نکاتی درباره غذا از آیت الله العظمی محمدتقی بهجت
اعتدال و تنوع در غذا
یکی از توصیههای مرحوم آیت الله العظمی بهجت برای تندرستی این است که در غذا، اعتدال داشته باشیم و از افراط و تفریط بپرهیزیم. ایشان در این باره میگویند:
«اعتدال در غذا برای سلامتی مزاج خیلی مفید است. اگر انسان همیشه به نان خوردن عادت داشته باشد، بهتر است گاهی برنج بخورد؛ و اگر همیشه برنج میخورد، بهتر است گاهی نان و یا آش بخورد و تنوع در غذا داشته باشد.
شخصی دندانش درد میکرد، نزد طبیب رفت که آن را بکشد؛ طبیب گفت: «اگر سر درد گرفتی، سرت را هم میکشی؟! اعتدال معده، دنداندرد را هم برطرف میکند.» و بالاخره آن آقا دندانش را نکشید.»
عمل به طبّ مأثور از اهل بیت علیهم السلام
با توجّه به این که علم الهی معصومین علیهم السلام، محدود به امور معنوی نیست؛ قطعا اگر درباره مسائل طبّی و امور مربوط به تندرستی، توصیهای داشته باشند، بهترین توصیه است. اگر روایتی از معصوم (علیه السلام) صادر شده باشد، شکی در صحّت آن نیست.
هرچند بسیاری از معارف اهل بیت به دست ما نرسیده است، اما در میان همین مقداری که در دسترس ماست گنجینههای گرانبهایی یافت میشود که عمل به آن نجاتبخش است.
از توصیههای برخی از بزرگان، عمل به دستورات طبّی است که از ایشان (علیهم السلام) به دست ما رسیده است.
آیت الله العظمی بهجت در این باره میفرمایند:
«مرحوم مجلسی در یکی از مؤلَّفاتش نوشته است:
«اگر انسان به طبّ مأثور از ائمّه اطهار علیهم السلام عمل کند، به بیماری مبتلا نمیشود؛ زیرا آنها عالِم به خواصّ مأکولات و سبزیها و چیزهای دیگر هستند.» بنده هم فیالجمله دیدهام شخصی به طبّ مأثور عمل کرد، حدود هشتاد سال داشت و مریض نشده بود.
زمانی که ما در نجف بودیم و وبا زیاد شیوع داشت، ایشان به عیادت بیماران میرفت، با این حال به بیماری دچار نشد و فقط در اواخر عمر مرضش این بود که به نماز جماعت نمیآمد و به استراحت میپرداخت.
البته برای کارهای دیگر بیرون میآمد و نمیدانم که آیا در وقت وفات مریض شد و یا خیر.»
و درجایی دیگر میفرمایند:
«انسان میتواند با رعایت آداب شرعی و دستورهای دینی، از اطبّاء مستغنی شود.
آقایی به فرزندانش تذکّر میداد:
سفارش در فلان دفتر نوشتهام و آن این است که هر روز صبح، یک عدد سیب میل کنید، و کاری به دکترها نداشته باشید.
آقایی که نود الی صد سال سن داشت، میگفت:
هر صبح یک سیب رنده میکنند و من میخورم و میتوانم از جا بلند شوم و در طول سال، در خانه سیب نگه میداریم.»
در تأیید کلام بالای آیت الله العظمی بهجت(ره)، مطلبی را از شیخ محمدتقی بهلول (ره) نقل میکنیم:
«نسبت به بقیه مردم خیلی کمترمریض میشوم… به دود محتاج نیستم، خوراکم را از روی طبالرضا میخورم…
بگذارید تاریخش را برایتان خلاصه کنم؛ خلاصهاش این است که خلفای عباسیه از بس که به حیات خود پابند بودند که صحیح و سالم باشند، هر کدام در پایتخت خود یک دکتر اروپایی دائمی داشتند که هر وقت محتاج شدند به او مراجعه کنند.
مأمون هم یک دکتر داشت. وقتی که امام رضا(علیه السلام) را ولیعهد خود کرد، یک روز در مجلس مأمون، امام رضا (علیه السلام) با آن دکتر روبهرو شدند. آن دکتر از ایشان پرسید: «جدّ شما با اینکه تصدیق طبابت کرده و گفته: «العلم علمان علم الابدان و علم الادیان»، پس چرا در طب کتابی ندارد؟ و خدایتان در قرآن چرا در باره طب چیزی نگفته؟»
امام رضا (علیه السلام) جواب دادند: «خدای ما همه طب را در قرآن در یک کلمه گفته:
کلوا و اشربوا و لا تسرفوا.
اگر کسی به این کلمه عمل کند، بیمار نمیشود و به طبیب هم احتیاج پیدا نمیکند. و جدم فرموده: المعدة بیت کل داع و الحِمیَة رأسُ کل دواء؛ (۷) شکم مایه درد است و پرهیز مایه دوا».
