاسه گل است. دانه ها دارای پوسته ای ضخیم و گوشت دارند و برای انتشار که وسیله پرندگان سازش کامل یافته اند.

این تیره تک جنس در ایران دارای 4 گونه شناخته شده است که به نامهای انگورک فرنگی طلایی، انگورک فرنگی، گالش انکوری ، دیوانگوری ، انگورک فرنگی سرخ و فره غات معروف اند و قره غات درختچه ای بدون خار است که در جنگلهای ارسباران می روید.

و در ارتفاعات شمالی البرز نیز از آن نام برده اند. گالش انگوری (Ribes grossularia) درختچه ای است با خارهای سرخانه که در ارتفاعات بالای البرز میروید و از گونه های بومی ایران است. اما دو گونه دیگر با خاستگاه امریکا و شمال آسیا بیشتر جنبه زینتی دارند و از چند دهه پیش وارد رویشهای ایران شده اند.​

 

["Pejman"]

تیره بادام هندی Combretaceae

تیره بادام هندی Combretaceae

تیره بادام هندی Combretaceae

گیاهان تیره بادام هندی به صورت درخت یا درختچه و دارای ساقه راست یا بالا رونده می باشند. پراکندگی آنها به صورتی است که اختصاصاً در نواحی گرم دو نیمکره شمالی و جنوبی یافت می گردند بطوریکه در سایر مناطق کمتر ممکن است نمونه هائی از آنها وجود داشته باشد.

نمونه های نادری از آنها هم در نواحی گرم جنوب ایران یافت می گردند مجموعاً شامل حدود 20 جنس و 600 گونه می باشند.

این گیاهان برگهای استیپول دار، زود افت و دائمی دارند. و کاسه گل آنها غالباً لوله ای شکل و منتهی به 5 لوب ولی جام گل آنها دارای 5 گلبرگ جدا از هم (گاهی فاقد گلبرگ) می باشد.

گلبرگهای آنها وضع متناوب با لوبهای کاسه گل داشته در داخل آنها پرچم هائی به تعداد قطعات جام گل و یا دو برابر آنها جای دارد. میوه آنها چرمی یا گوشتدار و محتوی دانه‌های نسبتاً سخت و زاویه دار و غالباً دارای یک قسمت برجسته و یا بالدار است.

از اختصاصات تشریحی این گیاهان آن است که دسته های آبکش در فاصله بین مغز و ناحیه چوب ساقه آنها به وضع غیر طبیعی دیده می شود.

این آبکش هاممکن است به صورت ممتد در این ناحیه در آیند بطوریکه قسمت چوبی ساقه در برش عرضی محصور بین دو نوار آبکش از خارج و داخل (آبکش غیر طبیعی) دیده می شود.

بعضی از این گیاهان نیز کیسه های محتوی مواد موسیلاژی، در پارانشیم قسمتهای مختلف خود دارند.

جنس های مهم این تیره عبارتند از :

Terminalia ( گونه250)

Combretum( گونه300)

Quisqualis ( گونه4)

Anogeissus ( گونه11)​

 

["Pejman"]

بارهنگ آبی Alismataceae

بارهنگ آبی Alismataceae

بارهنگ آبی Alismataceae

گیاهان این تیره عموماً آبزی یا مردابی بوده دارای ساقه و دمبرگ توخالی (سوراخ دار) یا پر از بافت اسفنجی هستند.

برگها معمولاً بن رست ، دارای و دمبرگی بلندو پهنکی با دو یاسه شکل متفاوت اند. گلها واجد سه کاسبرگ سبز رنگ و سه گلبرگ سفید و یا آبی متمایل به صورتی بوده تک جنس یا نر ماده هستند و به طور چرخه ای در محل بندهای ساقه هوایی جمع می شوند و گل آذینی را به صورت چرخه های مطبق تشکیل می دهند.

نافه شامل 9 یا 6 و یا 3 پرچم ولی مادگی دارای 6 برچه است که هر سه تا از آنها روی یک حلقه قرار می گیرند به طور کلی استقرار قطعات گل این تیره حالتی نیمه حلقوی و نیمه مارپیچی دارد و از این نظر این تیره در راسته هلو بیال دارای اهمیت خاصی است.

زیرا وضع نیمه حلقوی و نیمه مارپیچی قطعات گل در تیره بارهنگ آبی این راسته را به راسته آلاله از دو لپه های بسیار نزدیک می کند و احتمالاً می باید با آن ارتباط و پیوند اجدادی داشته باشد.

این تیره در جهان دارای 14 جنس و تقریباً 60 گونه است که عموماً در مناطق معتدل نیمکره شمالی انتشار دارند و تقریباً همه آنها آبزی کامل و یا دوزیست هستند. گرده افشانی در گیاهان این تیره غالباً به وسیله حشرات انجام می گیرد و در گونه هایی که گلهایشان در سطح آب و یا خارج از آن باز نمی شود گرده افشانی درونی وخودی است.

این تیره در ایران دارای 3 جنس است که در شمال ، شمال شرقی و شرق و غرب انتشار دارند.

- جنس بارهنگ آبی Alisma که پهنک برگ آن قطبی شکل یا قاشق مانند (چمچه ای) است به همین علت این گیاه را در شمال بنام قاشقک آبی می نامند این گیاه در نواحی شمال ایران در مردابها و آبگیرهای سواحل دریای خزر (بندر انزلی ، رشت ، لاهیجان) در شرق (هامون) در غرب (کرمانشاه) می روید. در آبهای راکد اطراف تهران دو گونه از آن بنام Alisma Plantago aquatica و AlismaLanceolatum می رویند که در گونه دوم برگها دارای پهنک باریک نیزه ای شکل اند.

- جنس تیر کمان آبی که در ایران فقط یک گونه بنام Sagittaria Trifolia است‌ که در شمال ایران کنار جوبیارهای مجاور مزارع برنج در گیلان (رشت، بندر انزلی ، لاهیجان) و تنکابن و مازندران می رویند.

تذکر : بعضی مولفین جنس تیرکمان آبی را بعنوان تیره کمان آبی ذکر کرده اند .

و جنس داماسونیوم که این جنس دارای یک گونه بنام Damasonium alisma است که در آبهای شمال شرقی ایران و در شمال غربی ( در آبهای راکد بین مراغه و میاندوآب) و در جنوب (آبشور حوالی شوش) می روید.​

 

["Pejman"]

تیره بگونیاسه Begoniaceae

تیره بگونیاسه Begoniaceae

تیره بگونیاسه Begoniaceae

بگونیاسه ها گیاهانی علفی با برگهائی ساده منفرد و گوشوارک دار و گلهایی تک جنس منظم و یا نامنظم هستند گلهای نر دارای تعدادی پرچم و گلهای ماده واجد تخمدان زیرین ، تک خانه ای با تمکن جداری و یا سه خانه ای با تمکن محوری هستند.

میوه آنها کپسول میان برچه گشا و محتوی دانه هایی فاقد آلبومن است. گیاه تیره بگونیاسه در بسیاری از مناطق گرمسیری انتشار دارند ولی تجمع آنها بیشتر در مناطق شمالی آمریکای شمالی است این گیاهان غالباً علفی ،دارای ساقه و برگ گوشتی و آبدارند.

برگها ساده دارای پهنکی با لوب ها و رگبرگهای پنجه ای با تقارن دو طرفی در قاعده هستند و به طور منفرد ولی دردو ردیف قرار می گیرند و گوشوارک هایی بی دوام و زود افت دارند گلها تک جنس، تک پایه، مجتمع در گرزنهای دو سویه ، منظم و یا نامنظم اند.

گلهای نر دارای پوشش 2 تا 4 قطعه ای گلبرگ مانند و پرچم های متعدد هستند که گاهی در قاعده به هم پیوسته اند گلهای ماده دارای پوشش 2 تا 5 قطعه ای گلبرگ مانند و تخمدانی زیرین اند.

تخمدان این گیاهان همیشه دارای 2 تا 6 برجستگی تیغه ای و بال مانند در اطراف بوده، یک خانه با تمکن جداری و یا سه خانه با تمکن محوری است. تخمکها متعدد واژگون دو پوششی و میوه از نوع کپسول میان برچه گشا با دانه هایی غالباً کوچک و بدن آلبومن است.

این تیره هیچ نمونه و گونه ای در رویشهای طبیعی ایران ندارد بعضی از انواع زینتی آن سالها پیش از طریق اروپا وارد ایران شد و در سالهای اخیر نیز واریته های پرورش یافته و گونه های زینتی آن توسط موسسات پرورش و فروش گل به ایران وارد گردید.​

 

["Pejman"]

تیره بلوط Faguceae

تیره بلوط Faguceae

تیره بلوط Faguceae

گیاهانی به صورت درخت یا درختچه و دارای انواع پراکنده در جنگلهای مناطق معتدله نیمکره شمالی می باشند عموماً برگهائی کامل یا لوب دار و گلهائی یک پایه بندرت 2 پایه، نر – ماده یا پلی گام) و مجتمع به صورت شاتون دارند.

شاتون نر آنها شامل گلهائی است که هر یک کاسه ای مرکب از 5 تا 7 تقسیم نا مساوی و فلس مانند دارند ولی این حالت در همه آنها عمومیت ندارد زیرا در بین آنها گیاهان با گلهای کاملاً برهنه و عاری از هر گونه پوشش نیز دیده می شوند گلهای ماده این گیاهان معمولاً به صورت شاتونهای کم گل مجتمع می باشند در هر گل ماده آنها کاسه ای رشد نیافته و متصل به مادگی 3 تا 6 برچه ای مشاهده میشود.

از مشخصات این گیاهان آن است که گلهای ماده آنها در کنار براکته‌های محور گل آذین، در نوعی پوشش پیاله مانند بنام Cupule محصور می باشد و از این جهت است که این تیره را cupuliferae نیز می نامند این پوشش از نمو قسمتی از محور گل آذین و یا از مجموعه براکته‌هائی که معمولاً در کناره هر گل ماده دیده میشود حاصل می گردد.

میوه آنها فندقه است و علت آن نیز این است که فقط یکی از 3 تا 6 خانه تخمدان زایا می ماند و در آن خانه نیز فقط یکی از تخمک ها به صورت دانه تغییر شکل حاصل می کند پوشش پیاله مانند مذکور در طی دوران نمو میوه رشد حاصل می کند و تمام یا قسمتی از میوه را نیز فرا میگیرد.

از جنس مهم این تیره Fagus (دارای 10 گونه) Castanea و Quercus را می توان نام برد. ​

 

["Pejman"]

جگن یا بوریا Juncaceae

جگن یا بوریا Juncaceae

جگن یا بوریا Juncaceae

گیاهان این تیره دارای ریزوم پایا و خزنده ای هستند که به کمک آن معمولاً اجتماعاتی همراه با سیپراسه ها را تشکیل می دهند و از فرسایش خاک بویژه در کنار آبها (در مقابل جریان آب) جلوگیری می کنند و از شستشوی خاک و شدت عمل آب می کاهند.

این گیاهان معمولاً علفی، بندرت چوبی، دارای برگهای متناوب عموماً خطی و تماماً بن رست و با بندرت دو ردیفی یا بن دربرگیرنده ساقه و دارای زبانک متفاوت اند. گوشوارک های برگها در شناسایی گونه های جنس ژونکوس اهمیت بسیار دارند.

گلها منفرد و یا مجتمع در گل آذینهای مختلف و غالباً بصورت گرزنهای بسیار پیچیده و در هم اند.

گلها در اصل فاقد پیشبرگ ولی محصور در گریبانی از برگها هستند. گل آذینها غالباً بسیار کاهش یافته و دارای یک گل نر، ماده اند و یا بندرت تک جنس بوده و دو پایه می شوند .

گلها همیشه سه پر، دارای گلپوش کم و بیش فلسی و یا بندرت گلبرگی هستند که در اینصورت همه قطعات گل یک رنگ بوده و کاسه از جام آنها متمایز نیست.

پرچم ها 6 عدد (2×3) و بندرت 3 عددند که در این صورت فقط حلقه درونی آنها باقی می ماند تخمدان زیرین مرکب از سه برچه دارای 1 تا 3 خانه و منتهی به خامه و با کلاله سه بخشی و یا 3 خامه نازک و نخی و تابیده و پیچ خورده است.

تخمک یک عدد یا متعدد و زیاد، خمیده ، دارای تمکن محوری یا جداری است. گرده افشانی به وسیله باد و بندرت توسط حشرات انجام می گیرد.

میوه کپسول برچه گشا، دانه ها گاهی دو شکل دارای پوسته نرم و شل و گاهی دارای زایده اند، آلیومن نشاسته ای و جنین تقریباً حاشیه ای است.

این تیره دارای حدود 17 جنس و شامل تقریباً 500 گونه است که در مناطق معتدل و سرد کره زمین پراکنده اند. ​

 

["Pejman"]

تیره پنیرک Malvaceae

تیره پنیرک Malvaceae

تیره پنیرک Malvaceae


گیاهان تیره پنیرک از نظر شکل ظاهری تفاوت کلی با یکدیگر دارند مانند آنکه در بین آنها به تفاوت نمونه های علفی (مانند انواع پنیرک) درختچه ( انواع Hibiscus ها) و درختان عظیم مانند بائوباب (Adansonia) یافت می شود.

درخت اخیر دارای تنه ای است که محیط آن به 40 متر بالغ می گردد گیاهان این تیره مجموعاً شامل 80 جنس و 1500 گونه می باشد و در اغلب نواحی کره زمین به استثناء مناطقی قطبی پراکندگی دارند.

گیاهان این تیره عموماً برگهایی متناوب ، ساده، منقسم به لوبهای مشخص ، غالباً پوشیده از کرک و گلهای نر – ماده و منظم دارند.

از مشخصات آن این است که در خارج کاسه گل آنها کاسبرگهای کوچک و فرعی به نام کالیکول Calicule مرکب از 3 تا 12 تقسیم آزاد و با متصل به هم در قاعده قرار دارد که در واقع بیرونی ترین پوشش گل آنها به حساب می آید هر گل آنها 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ و تعداد زیادی پرچم دارد.

مادگی آنها از اتحاد 3 یا تعداد زیادتری بر چه تشکیل می یابد که مجموعاً تخمدانی چند خانه با تمکن محوری بوجود می اورند.

پرچم های آنها مرکب از 2 ردیف حلقوی 5 تایی است که با این تفاوت که حلقه خارجی پرچم ها غالباً رشد پیدا نمی کند در حالیکه پرچم های حلقه داخلی بر اثر انشعاب تکثیر می یابند و از اتصال میله آنها به یکدیگر لوله ای به وجود می آید که تخمدان و خامه مادگی را کاملاً فرا می گیرد.در رأس لوله مذکور و یا در قسمتهای فوقانی طول آن، بساک پرچم ها به وضع مجتمع دیده می شود.

میوه آنها خشک ، مرکب از چند فندقه یا پوشینه و محتوی دانه هایی است که گاهی پوشیده از کرکهای پنبه ای می گردد. پوست ساقه تعدادی از گیاهان این تیره دارای الیاف فیبر قابل استفاده در نساجی است. ​

دانه بعضی از آنها مانند دانه پنبه، روغن فراوان دارد و از آنها در تغذیه و صنعت استفاده به عمل می آید اعضای برخی از این گیاهان نیز به مصارف تغذیه می رسد نمونه های زینتی فراوان متعلق به جنسهای مختلف مانند Althaea و Hibiscus و همچنین برخی از انواع درختی در بین آنها بافت می شود.

گیاهان این تیره از نظر داروئی اهمیت فوق العاده ندارند ولی در بین آنها انواع وجود دارد که در صنعت به مصارف بسیار ارزنده می رسند.

 

["Pejman"]

تیره پیچک صحرائی Convolvulaceae

تیره پیچک صحرائی Convolvulaceae

تیره پیچک صحرائی Convolvulaceae


در تیره پیچک صحرائی گیاهان فراوانی متجاوز از 1200 گونه در 50 تا 55 جنس جای دارند که غالب آنها در مناطق حاره و بین استوائی می رویند و فقط معدودی از آنها در نواحی معتدله پراکندگی دارند دارای اشکال مختلف علفی با ساقه راست یا بالا رونده ، درختچه و یابندرت درخت می باشند.