مأمون گفت: «خیلی خوب است که شما این را یک کمی بسط بیشتری بدهید.»
امام رضا (علیه السلام) قبول کردند و رسالهای در طبابت نوشتند و به مأمون دادند و او منتشر کرد.
این رساله به «رسالهی ذهبیّه» مشهور شد و شاید الآن هم در بعضی از کتابفروشیهای مشهد پیدا شود.
من «رسالهی ذهبیه» امام رضا (علیه السلام) را از بر دارم و یک عمر است که به دستورات آن عمل میکنم،
مخصوصاً دستوری را که حضرت درباره وعدههای غذایی به مأمون دادند و از این بابت خیلی کم گرفتار مرض میشوم و حالم خوب است.»
هم غذا و هم دوا
آیت الله العظمی بهجت سه غذا را به عنوان موادّی که هم جنبه غذائیت دارند و هم دوا هستند، معرفی میکنند و در این باره میگویند:
«خرما، شیر، ماست، زیت ، جامع بین غذا و دواست؛ در بسیاری از موارد انسان به غذایی میل دارد، ولی مظنون است که مضرّ و موجب مرض و یا مُبطِئ است.»
خرما، علاج سرطان
آیت الله العظمی بهجت گفتهاند:
«تعجب است که با این همه پیشرفتهای علمی و طبّی هنوز نتوانستهاند سرطان را علاج و یا از آن جلوگیری کنند و یا اینکه بفهمند از چه حاصل میشود. میگویند: عراق و مناطقی که نخلستان دارد و خرماخیز است، مبتلایان به سرطان خیلی کم و نادر هستند. یکی از اطبّاء مدّعی بود که دارویی کشف کرده است که میتواند سرطان را درمان کند و گفته است که آن را از «قانون» شیخ ابنسینا برگرفته و عمدهی اجزای آن شیره خرماست.»
ضرر غذای سرخ کرده
در بسیاری از اوقات، ممکن است برای غذاهایی که دوست داریم، خواصّی بتراشیم و از ضررهای آن غفلت کنیم؛ مانن غذاهای سرخکردنی. گاهی هم برخی غذاها را با وجود اینکه خواص مفیدی دارند، به دلیل این که لذیذ نیستند، رها میکنیم. مرحوم آیت الله العظمی بهجت میگویند:
«ما غذاهای لذیذ را خوب و مفید و غذاهای غیر لذیذ را بد میدانیم در حالی که چه بسا غذاهایی که با روغن سرخ شده مضرّ باشند ولی غذای آبپز نظیر آب گوشت مفید باشد.»
اعتدال و تنوع در غذا
یکی از توصیههای مرحوم آیت الله العظمی بهجت برای تندرستی این است که در غذا، اعتدال داشته باشیم و از افراط و تفریط بپرهیزیم. ایشان در این باره میگویند:
«اعتدال در غذا برای سلامتی مزاج خیلی مفید است. اگر انسان همیشه به نان خوردن عادت داشته باشد، بهتر است گاهی برنج بخورد؛ و اگر همیشه برنج میخورد، بهتر است گاهی نان و یا آش بخورد و تنوع در غذا داشته باشد.
شخصی دندانش درد میکرد، نزد طبیب رفت که آن را بکشد؛ طبیب گفت: «اگر سر درد گرفتی، سرت را هم میکشی؟! اعتدال معده، دنداندرد را هم برطرف میکند.» و بالاخره آن آقا دندانش را نکشید.»
عمل به طبّ مأثور از اهل بیت علیهم السلام
با توجّه به این که علم الهی معصومین علیهم السلام، محدود به امور معنوی نیست؛ قطعا اگر درباره مسائل طبّی و امور مربوط به تندرستی، توصیهای داشته باشند، بهترین توصیه است. اگر روایتی از معصوم (علیه السلام) صادر شده باشد، شکی در صحّت آن نیست.
هرچند بسیاری از معارف اهل بیت به دست ما نرسیده است، اما در میان همین مقداری که در دسترس ماست گنجینههای گرانبهایی یافت میشود که عمل به آن نجاتبخش است.
از توصیههای برخی از بزرگان، عمل به دستورات طبّی است که از ایشان (علیهم السلام) به دست ما رسیده است.
آیت الله العظمی بهجت در این باره میفرمایند:
«مرحوم مجلسی در یکی از مؤلَّفاتش نوشته است:
«اگر انسان به طبّ مأثور از ائمّه اطهار علیهم السلام عمل کند، به بیماری مبتلا نمیشود؛ زیرا آنها عالِم به خواصّ مأکولات و سبزیها و چیزهای دیگر هستند.» بنده هم فیالجمله دیدهام شخصی به طبّ مأثور عمل کرد، حدود هشتاد سال داشت و مریض نشده بود.
زمانی که ما در نجف بودیم و وبا زیاد شیوع داشت، ایشان به عیادت بیماران میرفت، با این حال به بیماری دچار نشد و فقط در اواخر عمر مرضش این بود که به نماز جماعت نمیآمد و به استراحت میپرداخت.