در بین آنها نمونه های متعدد طفیلی و عاری از کلروفیل با برگهای بسیار کوچک یا نخی شکل یافت می شود.

از اختصاصات آنها این است که برگهائی متناوب ، ساده و قلبی شکل دارند. در قاعده پهنک آنها غالباً دو زائده دیده می شود که ممکن است در بعضی انواع بسیار کوچک و فلس مانند باشد.

گلهای آنها منظم ، نر - ماده کامل، مرکب از قطعات 5 تایی (در Cuscuta ها 4 تایی) ، منفرد یا مجتمع با اشکال مختلف ، خوشه، گرزنهای یک سویه یا دو سویه و یا به وضع در هم است .

جام گل آنها معمولاً قبل از شکفتن حالت چین خورده دارد ولی بعد از باز شدن از این حالت خارج شده به تناسب نوع گیاه به اشکال مختلف لوله ای قیفی شکل و یا دارای لوله کوتاه منتهی به پهنک مسطح جلوه می کند.

پرچم های آنها همیشه به تعداد قطعات جام گل و پیوسته به هم در قسمت قاعده است. مادگی آنها از 2 برچه تشکیل می یابد.

که مجموعاً تخمدانی 2 خانه ( گاهی یک خانه یا بیشتر) و محتوی معمولاً 2 تخمک یک غشائی در هر خانه بوجود می آورد. در رأس تخمدان خامه منتهی به کلاله دو قسمتی دیده می شود.

میوه آنها به صورت پوشینه هائی به اشکال مختلف ولی معمولاً شکوفا و محتوی دانه های با جنین خمیده یا پیچ خورده و یا چین خورده است.

اختصاصات تشریحی :ساقه و برگ این گیاهان غالباً پوشیده ازتارهای منشعب است در عده زیادی از آنها آبکش های حول مغزی (آبکش غیر طبیعی) دیده می شود و این حالت در بعضی نمونه ها به وضعی است که دسته های چوب از دو سمت خارج و داخل به آبکش محدود می گردد.

در تعدادی از این گیاهان ریشه تورم حاصل می کند و این عمل نیز به علت آن است که بافت پارانشیمی به وضع غیر طبیعی در ریشه بوجود می آید و یا آنکه لایه زائیده ای ایجاد می شود که منجر به پیدایش دسته های چوب – آبکش به وضع غیر طبیعی در ریشه می گردد.

لایه زاینده مذکور معمولاً در منطقه دایره محیطیه ریشه بوجود می آید و پس از آنکه از فعالیت افتاد لایه دیگری در قسمت خارج آن ظاهر می شود که بر اثر فعالیت ایجاد بافتهای جدید می کند ادامه این عمل موجب می گردد که تعداد دسته های چوب – آبکش غیر طبیعی در ریشه افزایش یابد و موجبات تورم آن فراهم شود.

در بعضی انواع داروئی این گیاهان مانند Convolvulus Scammonia تورم ریشه مربوط به فعالیت لایه زاینده ای است که در پارانشیم چوبی پسین در سلولهائی که هنوز حالت سلولزی خود را حفظ نموده پیش می آید از فعالیت این لایه دسته های چوب – آبکش ، به وضع غیر طبیعی و نامنظم در ناحیه مذکور بوجود می آید.

بعضی از گیاهان تیره پیچک صحرائی دارای سلولهای ترشحی لاتکس (شیرابه) به اشکال منفرد یا به دنبال هم می باشند که در پوست اولیه مخصوصاً در پارانشیم ریشه تاریزوم غده ای آنها به طور وضوح دیده می شود در اعضای مختلف این گیاهان بلورهای اکسالات کلسیم به حالت ماکل یا بلورهای سوزنی شکل بافت می گردد. ​

 

["Pejman"]

تیره ثعلب Orchidaceae

تیره ثعلب Orchidaceae

تیره ثعلب Orchidaceae

تیره ثعلب از تیره های بزرگ گیاهان تک لپه و متجاوز از 000/20 گونه است که در متجاوز از 500 جنس جای دارند. در اغلب نواحی کره زمین مخصوصاً مناطق گرم نیز پراکندگی دارند. عموماً گیاهانی علفی و گاهی پرپشت و دارای اعضای کم و بیش چوبی هستند. در بین آنها انواع بالا رونده مخصوصاً اپی فیت (Epiphyte ) زیاد دیده می شود.

بعضی از آنها نیز زندگی ساپروفیت دارند و به علت دارا بودن کلروفیل کم یا فاقد بودن آن از بقایای گیاهی مانند خاکبرگ جنگلها و غیره برای ادامه زندگی خود استفاده می کنند. گیاهان تیره ثعلب به تفاوت ریشه های افشان یا غده ای و یا ریزوم های خزنده دارند.

انواعی از آنها نیز که به حالت اپی فیت بر روی درختان بسر می برند، دارای ریشه های هوائی می باشند. در این حالت با مداخله نوعی از قارچها نیز ممکن است زندگی همزیستی با درختان فوق پیدا می کند گلهای آنها عموماً نامنظم ، نر - ماده بندرت بر دو نوع نر و ماده پلی گام و مجتمع به صورت گل آذینهای خوشه سنبله و یا پانیکول می باشند.

در بین آنها انواعی با گلهاتی منفرد نیز دیده می شود پوشش گل آنها از 6 قطعه گلبرگ مانند تشکیل می شود که3 تای آنها کاسبرگ و 3 تای دیگر گلبرگ است.

از 3 قطعه جام گل معمولاً 2 تای جانبی آنها شباهت به قطعات کاسه گل دارند که به استثنای مواردی که رأس آنها به یکدیگر نزدیک گردیده مجموعاً ظاهری کاسک مانند پیدا می کنند و یا آنکه حالت گسترده یا پهن و یا نخی شکل و غیره حاصل می نمایند.

گلبرگ خلفی آنها که معمولاً نمو زیاد پیدا می کند و در جلب حشرات به منظور گرده افشانی مداخله می نماید لابل (Labelle) نام دارد که ممکن است دارای 3 لوب باشد و در انتهای غیر آزاد خود به یک برجستگی یا نوعی دنباله مولد نوش ختم می شود.

ثعلبی ها اغلب بیش از یک 7 یا 2 پرچم زایا ندارند به استثنای موارد نادری که پرچم ها ممکن اسست به تعداد 3 یا 4 یا 5 باشد.

در عده ای از آنها (Cypripedieae) از 3 پرچم حلقه داخلی فقط 2 تای آنها زایا است. در بقیه ثعلبی‌ها به استثنای موارد نادر فقط یک پرچم قدامی از 3 پرچم حلقه خارجی زایا باقی می ماند که آن نیز معمولاً با دو استامینود که مربوط به 2 پرچم حلقه داخلی است همراه می باشد دانه گرده ثعلبی ها ممکن است وضع آزاد در داخل بساک داشته و یا به صورت تتراد (Tetrade) در آمده باشد یعنی هر 4 دانه گرده که از یک سلول مادر گرده نتیجه می شود به هم پیوسته باقی بماند و یا آنکه دانه های گرده به صورت پولینی (Pollinie) باشند.

یعنی کلیه دانه های گرده موجود در یک خانه بساک به هم پیوسته به صورت خاصی در آمده باشند. مادگی این گیاهان از 6 برچه تشکیل می یابد.

ولی از بین آنها فقط 3 برچه زایا هستند. با ارتباطی که برچه ها از راه کناره های خود به هم پیدا می کنند مجموعاً تخمدانی یک خانه و محتوی تخمک هائی با تمکن جانبی بوجود می آید.

میوه گیاهان تیره ثعلب به صورت پوشینه هائی به اشکال بیضوی کشیده و یا استوانه ای است و معمولاً از راه 6 شکاف طولی باز می شود.

از مشخصات دیگر میوه این گیاهان آن است که دوره رسیدن آنها طولانی است و گاهی به چند ماه می رسد دانه های ریز و فراوان درون آنها نیز به سهولت به وسیله باد نقل مکان پیدا می کند.​

 

["Pejman"]

تیره جعفری Umbelliferae

تیره جعفری Umbelliferae

تیره جعفری Umbelliferae

تیره بزرگی ازگیاهان گلدار جداگلبرگ شامل 150 جنس ودرحدود 3000گونه گیاه است که عمدتا در مناطق معتدله در نیمکره مخصوصا نیمکره شمالی می رویند .

وجود گل آذین چتری وبرگهای غالباً مرکب ازبریدگیهای باریک ونازک آنها ازسایر گیاهان بخوبی متمایز می سازد. به علت وجود گل آذین چتری است که این تیره، تیره چتربان نیز نامیده می شود .

گیاهان عموماً علفی یک یا چند ساله دارای ساقه غالبا راست یا خزنده ومعمولا شیار دارمی باشد. برگهای آنها متناوب ساده ویا دارای پهنک منقسم به برید گیهای بسیار ومعمولا منتهی به دمبرگ غلاف داری است که ساقه رادرمحل اتصال به آن فرا می گیرد .

غالب انها گلهای نر – ماده دارند ولی دربین آنها گیاهان پلی گام، یک پایه یا دو پایه نیز یافت می شود .

درپایه اشعه گل اذین چتری آنها غالبا برگه های ( براکته) بوضع فراهم مشاهده می شود که مجموعا انولوکر( Involucre نام دارد.

درانواعی ازاین گیاهان نیز که گل آذین چترمرکب دارند هریک ازشعاع های چتراصلی به جای آنکه به یک گل ختم شود به یک چتر کوچک منتهی می گردد.

درپایه هریک ازچترهای کوچک اخیر نیز غالباً انولوکری مرکب از براکته های کوچکتر بنام انو لو سل (Involucelle دیده می شود.

گل های انها کوچک به رنگ های سفید یا زرد و مرکب ازقطعات 5 تائی است بطوریکه درهر گل آنها 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ، 5 پرچم و 2 برچه مشاهده می گردد. ازاختصاصات دیگر گیاهان این تیره آن است که گل های کناری گل اذین آنها ، غالبا گلبرگ های درشت تراز گیاهان دیگر دارند واین خود در جلب حشرات به سمت گل و مداخله آنها درانجام عمل آمیزش تاثیر فراوان دارد .

مادگی این گیاهان شامل دوبرجه است که به یکدیگر و به نهنج گل پیوستگی داشته مجموعا تخمدانی 2 خانه ومشخص به دو برجستگی غده مانند(stylopode بوجود می آورند. قسمت آزاد برجستگی های مذکوربه 2 خامه منتهی می شود.

درداخل تخمدان آنها معمولا 2 تخمک درهر خانه بوجود می اید ولی فقط یکی ازآنها به رشد خود ادامه می دهد تخمکها دراین گیاهان عموما یک غشایی ودارای خورش کم است .

میوه آنها دو فندقه ای است ولی این دو فندقه قبلا به هم اتصال داشته وبعدا درطی دوران نمو ازهم جدا می گردند وهریک به صورت یک فندقه مستقل درمی آیند. درقسمت فوقانی میوه این گیاهان معمولا اثر خامه دیده می شود.

هریک ازدو فند قه مذکور مریکارپ (mericarpe) نامیده می شود وبرروی پایه ای به نام کلومل ( Columelle) واقع می باشد. این پایه برخلاف آنچه که تصور می رود ادامه محور گل نیست بلکه ازبافتهای مریکارپ نتیجه می گردد.

هرمریکارپ دارای یک قسمت مسطح ( محلی که این دو نیمه به یکدیگر اتصال داشته اند) ویک قسمت محدب است .ناحیه محدب آنها دارای 5 کناره یا لبه برجسته ( cote ) می باشد .

که یکی پشتی، 2 تا جانبی و 2تای دیگری کناری است. ازهرلبه مذکور یک دسته آوندی بنحوی عبور می کند که آوندهای چوبی آن درداخل وآبکشها درخارج واقع است. درناحیه سطح هریک ارمریکارپ ها نیز دودسته آوندی به وضع طولی وجود دارد.

درفاصله هردولبه برجسته یک فرو رفتگی بنام ( vallecule) است که در آن مجاری کوتاه ترشحی به صورتی که ذکر می شود قراردارند .

میوه دوفندقه ای گیاهان مختلف این تیره تدریجاً درطی دوران متحمل تغییراتی می شود که منجر به پیدایش لبه های کوچک ثانوی درشیارهای میوه می گردد. برجستگیهای اخیر نیز گاهی دارای تارها ویا زوائد قلاب مانند می شوند وپیدا یش آنها درمیوه بیشتر موجب تسهیل انتشار و پراکندگی میوه می گردد.

میوه گیاهان این تیره به صور مختلف استوانه ای، نیمه مسطح یا مسطح وگاهی پوشیده ازتارهای خشن ویا خار مانند است. هریک از این صفات نیز به نوبه خود در تشخیص این گیاهان کمک موثری می نماید.

دانه آنها دارای آلبومن فراوان وگاهی گوشتدار است . دستگاه ترشحی این گیاهان شامل مجاری شیزوژن ( اسکیزوژن ) است که درتمام اندامهای گیاه مانند دایره محیطیه ریشه اولیه مقابل دسته های چوبی، پارانشیم آبکشی ، پوست و مغز ساقه ،دمبرگ و رگبرگها و همچنین درمیوه به صورت کیسه ها یا مجاری کوتاه ودراز، پراکندگی دارد.

دراین مجاری موادی بابوی مطبوع و گاهی نامطبوع شیری رنگ یا به رنگ مایل به زرد جریان دارد. دربین گیاهان تیره جعفری گونه های فراوان دارویی وجود دارد که اغلب آنها مورد شناسایی مردم بوده درطبابت مورد استفاده قرار می گیرند.

بعضی ازآنها مانند جعفری ، شوید ، کرفس ، رازبانه ، کشنیز ،زیره و غیره ریشه یا برگ یا میوه قابل استفاده درتغذیه دارند دربین آـنها انواع سمی وکشنده نیز یافت می شود .

از بین جنس های مهم این تیره از نظر تعداد عبارتند از:

Hydrocotyle (گونه78)
Sanicula ( گونه30)
Bupleurum ( گونه100)
Carum ( گونه30)
Ferula ( گونه60)
Pimpinella ( گونه200)
Peucedanum( گونه200)
Heracleum (گونه80)
Daucus ( گونه30)
​

 

["Pejman"]

تیره چندل Rhizophoraceae

تیره چندل Rhizophoraceae

تیره چندل Rhizophoraceae

گیاهان این تیره درخت یا درختچه هایی هستند که در کناره یا حاشیه آب دریا می رویند و درون آب این بخش از سواحل در مناطق بین گرمسیری نوعی رویش خاص بنام جنگل مانگروو (Mangrove) را تشکیل می دهند.

تیره جندل تیره کوچکی مجاور کومبرتاسه است که غالباً از لحاظ داشتن تخمدان چند خانه ای (2 تا 6 خانه) و 2 تخمک در هر خانه با تیره کومبرتاسه تفاوت دارد.

این گیاهان که در نوار پر پیچ و خم سواحل دریاهای گرم تیپ رویشی خاص مانگروو را تشکیل می دهند بخوبی می توانند هجوم امواج را تحمل کنند و با محیط کاملاً سازگار شوند.

جنگلهای انبوه و متراکمی را که این درختان در ساحل بوجود می آورند بتدریج تا آخرین حد ممکن در دریا پیشروی می کنند تا بالاخره به حد ثابت و پایداری برسد. در بعضی سواحل جبهه جلو این جنگلها حتی زمان جزر دریا نیز از آب خارج نمی شوند.

تمام گیاهان این تیره چوبی دارای برگهای ساده چرمی معمولاً متقابل و گوشوارک دار و واجد گلهایی با تخمدان نیمه زیرین یا کاملاً زیرین هستند.

معمولاً کاسه گل در این گیاهان شامل 4 تا 8 کاسبرگ جام دارای 4 تا 8 گلبرگ و پرچم ها 2 تا 4 برابر تعداد گلبرگها و گاهی بیشتر هستند مادگی شامل 2 تا 4 برچه است که تخمدانی غالباً 4 خانه ای با تمکن محوری تشکیل می دهند هر خانه تخمدان در اصل محتوی دو تخمک آویخته است و میوه اشکال متفاوتی دارد.

گیاهان این تیره فاقد آبکش درونی و همچنین دستگاه ترشح کننده اسانس هستند و در عوض در تمام بافتها به طور فراوان سلولهایی محتوی تانن دارند.