البته برای کارهای دیگر بیرون میآمد و نمیدانم که آیا در وقت وفات مریض شد و یا خیر.»
و درجایی دیگر میفرمایند:
«انسان میتواند با رعایت آداب شرعی و دستورهای دینی، از اطبّاء مستغنی شود.
آقایی به فرزندانش تذکّر میداد:
سفارش در فلان دفتر نوشتهام و آن این است که هر روز صبح، یک عدد سیب میل کنید، و کاری به دکترها نداشته باشید.
آقایی که نود الی صد سال سن داشت، میگفت:
هر صبح یک سیب رنده میکنند و من میخورم و میتوانم از جا بلند شوم و در طول سال، در خانه سیب نگه میداریم.»
در تأیید کلام بالای آیت الله العظمی بهجت(ره)، مطلبی را از شیخ محمدتقی بهلول (ره) نقل میکنیم:
«نسبت به بقیه مردم خیلی کمترمریض میشوم… به دود محتاج نیستم، خوراکم را از روی طبالرضا میخورم…
بگذارید تاریخش را برایتان خلاصه کنم؛ خلاصهاش این است که خلفای عباسیه از بس که به حیات خود پابند بودند که صحیح و سالم باشند، هر کدام در پایتخت خود یک دکتر اروپایی دائمی داشتند که هر وقت محتاج شدند به او مراجعه کنند.
مأمون هم یک دکتر داشت. وقتی که امام رضا(علیه السلام) را ولیعهد خود کرد، یک روز در مجلس مأمون، امام رضا (علیه السلام) با آن دکتر روبهرو شدند. آن دکتر از ایشان پرسید: «جدّ شما با اینکه تصدیق طبابت کرده و گفته: «العلم علمان علم الابدان و علم الادیان»، پس چرا در طب کتابی ندارد؟ و خدایتان در قرآن چرا در باره طب چیزی نگفته؟»
امام رضا (علیه السلام) جواب دادند: «خدای ما همه طب را در قرآن در یک کلمه گفته:
کلوا و اشربوا و لا تسرفوا.
اگر کسی به این کلمه عمل کند، بیمار نمیشود و به طبیب هم احتیاج پیدا نمیکند. و جدم فرموده: المعدة بیت کل داع و الحِمیَة رأسُ کل دواء؛ (۷) شکم مایه درد است و پرهیز مایه دوا».
مأمون گفت: «خیلی خوب است که شما این را یک کمی بسط بیشتری بدهید.»
امام رضا (علیه السلام) قبول کردند و رسالهای در طبابت نوشتند و به مأمون دادند و او منتشر کرد.
این رساله به «رسالهی ذهبیّه» مشهور شد و شاید الآن هم در بعضی از کتابفروشیهای مشهد پیدا شود.
من «رسالهی ذهبیه» امام رضا (علیه السلام) را از بر دارم و یک عمر است که به دستورات آن عمل میکنم،
مخصوصاً دستوری را که حضرت درباره وعدههای غذایی به مأمون دادند و از این بابت خیلی کم گرفتار مرض میشوم و حالم خوب است.»
هم غذا و هم دوا
آیت الله العظمی بهجت سه غذا را به عنوان موادّی که هم جنبه غذائیت دارند و هم دوا هستند، معرفی میکنند و در این باره میگویند:
«خرما، شیر، ماست، زیت ، جامع بین غذا و دواست؛ در بسیاری از موارد انسان به غذایی میل دارد، ولی مظنون است که مضرّ و موجب مرض و یا مُبطِئ است.»
خرما، علاج سرطان
آیت الله العظمی بهجت گفتهاند:
«تعجب است که با این همه پیشرفتهای علمی و طبّی هنوز نتوانستهاند سرطان را علاج و یا از آن جلوگیری کنند و یا اینکه بفهمند از چه حاصل میشود. میگویند: عراق و مناطقی که نخلستان دارد و خرماخیز است، مبتلایان به سرطان خیلی کم و نادر هستند. یکی از اطبّاء مدّعی بود که دارویی کشف کرده است که میتواند سرطان را درمان کند و گفته است که آن را از «قانون» شیخ ابنسینا برگرفته و عمدهی اجزای آن شیره خرماست.»
ضرر غذای سرخ کرده
در بسیاری از اوقات، ممکن است برای غذاهایی که دوست داریم، خواصّی بتراشیم و از ضررهای آن غفلت کنیم؛ مانن غذاهای سرخکردنی. گاهی هم برخی غذاها را با وجود اینکه خواص مفیدی دارند، به دلیل این که لذیذ نیستند، رها میکنیم. مرحوم آیت الله العظمی بهجت میگویند:
«ما غذاهای لذیذ را خوب و مفید و غذاهای غیر لذیذ را بد میدانیم در حالی که چه بسا غذاهایی که با روغن سرخ شده مضرّ باشند ولی غذای آبپز نظیر آب گوشت مفید باشد.»