این تیره 16 جنس و 120 گونه دارد که در مناطق گرم و مرطوب پراکنده اند و اغلب به شکل رویش های حاشیه دریایی با ساحل گلی Mangrove دیده می شوند.

در ایران یک جنس و گونه از این تیره بنام Mucronata Rhizophora به نام فارسی چندل در لا به لای درختان حرا (Avicenia marina) در بندر سیریک (بیابان) می روید چوب این درخت در صنعت لنج و کشتی سازی ارزش زیادی دارد.​

 

["Pejman"]

تیره کاسنی Compositae

تیره کاسنی Compositae

تیره کاسنی Compositae

تیره مهمی از گیاهان گلدار پیوسته گلبرگ و شامل تقریباً 9000 جنس و متجاوز از 20000 گونه است که در تمام نقاط کره زمین و حتی در مناطق مختلف یک ناحیه بافت می شود.

گیاهان این تیره عموماً علفی، یکساله یا پایا و بندرت به صورت درختچه های کوچک یا درخت های کوچک می باشند برگهای آنها دارای شکل و ظاهر بسیار متنوع در گونه های مختلف است بطوریکه کلیه حالات ممکن است سازش برگ با محیط زندگی در آنها قابل تشخیص می باشد و فقط تنها صفتی که در همه آنها عمومیت دارد فقدان زائده زیر برگ یعنی استیپول در آنهاست .

در بین آنها به تفاوت انواعی با برگهای ساده به وضع متناوب یا متقابل بندرت مرکب از برگچه های شانه ای و یا پنجه ای با پهنک منقسم به قطعات متحدالشکل مشاهده میگردد.

از اختصاصات این گیاهان آن است که عموماً گلهایی مجتمع به صورت گل آذین کاپیتول دارند و این خود باعث می گردد که در همان نظر اول پی به تشخیص تیره این گیاهان برده شود.

در قاعده کاپیتولهای این گیاهان نیز تعدادی براکته مختلف الشکل در یک چند ردیف دیده می شود که مجموعاً انولوکر نام دارند علاوه بر براکته های مذکور که براکته خارجی نامیده می شوند براکته های داخلی نیز در کاپیتولها به تفاوت وجود دارد که در قاعده گلها بر روی نهنج قرار دارند اینگونه براکته‌ها به علت فشردگی زیاد به صورت زبانه نازک و ظریف و تار مانند و غیره در آمده اند براکتر های داخلی ممکن است اصولاً در کاپیتول بعضی این تیره دیده نشود.

گلهای هر کاپیتول ممکن است لوله ای زبانه ای یا به هر دو صورت و یا آنکه مرکب از دو لوب متمایز باشد تعداد گلهای کاپیتولها نیز ممکن است کم و یا آنکه خیلی زیاد باشد مانند آنکه در گل آفتاب گردان تعداد گلها به 1000 می رسد در حالیکه در برخی Xanthum ها هر کاپیتول دارای بیش از یک گل نیست گیاهان تیره کاسنی را با توجه به نوع گلهای واقع بر نهنج به چهار تیره فرعی زیر تقسیم می کنند.

Tubuliflorae : دارای گلهای لوله ای

Liguliflorae : دارای گلهای زبانه ای

Radiae : دارای گلهای لوله ای و زبانه ای

Labiatiflorae : دارای گلهای مرکب از دو لب

گیاهان تیره کاسنی دارای صفات تشریحی غیر یکسان اند بنحوی که انتخاب یک صفت که لااقل بتواند در دسته بزرگی از آنها عمومیت داشته باشد کم است.

خلاصه مشخصات تشریحی گیاهان این تیره بقرار زیر است :

1- وجود آبکش داخلی در Liguliflorae ها

2- وجود تارهای غیر ترشحی به اشکال مختلف

3- وجود تارهای ترشحی که معمولاً شامل یک پایه کوتاه و منتهی به چند سلول در قسمت آزاد خود می باشد.

4- وجود مجاری ترشحی شیزون و مجاری شیرابه و یا سلولهای ترشحی

5- وجود دسته های فیبر بر روی حلقه ای در خارج آبکش گیاهان علفی ​

 

["Pejman"]

تیره خرزهره Apocynaceae

تیره خرزهره Apocynaceae

تیره خرزهره Apocynaceae


گیاهان تیره خرزهره از نظر شکل ظاهری اختلاف بسیار با یکدیگر دارند مانند آنکه ع ده ای از آنها به صورت علفی با بوته هایی با ساقه راست یا بالا رونده و بعضی دیگر به صورت درخت یا درختچه می باشند.

انواع بالا رونده آنها بوسیله پیچک با قلابهائی که دارند از گیاهان و تکیه گاههای مجاور خود بالا می روند.

از اختصاصات آنها این است که برگهائی ساده ، کامل ، متقابل ، فراهم و بندرت متناوب ولی فاقد استپیول دارند. گلهای آنها 4 یا 5 قسمتی ، نر - ماده منظم ، به رنگهای متفاوت و مجتمع به صورت خوشه یا گرزن دو سویه اند که بعداً به صورت یکسویه یا مار پیچی شکل و یا به صورت دیگر در می آیند.

بعضی از این گیاهان نیز گلهائی به وضع منفرد بر روی ساقه دارند. کاسه گل آنها در قسمت داخل، دارای زوائدی است که مجموعاً کاسه فرعی کوچکی را بوجود می آورد جام گل آنها به اشکال مختلف لوله ای و یا منحصراً شامل پهنکی مرکب از 4 یا 5 لوب است ضمناً زوائدی تاج مانند با بریدگیهای متعدد غالباً در سطح داخلی آن دیده میشود و این صفت یکی از مشخصات گیاهان این تیره به شمار می آید.

پرچم های این گیاهان دارای میله پیوسته به جام است.بساک آنها معمولاً به علت کوتاه بودن میله پرچم پائین تر از سطح پهنک جام قرار می گیرد. از اختصاصات دیگر بساک پرچم ها این است که معمولاً در بالای کلاله بنحوی به هم نزدیک می گردند که مجموعاً قسمت مخروط مانندی بوجود می آید.

مادگی آنها 2 برچه ای و غالباً محتوی تخمک های فراوان است. میوه آنها به اشکال مختلف فولیکول ، پوشینه ، سته و شفت است. در انواعی از این گیاهان نیز که میوه خشک دارند دانه ها دارای تارهای ظریف فراوان است که خود باعث سهولت انتشار آنها در محیط های اطراف می گردد.

گیاهان این تیره دارای اختصاصات تشریحی به شرح زیر می باشند :

1- ساقه آنها غالباً دارای آبکش حول مغزی است.

2- دسته های پریسیکلیک در ناحیه ریشه زا دارند.

3- دارای مجاری ترشحی لاتکس به وضع منشعب ولی فاقد جدار عرضی می باشند. این مجاری معمولاً در آبکش و یا در حدود اطراف آن دیده می شود.

در مجاری ترشحی این گیاهان شیرا به سفید رنگی جریان دارد که شامل مقداری کائوچوک است. بطوریکه به علت زیاد بودن این ماده از بعضی از آنها مانند Landolphia ها و Funtumia ها می توان استخراج کائوچوک نمود.

تیره خرزهره دارای حدود 1300 نوع گیاه است که در 300 جنس جای داده شده اند.

از جنس های مهم این تیره عبارتند از :

Strophanthus (دارای حدود 50 گونه)

Thevetia (گونه10)

Vinca ( گونه5)

Landolphia ( گونه40)

Aspidosperma ( گونه40)

Apocynum ( گونه5)​

 

["Pejman"]

تیره خرما Palmaceae

تیره خرما Palmaceae

تیره خرما Palmaceae

تیره خرما از نظر دارا بودن درختان مفید در ردیف پر اهمیت ترین تیره ها جای دارد گیاهان آن از نظر کلی شباهت بسیاری به یکدیگر دارند و اختلاف گونه های مختلف آنها بیشتر مربوط به شکل ظاهری ساقه ، نوع برگ و مخصوصاً مادگی و میوه آنهاست.

گیاهان تیره خرما ساقه غیر منشعب و کم و بیش استوانه ای دارند غالب آنها دارای اثر برگهای از بین رفته و یا بقایای آنها بر روی تنه خود هستند ولی در بین آنها انواع معدودی با ساقه های متفاوت نیز دیده می شوند برگهای آنها معمولاً در قسمت انتهائی ساقه پدید می آید که ممکن است ظاهر باد بزنی ، نوک تیز و یا کم و بیش مدور داشته باشند گلهای آنها نیز در صورت نر و ماده (بندرت – نر – ماده) واقع بر روی یک یا دو پایه و مجتمع در درون محفظه ای بنام اسپات است در گلهای نر آنها 2 ردیف 3 تائی از پرچم 1 (گاهی بیشتر از 6 پرچم و یا کمتر از آن) و در گلهای ماده آنها مادگی مرکب از سه برچه آزاد یا پیوسته به هم مشاهده می گردد.

مجموعه برچه های پیوسته به هم آنها نیز تخمدانی فوقانی ، 3 خانه و محتوی یک تخمک در هر خانه بوجود می آورد ولی از 3 خانه تخمدان به همیشه 2 تای آنها نمو حاصل نمی کند بطوریکه پس از تبدیل تخمدان به میوه منحصراً یک دانه در آن تشکیل می شود .

میوه آنها به صورت شفت یا سته و دارای شکل ظاهری متفاوت است بعضی از آنها مانند درخت نارگیل میوه بزرگ به صورت شفت یا ساختمانی خاص بعضی دارند.

در این تیره 4000 گونه گیاه در متجاوز از 200 جنس جای دارد.

از جنس های مهم آن Sabal (دارای 30 گونه)

Copernicia ( گونه20)

Ceroxylon ( گونه20)

Areca ( گونه50)

Elaeis ( گونه2)

Raphia ( گونه30)​

 

["Pejman"]

تیره خشخاش Papaveraceae

تیره خشخاش Papaveraceae

تیره خشخاش Papaveraceae

گیاهانی عموماً علفی بندرت دارای اعضای چوبی و یا به صورت درختچه اند شامل 700 گونه می باشند که تعداد فراوانی از آنها تعلق به papaver ها دارند .

وسعت انتشار آنها در کره زمین زیاد می باشد بطوریکه در غالب نواحی معتدله نیمکره شمالی و حتی در مناطق سرد یافت می شوند ولی در نیمکره جنوبی بندرت ممکن است نمونه هایی از آنها مشاهده گردند .

این گیاهان برگهایی به وضع منفرد بر روی ساقه دارند پهنک برگ آنها نیز غالباً منقسم به قطعات باریک فراوان است گلهای آنها نر – ماده شامل 2 کاسبرگ زود افت 4 گلبرک (در 2 ردیف) تعداد زیادی پرچم و مادگی مرکب از تخمدانی چند خانه است. در بعضی از آنها 3 کاسبرگ و 6 گلبرگ دیده میشود.

از اختصاصات آنها این است که گلبرگ های آنها در حالت غنچه وضع چین خورده دارند ولی پس از شگفتن گل صاف می گردند.

میوه آنها پوشینه یا خورچین مانند و محتوی دانه های ریز بسیار است.

غالب گیاهان این تیره مانند papaver ها ، Glaucium ها ، Chelidonium ها و غیره مجاری ترشحی لاتکس مرکب از سلولهای منفرد با پشت سر هم با جدار عرضی سوراخ دار و یا بصورت مشبک دارند این سلولها و مجاری در پارانشیم ها مخصوصاً دربافت آبکش دیده می شوند.

شیرابه آنها ممکن است شیری رنگ(papaver) ها یا زرد رنگ (Chelidonium) ها و یا قرمز رنگ در (Sanguinaria ها) باشد.

گیاهان داروئی مهمی در این تیره وجود دارند که ارزش درمانی ارزنده آنها سبب گردیده که در بسیاری از مداواها با اثر قاطع بکار روند از بعضی از آنها مواد موثر بسیار مهمی استخراج می گردد که در پزشکی اهمیت فراوان دارد. ​

 

["Pejman"]

تیره روناس Rubiaceae

تیره روناس Rubiaceae

تیره روناس Rubiaceae

تیره روناس دارای گیاهانی با ظاهر متفاوت از یکدیگر می باشد بطوریکه در بین آنها انواع علفی با ساقه چهار گوش مانند Galium ها و Rubia ها و نمونه های درختچه مانند نظیر Coffea ها و یا انواعی به صورت درخت مانند Cinchona ها وجود دارد.

بعضی از آنها مانند Galium ها دارای زوائد قلاب مانند در زوایای ساقه خود می باشند، که باعث می گردد گیاه به سهولت بتواند با تکیه گاه ارتباط حاصل کند و از آن بالا رود. تیره روناس دارای حدود 500 جنس و 6000 نوع گیاه است.

از مشخصات گیاهان این تیره آن است که برگهائی متقابل ، ساده ، کامل و نوک تیز دارند. زائده های زیر برگ آنها (استیپولها) ، دارای اختصاصاتی است که آنها را از گیاهان دیگر متمایز می سازد زیرا غالباً بر اثر نمو خارج از حد ظاهری شبیه برگهای معمولی را پیدا می کنند بطوریکه در گیاه به جای 2 برگ متقابل 4 یا 6 برگ به وضع فراهم دیده می شود که مازاد آن استیپولهای برگ مانند است. بعضی از این گیاهان مانند Coffea ها و Cinchona ها نیز استپیول نازک و غشائی دارند، گلهای آنها منظم ، نر - ماده یا بر دو نوع نر و ماده ، یک پایه یا دو پایه مرکب از قطعات 4 یا 5 تایی و مجتمع به اشکال مختلف خوشه یا گرزنهایی به اشکال متفاوت و یا با ظاهر کاپیتول مانند است.

عموماً پرچم هائی به تعداد تقسیمات جام گل ، معمولاً پیوسته به لوله و در گونه های مختلف به دو صورت کوتاهتر یا بلندتر از طول جام گل دارند.

مادگی آنها غالباً مرکب از 2 برچه است که مجموعاً تخمدانی 2 خانه (یا بیشتر) و محتوی یک تخمک (یا بیشتر) در هر خانه به وجود می آورند.

میوه آنها در انواعی که تخمدان 2 خانه و محتوی یک تخمک در هر خانه دارند به صورت 2 فندقه ای است ولی در مواردی که تخمدان محتوی تخمک های فراوان است از نمو آن میوه ای به صورت پوشینه نتیجه می شود.

بعضی از این گیاهان نیز میوه هایی به صورت سته (Rubia) یا شفت و محتوی 2 دانه (مانند Coffea ها) دارند.

گیاهان تیره روناس از نظر تشریحی هیچ گونه اختصاصات معین ندارند ساقه بعضی از آنها دارای دسته های فیبر در ناحیه آبکش است.

در عده ای از آنها نیز بلورهای ستونی شکل رافید و یا ذرات ماسه ای شکل و عاری از تزئینات دیده می شود. عموماً فاقد بافت ترشحی می باشند به تفاوت در بعضی از آنها آوندهای ناقص شبیه بازدانکان مشاهده می گردد.

در تیره روناس گیاهان متنوعی از نظر شکل ظاهر و تعداد نوع جای دارند که بطور متفرق در نواحی مختلف کره زمین پراکنده اند و چون حداکثر انتشار آنها در مناطق گرم کره زمین می باشد از این جهت باید آنها را گیاهان مخصوص این نواحی به حساب آورد.

جنس های مهم تیره روناس عبارتند از :

Oldenlandia (دارای 300 گونه)

Cinchona ( گونه40)

Gardenia ( گونه100)

Cfooea ( گونه60)

Ixora ( گونه400)

Psychotria ( گونه700)

Asperula ( گونه100)

Galium ( گونه400) ​

 

["Pejman"]

تیره زنجبیل Zingiberaceae

تیره زنجبیل Zingiberaceae

تیره زنجبیل Zingiberaceae

در تیره زنجبیل گیاهانی جای دارند که بیشتر در نواحی گرم قاره های آسیا، اروپا و افریقا پراکنده اند بطوریکه فقط تعداد کمی از آنها در آمریکا یافت می شود. هند و مالزی بیش از نقاط دیگر دارای این گیاهان است.

معمولاً گیاهانی علفی و چند ساله اند. ساقه هوایی آنها از غده های زیرزمینی و یا ریزوم ضخیم و گوشتدار که اندوخته فراوان مواد نشاسته ای و یا مواد معطر در بردارند منشأ می گیرد.

از مشخصات آنها این است که برگهائی با پهنک نسبتاً بزرگ و منتهی به غلاف دارند بطوریکه این غلاف ها معمولاً طول ساقه ها را مانند گیاهان تیره موز بطور کامل فرا می گیرد.

گلهای آنها غالباً بسیار زیبا، نر - ماده و بندرت بر 2 نوع نر و ماده واقع در کنار براکته ای معمولاً رنگین و مجتمع به صورت سنبله یا بندرت خوشه اند.

پوشش گل آنها معمولاً به شکل کاسه و جام مشخص و مرکب از قطعات 3 تائی است. فقط یک پرچم زایا دارند زیرا پرچم های دیگر یا تحلیل یافته و یا به صورت استامینود با ظاهر گلبرگ مانند (Labelle) در آمده است.


مادگی آنها از 3 برچه تشکیل مییابد که مجموعاً تخمدانی تحتانی 3 خانه و محتوی تخمک های فراوان (با تمکن محوری بندرت با تمکن جانبی) در هر خانه بوجود می آورند.

میوه آنها به تفاوت ممکن است پوشینه و محتوی دانه های زائده دار و یا سته و یا به اشکال دیگر باشد.

جنس های مهم این تیره عبارتند از :

Globa (متجاوز از 100 گونه)

Alpinia ( گونه250)

Zingiber ( گونه100)

Amomum ( گونه100)

Curcuma (متجاوز از 50 گونه) ​

 

["Pejman"]

تیره سیب زمینی Solanaceae

تیره سیب زمینی Solanaceae

تیره سیب زمینی Solanaceae

در این تیره 2500 گونه در 90 جنس جای دارند که در نواحی گرم کره زمین مخصوصاً آمریکای مرکزی و جنوبی و یا در نواحی معتدله پراکنده اند.

گیاهان این تیره غالباً گیاهان علفی یکساله یا پایا و یا بندرت بالا رونده یا دارای اعضاء کاملاً چوبی و یا درخت مانند می باشند برگهای آنها متناوب معمولاً بدون استیپول ساده یا لوب دار و با مرکب از برگچه مساوی است گلهای نر – ماده یا بندرت شامل یکی از اجزای گل (پرچم یا مادگی) منفرد یا مجتمع بصورت گرزنهای دوسویه و یا به وضع در هم دارند.

اجزای گل آنها 5 تایی است ولی در بین آنها انواعی با پرچم های کمتر نیز دیده می شود مادگی آنها اصولاً 2 برچه‌ای و محتوی تخمکهای فراوانی است در بعضی از این گیاهان کاسه گل در طی دوران نمو میوه به صورتی در می آید که آنرا مانند غشاء نازک و قرمز رنگ که فقط در انتها کمی باز است فرا می گیرد.

جام گل در انواع مختلف این گیاهان به صورت قیفی شکل استکانی و یا دارای ظاهر چرخ مانند است با آنکه در غالب این گیاهان تخمدان دارای بیش از دو خانه نیست با این وجود در بعضی از آنها مانند داتوره ها (Datura) حفره تخمدان بر اثر بوجود آمدن جدارهای داخلی به 4 خانه است.

تبدیل می شود در بعضی از آنها نیز مانند گوجه فرنگی تخمدان دارای بیش از 10 خانه است. میوه آنها به صور مختلف گوشتدار سته یا پوشینه (کپسول) و محتوی دانه های فراوان آلبومن دار می باشد


اختصاصات تشریحی گیاهان این تیره به تفاوت به قرار زیر است : ​

1- تعداد زیادی از آنها دارای آبکش حول محور مغزی و یا دسته های متفرق آبکش در داخل منطقه چوب هستند. ​

2- در اعضاء مختلف این گیاهان بلورهای اکسالات کلیسم به صورت ماکل یا به شکل ذراتی با سطح صاف و عاری از هر گونه تزئینات دیده می شود. ​

3- فقدان هر گونه بافت تشریحی داخلی ​

4- روزنه های بشره در آنها معمولاً فاقد سلولهای همراه است.

جنس های مهم این تیره به قرار زیر می باشد:

Solanum (دارای حدود 2000 گونه)

Datura ( گونه10)

Hyoscyamus( گونه11)

Lyciun ( گونه100)

Capsicum ( گونه30)

Atropa ( گونه2)

Nicotiana ( گونه75)

Cestrum ( گونه150) ​

 

[آیورودا]

تيره ها

تيره ها

تيره Anacardiaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:نام فارسي: خنجك
نام علمي Pistacia khinjuk نام محلي: پسته وحشي
نام فرانسه : lentisque de bombay
نام انگليسي: bomby mastiche
نام آلماني : Bombay Mastix

مشخصات گياهشناسي:
درختان رزين‌ار با برگهاي شاخه‌اي فرد با 5-2 جفت برگچه گرد و تخم مرغي تا كشيده و با حاشيه‌اي كم و بيش مژه‌دار گل‌هاي آن دو پايه, بدون گلبرگ و كوچك و مجتمع در خوشه ساده و با حاشيه‌اي مركب است. گل‌هاي نر داراي كاسه 5 قسمتي و 5 پرچم با ميله كوتاه و بساكهاي حجيم و بزرگند. كاسه گل‌هاي ماده داراي 4-3 بخشي و تخمدان يك خانه و خامه كوتاه و 3 شاخه است. ميوه شفت تك دانه داراي هسته‌اي با درون برچوبي و پريكارپ معطر و دانه‌هايي با لپه‌هاي سبزينه‌دار است. وجود مجاري ترشح كننده فراوان و محتوي زرين در منطقه آبكش اوليه به ويژه در زير كمان فيبري روي آن و همچنين توسعه آنها در آبكش ثانويه ساقه‌هاي سن كه بصورت حلقه رو به مركز آرايش حاصل مي‌كنند. وجود سلول محتوي رزين در بافت پارنشيم پوستي و عدم چنين مجاري ترشح كننده در بين سلولهاي اشعه مغزي از اختصاصات اين گياه است بر اثر ايجاد شكاف ائورزيني بنام سفز خارج مي‌شود. كه رنگ خاكستري مايل به سبز يا زرد مايل به سبز با بوي مطبوع دارد.

رويشگاه:
اين گياه در منطق كوهستاني شهرستان ساوه ( كوه نظر كرده, كوه دراز) و در ارتفاعات شهرستان دليجان ( كوه سياه هند در منطقه جاسب) وجود دارد.

خواص درماني :
نيرو دهنده, مدر, محرك است. پوست و برگ اين درخت به علت دارا بودن تانن زياد اثر قابض داشته و در اسهال‌هاي ساده مورد استفاده قرار مي‌گيرند. سابقاً از آن در موارد تاخير وقوع قاعدگي و در آلبومينوري استفاده بعمل مي‌آورد است قابض, رفع كننده بر افروختگي, بازكننده دانسته و در روغن آن خاصيت گرمي, خشكي, گدازندگي است.

 

[آیورودا]

تیره گاوزبان
Boragianaceae ​

مقدمه

گیاهان این تیره غالبا علفی ، بوته‌ای ، بندرت درختچه‌ای یا درختی دارای برگهای متناوب و بدون گوشوارک هستند. گلها مجتمع در گل آذینهای گرزن دم عقربی و هر گل دارای 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ ، 5 پرچم و دو برچه است که این دو برچه بر اثر دیواره بندی کاذب به چهار خانه تک تخمکی تقسیم می‌شوند. تیره گاو زبان Boragianaceae شامل 95 جنس وبیش از 1600 گونه است که 250 گونه آن در جنس آفتاب پرست جمع شده‌اند. گیاهان این تیره در تمام مناطق معتدل و گرم و بویژه در مناطق مدیترانه‌ای فراوان می‌رویند و در مناطق و حواشی قطب شمال بسیار کمیاب هستند.

اختصاصات دستگاه رویشی

برخی از گیاهان این تیره مانند گاو زبان ، علفهایی یکساله و برخی مانند سمفتیوم به علت داشتن ساقه زیر زمینی چند ساله و پایا هستند. گونه‌های بوته‌ای چوبی و یا درختچه‌ای مانند کوردیا وتورنفوتیا بیشتر به مناطق گرمسیری و استوایی اختصاص دارند. برگها متناوب و بدون گوشوارک ، دارای پهنک یا بندرت دندانه‌دار و یا چند بخشی هستند. تمام اندامهای گیاه از کرکهای زبر و خشن با منشا اپیدرمی پوشیده شده است.

اختصاصات دستگاه زایشی

نوع گل آذین در این تیره کاملا مشخص است و وضع خاص آن از اختصاصات بارز این تیره بشمار می‌رود. گل آذین گرزن در این گیاهان ابتدا دو سویه است ولی در اولین انشعاب دو شاخه شده به گرزن یکسویه دم عقربی که دارای محوری همپا است کاهش می‌یابد. کاسه گل 5 بخشی ، جام گل پیوسته گلبرگ ، جام غالبا منظم و دارای پرآذین برهم نهاده یا لوله شده و تابیده است.

کاربردها و اهمیت اقتصادی

گیاهان این تیره هیچگونه مصرف خوراکی و یا صنعتی ندارند و در عوض دارای خاصیت دارویی هستند و تقریبا همه آنها لعاب‌دار و حاوی نیترات سدیم بوده مدر ملایم به حساب می آیند. گل ، ساقه و ریشه اغلب گیاهان این تیره اثر درمانی دارند. مثلا دانه سینوگلوسوم و برخی دیگر بطور خفیف خواب آور هستند. ریشه برخی از آنها مانند آلکانا تنکتوریا دارای ماده‌ای رنگین است که در بافت شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جنسهای گاو زبان در ایران

جنس انبو یا کوردیا

درختانی با ارتفاع متوسط یا درختچه‌هایی بدون کرک و دارای برگهایی کامل و ضخیم و چرمی هستند. کاسه گل لوله‌ای یا استکاین شکل ، جام معمولا قیفی شکل ، میوه شفت و دارای درون‌بر چوبی است. این جنس در ایران 3 گونه دارد که در نواحی جنوبی و سواحل خلیج فارس از جمله در بندرعباس می‌رویند.

جنس ارتیا

درختچه یا درختانی کوتاه با شاخه‌های بدون خار و بی کرک هستند. کاسه گل 5 قسمتی ، جام بشقابی شکل و یا تقریبا گسترده و چرخی با لبه‌های کوتاه تخم مرغی و برهم نهاده است. میوه شفت با 2 تا 4 هسته و دانه دارای لپه‌های غیر چین خورده است. از این جنس 2 گونه در بلوچستان و برخی نواحی جنوبی ایران نام برده‌اند.

جنس آفتاب پرست

گیاهانی علفی یا بوته‌هایی در پایه کم و بیش چوبی ، یکساله یا چند ساله هستند. گلهای سفید یا ارغوانی آنها کوچک ، بدون دمگل و مجتمع در گرزنهای یکسویه فشرده و بدون برگک هستند. برگها تخم مرغی شکل هستند. این جنس در ایران بیش از 50 گونه دارد که در نقاط مختلف پراکنده هستند.

جنس گاو زبان

گیاهانی هستند پایا و یا پس از گل دادن و تشکیل بذر از بین می‌روند. کاسه گل 5 قسمتی ، جام لوله‌ای است. بخش آزاد جام تقریبا دو قسمتی و دارای 5 لبه است. این جنس در ایران 2 گونه دارد که یک گونه آن همان گاو زبان معمولی به نام اکیوم آمنوم است که در شمال و نقاط دیگر می‌رویند.

جنس گل فراموشم مکن یا میوزوتیس

گیاهانی یکساله یا دو ساله و یا پایا و پوشیده از کرک هستند. گلها کوچک ، آبی رنگ و دارای کاسه‌ای زنگی شکل با 5 تقسیم کم و بیش عمیق هستند. جام گل دارای 5 لبه و گلویی است که بوسیله پولکهایی با لبه مدور مسدود می‌شود. این جنس در ایران دارای 9 گونه است.


Click here to view the original image of 427x768px and 19KB.

 

[آیورودا]

تيره : Geraniaceae
گياهان اين تيره عموما علفی، دارای برگهای گوشوارک دار و گلهای منظم يا کم و بیش نامنظم اند. تيپ گلهای پنج پر، پنج چرخه ای و غير از جنس اروديوم، که ايزوستمون است، بقيه دارای پنج برچه تک تخمکی يا دو تخمکی و منحصرا دارای يک خامه اند. ميوه چند قندقه ای و قندقه ها( امريکاريها) در محل زبانکها از ستونک، يعنی محور خامه، جدا می شوند. نهنج شامل غده های نوشجايی است و اندامهای هوايی از کرکهای ترشح کننده اسانس پوشيده شده اند.گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي: قيطران
نام علمي : Erodium ciconium
فرانسه: Bec de grue
انگليسي: Alfilaria, Strok,s Bill
عربي: ايره العجرز – غزيل
مشخصات گياهشناسي: گياهي است يكساله, كم و بيش پوشيده از كرك خيلي كوتاه بلندي گياه نيم‌متر تجاوز نمي‌كند. برگهاي آن شبيه برگ شوكران, مركب, داراي 13-7 برگچه, هر برگچه بيضي باريك و دندانه‌دار و نوك تيز است. گلي‌هاي آن قرمز و صورتي و گاهي سفيد است معمولاً در گروه 4-2 تايي با يك دم گل ظاهر مي‌شوند. ريشه آن ضخيم و گوشتي ميوه آن در قسمت بالاي ميوه زايده‌اي باريك و دراز و نوك تيز و سفت به شكل منقار لك‌لك دارد.
خواص دارويیبه عنوان قابض و براي بند آوردن خونريزي استفاده مي‌شود ضماد آن روي تومورها و زخمها استفاده مي‌شود و براي خردكردن سنگ و كاهش تب به خصوص تبهاي نوبه و زردي به كار مي‌رود, مدر و قابض است و براي كنترل بيماري قند خورد مي‌شود و قند ادرار را كاهشي مي‌دهد. غرغره آن براي تسكين درد گلو و كاهش ورم مخاط دهان و ورم لوزه بسيار نافع است. به مقدار محدود و مجاز به عنوان مسكن رحم و بند آورند خون مصرف مي‌شود در خيز عمومي بدن توصيه مي‌شود در كنترل دسيانتري مصرف مي‌شود مصرف گياه بايد با نظر پزشك باشد.

تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی​

 

[آیورودا]

تيره: Liliaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي: تره کوهی
نام علمي : Allium akaka
انگليسي: Gorden leed
فرانسه: pdreau

مشخصات گياهشناسی:
گياهي دو ساله پايا و برگهاي آن دراز و باريك اغلب خميده و افتاده به رنگ سبز تيره قسمت پايين ساقه سفيد است كه منتهي به يك پياز كوچك در داخل خاك مي‌شود گل‌هاي آن مجتمع و گروهي به شكل يك گلوله مدور و انتهاي ساقه گل دهنده رنگ هر يك از گل‌ها سفيد مايل به سبز يا گلي كه از آن دانه‌هاي سياه و پهن و ناصاف تره به دست مي‌آيد. بطور كلي دو نوع است نوع كوتاه و نازك و ناصاف تابستانه و ديگر تره فرنگي نوع زمستانه و بلند و برگهاي پهن و قوي قسمت مورد استفاده آن تخم است.

خواص دارويی :
ضد عفوني كننده روده‌ها و مدر است و براي معالجه رماتيسم و بيماريهاي كبدي مفيد است. ضماد آن براي نرم كردن ورمها مفيد است. ترشح ادرار و حيض را زياد مي‌كند و قاعده‌آور است. جوشانده يا پخته شده آن با جو براي درد سر, سينه, تنگي نفس و پرورده تره با سركه در باز كردن گرفتگي كبد و طحال و خوردن برگ پخته آن براي بواسير مفيد است براي خشك كردن رطوبتهاي رحم مفيد است. ضماد آن باسماق براي مخملك و زگيل و با نمك براي التيام زخمهاي بر مفيد است. خوردن آن بينائي چشم را كاهش مي‌دهد.

رويشگاه: اين گياه در اكثر نقاط كوهستاني استان بخصوص در شهرستانهاي شازند, ساوه, تفرش و اراك به طور پراكنده وجود دارد.

تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی