آزمون هوش استانفورد بینه را می توانیم یکی از قدیمی ترین آزمون های هوش هنجار شده با میزان بسیار بالای کاربرد از آغاز پیدایش روان سنجی تا کنون به حساب آوریم .
تکوین آغازین این آزمون در دهه ی دوم قرن بیستم در بطن آزمون هوش بینه – سیمون صورت گرفت واز آن به بعد محققان به مرور تغیرات وسیعی در آن ایجاد کردند.در حال حاضر 5 نوع مختلف این آزمون در دست است که به طور خلاصه آن را شرح می دهیم:
در سال 1913پروفسور ترمن استاد دانشگاه استانفورد، آزمون هوش بینه – سیمون را از زبان فرانسه به انگلیسی ترجمه ودر سال 1916 آن را برای جامعه ی آمریکا استاندارد کرد.
همچنین او تعداد سوالات را از 54 عدد به 90 عدد و محدوده ی سنی آزمون ها را از 3 الی 16 سالگی به 3 الی 18 سالگی گسترش داد. از طرف دیگر او برای اولین بار از فرمول بهره هوشی که توسط اشترن روان شناس آلمانی پیشنهاد شده بود استفاده کرد.
در سال 1937 (21 سال بعد) مریل استاد دانشگاه استانفورد بینه به ترمن ملحق شد و آنها به اتفاق به استاندارد کردن مجدد آزمون پرداختند که تغیراتی هم در تنوع سوالات وهم در ساخت آزمون ایجاد کردند.از جمله این تغیرات عبارتند از:
الف) تعداد ماده سولات آزمون (1916)از 90 عدد به122 عدد افزایش داده شد
ب) محدوده سنی آزمودنی ها از یک طرف تا 2 سالگی و از طرف دیگر تا بزرگسالی و همچنین بزرگسالی گسترش یافت.
ج) از 2 سالگی تا 5سالگی به علت رشد سریع فرآیندهای شناختی کودکان برای هر 6 ماه به جای یک سوال سوالات جداگانه منظور شد
د) برای سالهای13،11و14که در آزمون بینه – سیمون و آزمون 1916سوال در نظر گرفته نشده بود سوال ابداع گردید
ه) آزمون دارای دو فرم موازی ،ل وم با دو دفترچه ی پرسش جداگانه گردید.سوالات دفتر چه م به منظور بازآزمایی یا تحقیق به کار گرفته می شدند این سوالات اگرچه از نظر موضوع تا حد امکان با سوالات فرم ل یکسان بودند ولی از نظر محتوا با آنها فرق داشتند.
ترمن در سال 1956 فوت کرد.
مریل 23 سال بعد در سال 1960 آزمون را دوباره شروع کرد.در این تحقیق نیاز به تغییر ماده سوالات احساس نمی شد لیکن از پاسخ آزمودنی ها به منظور ((شناسایی سطح دشواری سوالات ))در فاصله زمانی آزمون قدیم و آزمون جدید استفاده گردیدنتیجه این تحقیقات منجر به ادغام سوالات فرم های م و ل در یکدیگر وتبدیل آنها به یک دفترچه ی واحد با علامت اختصاری م-ل گردید.از طرفی دیگر در این تحقیقات برای اولین بار از (هوشبهر انحرافی) به جای (هوشبهر نسبی ) استفاده شدو این امر امکان مقایسه آزمودنی
را با هم افزایش داد.
هوشبهر انحرافی نمره های معیاری بودند که میانگین آنها 100وانحراف معیار آنها 16 انتخاب شده بودند
تحقیقات 1972از سوی آر.ال ثورندایک وهمکارانش به منظور هنجاریابی مجدد سوالات دفترچه م- ل انجام شدند بدون اینکه تغییری در انتخاب ماده سوالات آنها ایجاد شود به دو دلیل به مراجعه ی مجدد دفترچه ها رفتند:
1) روان شناسان بالینی در مدت 12 سالی که از تحقیقات 1960 می گذشت عملا دریافتند که کاربرد دفترچه های م،ل به جای دفتر چه های (م-ل)منجر به تشخیص های دقیق تری در جلسات روان سنجی می گردد.
2) آنها با استفاده از دفترچه های تنظیم شده ی سال 1960 بدون مراجعه به دفترچه های1937 عملا امکان بازآزمایی مجدد آزمودنی را با فرم های همتا از دست می دادند در حالی که این باز آزمایی ها برای بررسی میزان پیشرفت آن دسته از کودکانی که کاملا ضروری بو دند که بر اثر اختلالات یادگیری تحت درمان برنامه های (توان بخشی)یا(باز آموزی) بودند.
تحقیقات سال1986 را باید نوعی تاثیر گذاری سبک آزمون سازی وکسلر بر روی آزمون استانفورد بینه تلقی نمود این تحقیقات از سوی ثورندایک وهمکارانش انجام شدندومنجر به چاب فرم 1986 آزمون گردیدند.
در این تحقیقات سئوالات بجای اینکه به صورت مقاطع سنی متوالی دسته بندی شوند به صورت خرده آزمونهای 15 گانه تنظیم شدند.ملاک قرار دادن سئوالات در خرده آزمونها وجوه مشترک محتویات آنها بود و عناوین زیر را برای خرده آزمون ها در نظر گرفتند:
گنجینه لغات حافظه ی مهره ها درک کمی
حافظه ی جمله ها تحلیل الگوها درک وفهم
مهمل یابی حافظه ی اعداد کپی کردن
حافظه ی اشیا ماتریس ها سری اعداد
تاکردن وبریدن کاغذ روابط عمومی ساختن تساوی ها
در هر خرده آزمون سئوالات از ساده به دشوار شماره گذاری شده بودند وسنجش باسوالی شروع می شودکه مناسب سن وتوانمندی آزمودنی بود.
بعد از اجرای آزمون نمرات خام هر یک از خرده آزمونها به نمرات تراز شده با میانگین 50وانحراف معیار 8تبدیل می شد آزمودنی به این ترتیب دارای 15 نمره می شد که هر کدام یکی از وجوه کارکرد هوشمندانه ی او را نشان می داد.
سپس این نمرات در 4 حوزه ی محتوایی آزمون با میانگین 100وانحراف معیار 16 تبدیل می شدند.
آزمون:
فرم سنتی آزمون استانفورد بینه در حال حاضر دارای دو دفترچه ی پرسش،یک دفترچه ی تصاویر وتعدادی ابزار سنجش از جمله مهره ها،کلید،چاقو،عروسک و...می باشد که همه در یک کیف بزرگ به روان شناسان واگذار می شوند.
هر دفترچه ی پرسش شامل 122ماده سوال است وبرخی ازماده سوالات به سئوالات کوچکتر تقسیم می شوند سئوالات به ترتیب دشواری در مقاطع سنی مختلف از 2 سالگی الی 14 سالگی و بزرگسالی توزیع شده اند.
موضوع سئوالات مربوط به کودکان در مورد هوش حسی- حرکتی وموضوع بزرگسالان هوش انتزاعی می باشد.
این آزمون برای سنجش هوش کودکان ٢ ساله تا افراد بزرگسال تدوین شده است. در این آزمون مفهوم هوشبهر انحرافی به‌کار رفته است. هوشبهر انحرافی نمره ی استانداردی است که در آن میانگین برابر ١٠٠ و انحراف معیار ١٦ است. اگر هوشبهر کسی در این آزمون ١٠٠ یا نزدیک به آن باشد، بهنجار یا طبیعی و یا متوسط تلقی می شود.
افراد عقب مانده ی ذهنی دست‌کم دو انحراف معیار پایین تر از میانگین و افراد سرآمد دست‌کم دو انحراف معیار بالاتر از
میانگین نمره می گیرند.
محتوای آزمون استانفورد بینه شامل دو نوع سوال است: کلامی و غیرکلامی.
برای سنین ٢ تا 5/4 سالگی برای هر سن ١٢ سوال و برای سنین ٥ سال تمام تا ١4 سالگی برای هر سن ٦ سوال در نظر گرفته شده است. برای هر سن یک سوال ذخیره هم تدوین شده است. هرگاه ضمن اجرای آزمون، اجرای یکی از سوال ها با اشکال روبرو شود و یا امکان اجرای یک سوال فراهم نباشد، به جای آن از سوال ذخیره استفاده می شود. در آزمون های گروه های سنی ٢ تا ٥/٤ سالگی، در ازای پاسخ درست به هر سوال یک ماه سن عقلی و در آزمون های گروه های سنی ٥ تا ١٤ سال، در ازای پاسخ درست هر سوال دو ماه سن عقلی منظور می شود.
سوالهای آزمون افراد بزرگسال در ٤ سطح به شرح زیر تدوین شده اند:
آزمون بزرگسال متوسط: شامل ٨ سوال است که به پاسخ درست هرسوال دوماه سن عقلی داده می شود،روی‌هم رفته ١٦ماه.
آزمون بزرگسال باهوش(سطح ١): شامل ٦سوال است وبه هرسوال ارزشی معادل ٤ماه سن عقلی داده می شود، روی‌هم رفته ٢٤ماه.
آزمون بزرگسال باهوش(سطح ٢): شامل ٦سوال است وبه هرسوال نمره‌ای برابر ٥ ماه سن عقلی داده می شود، روی‌هم‌رفته ٣٠ماه.
آزمون بزرگسال باهوش(سطح ٣): شامل ٦سوال است وبه هرسوال نمره‌ای برابر ٦ماه سن عقلی تعلق می گیرد، روی‌هم‌رفته ٣٦ماه.
در اینجا نمونه هایی از سوالهای آزمون استانفورد بینه در سنین مختلف،مطرح می شود.
آزمون کودکان ٢ و ٥/٢ ساله
تشخیص اجزای بدن: تصویر یک کودک به آزمودنی نشان داده میشود.او باید ٤مورد ازاجزای بدن یعنی مو،دهان،پاها، دستها،گوش،بینی وچشم هارانشان دهد.
ساختن برج: آزمودنی بایدبتواندباروی هم قرار دادن ٤مکعب چوبی به ابعاد٥/٢ سانتیمتر یک برج بسازد.
شناسایی اشیا: آزمودنی بایدبا دیدن ماکت اشیای زیر، ٥ مورد راشناسایی کرده آنهارانشان دهد:سگ،توپ،قطار، تختخواب،عروسک و قیچی.
نام بردن اشیاء: آزمودنی بایدبادیدن تصاویر بعضی ازاشیا مانند هواپیما،تلفن،کلاه،توپ،درخت،کلید،اسب،چاقو،کتاب،کشتی، و ... نام آنهارابگوید.
آزمون کودکان ٣ و ٥/٣ ساله
ساختن پل: آزمودنی بایدبتواندازروی الگوی یک پل که توسط آزمایش کننده بامکعبهای چوبی درحضورکودک ساخته میشود،یک پل بسازد.
کشیدن ازروی دایره:آزمودنی بایدبتوانداز روی یک دایره که به وی ارائه میشود،منحنی بسته ای شبیه به یک دایره رسم کند.
تکرارسه رقم:آزمودنی بایدپس ازگوش دادن به اعدادی که توسط آزمایش‌کننده خوانده میشود،آنهارابلافاصله به همان صورت تکرار کند.(١-٤-٦)،(٢-٥-٣)،(٧-٣-٨).یادآوری وتکرار یک مورد ازسه مورد کافی است.
جداکردن دکمه ها:آزمودنی بایدبتواند در ٢دقیقه ٢٠دکمه ی کوچک سیاه وسفیدراجداکندودکمه های هررنگ رادریک جعبه ی کوچک جای دهد.
درک و فهم:آزمودنی بایدبه یکی از٢سوال زیردرست پاسخ بدهد:اگر تشنه‌ات باشدچه میکنی؟اجاق گاز برای چیست؟
آزمون کودکان ٤ و ٥/٤ ساله
گفتن متضادکلمات:آزمودنی بایدباگفتن متضادکلمات، جمله های زیرراکه برایش خوانده می شودکامل کند:برادر پسر است،خواهر چه؟روزهواروشن است،شب چطور؟پدرمرد است،مادر چه؟
درک و فهم:آزمودنی بایدبتواندبه این سوالهاپاسخ دهد:خانه برای چیست؟ کتاب برای چیست؟
حافظه برای یادآوری جمله ها: جمله های زیریکی پس از دیگری برایش خوانده میشود،آزمودنی بایدپس ازشنیدن هر جمله آن را به همان صورت بازگو کند:ما می خواهیم برویم برای مادرکمی شیرینی بخریم.نسرین دوست دارد بچه گربه هارادرلانه غذابدهد.
درک زیبایی:سه کارت که روی هرکارت دو تصویر،یکی زیبا و دیگری زشت کشیده شده است،به آزمودنی نشان داده میشود.او بایددرهرکارت تصویر زیباتر رانشان دهد.
آزمون کودکان ٥ ساله
کامل کردن تصویر ناقص: تصویر یک آدمک به آزمودنی ارائه میشود.او بایدحداقل دو قسمت آن راکامل کند.
رسم یک مربع: آزمودنی بایداز روی یک مربع شکلی تقریبا شبیه آن بکشد.
تعریف اشیا:آزمودنی بایددربرابر پرسش های زیردو مورد از اشیا رابا ذکر جنس،شکل یا مورداستفاده ی آنها تعریف کند.
آزمون کودکان ٦ساله
خزانه ی لغات:فهرستی ازلغات،یکی پس ازدیگری برای آزمودنی خوانده میشود و او باید معنای هرلغت رابیان کند. نمونه ای ازاین کلمه ها عبارتنداز: پرتغال،پاکت، نی، مژه، سوزش، غرش، سخنرانی و مهارت.
بیان تفاوت ها: ازکودک خواسته می شود تفاوت بین اشیا را بگوید.
مفهوم اعداد:١٢ مکعب چوبی دراختیار آزمودنی گذاشته شده و از او خواسته میشود که 5 شماره خاص را ازمیان آنها جدا کند،او باید به چهارموردپاسخ درست بدهد.
آزمون کودکان ٧ ساله
مهمل یابی:تصاویری به آزمودنی نشان داده می شود و او بایداشتباه یامهمل بودن آنرا بیان کند.
شباهتها: آزمودنی بایدشباهت بین دومورد ازچهارموردزیررا توضیح دهد:شباهت بین چوبو زغال سنگ،کشتی و اتومبیل، سیب و آلو، آهن و نقره.
کشیدن ازروی لوزی: آزمودنی بایداز روی شکل لوزی که به او ارائه میشود،شکلی تقریبا مشابه آن رابکشد.
آزمون کودکان ٨ ساله
حافظه برای داستان:داستانی برای کودک خوانده میشود. سپس چند سوال درباره ی داستان مطرح میگرددکه بایدبه آن پاسخ بدهد.
درک وفهم: آزمودنی بایدبه نمونه هایی از پرسشهای زیر پاسخ بدهد:اگر درخیابان یک شهرکودک سه ساله ای راکه پدرومادرش راگم کرده است،پیداکنید چه کارخواهیدکرد؟اگر چیزی راکه مال دیگری است بشکنیدچه کارخواهید کرد؟
مهمل یابی کلامی:مطالبی برای آزمودنی خوانده میشودو او بایدبگویدچرا اشتباه یا احمقانه است.
آزمون کودکان ٥ ساله
کامل کردن تصویر ناقص: تصویر یک آدمک به آزمودنی ارائه میشود.او بایدحداقل دو قسمت آن راکامل کند.
رسم یک مربع: آزمودنی بایداز روی یک مربع شکلی تقریبا شبیه آن بکشد.
تعریف اشیا:آزمودنی بایددربرابر پرسش های زیردو مورد از اشیا رابا ذکر جنس،شکل یا مورداستفاده ی آنها تعریف کند.
آزمون کودکان ٦ساله
خزانه ی لغات:فهرستی ازلغات،یکی پس ازدیگری برای آزمودنی خوانده میشود و او باید معنای هرلغت رابیان کند. نمونه ای ازاین کلمه ها عبارتنداز: پرتغال، پاکت، نی، مژه، سوزش، غرش، سخنرانی و مهارت.
بیان تفاوت ها: ازکودک خواسته می شود تفاوت بین اشیا را بگوید.
مفهوم اعداد:١٢ مکعب چوبی دراختیار آزمودنی گذاشته شده و از او خواسته میشود که 5 شماره خاص را ازمیان آنها جدا کند،او باید به چهارموردپاسخ درست بدهد.
آزمون کودکان ٧ ساله
مهمل یابی:تصاویری به آزمودنی نشان داده می شود و او بایداشتباه یامهمل بودن آنرا بیان کند.
شباهتها: آزمودنی بایدشباهت بین دومورد ازچهارموردزیررا توضیح دهد:شباهت بین چوبو زغال سنگ،کشتی و اتومبیل، سیب و آلو، آهن و نقره.
کشیدن ازروی لوزی: آزمودنی بایداز روی شکل لوزی که به او ارائه میشود،شکلی تقریبا مشابه آن رابکشد.
آزمون کودکان ٨ ساله
حافظه برای داستان:داستانی برای کودک خوانده میشود. سپس چند سوال درباره ی داستان مطرح میگرددکه بایدبه آن پاسخ بدهد.
درک وفهم: آزمودنی بایدبه نمونه هایی از پرسشهای زیر پاسخ بدهد:اگر درخیابان یک شهرکودک سه ساله ای راکه پدرومادرش راگم کرده است،پیداکنید چه کارخواهیدکرد؟اگر چیزی راکه مال دیگری است بشکنیدچه کارخواهید کرد؟
مهمل یابی کلامی:مطالبی برای آزمودنی خوانده میشودو او بایدبگویدچرا اشتباه یا احمقانه است.
آزمون کودکان ٩ ساله
حافظه ی طرح ها:طرحی به مدت ١٠ ثانیه به آزمودنی ارائه میشود.سپس آن راازدیداو پنهان می کنند.اوبایدشبیه آن رااز حفظ بکشد.
گفتن کلمه های هم قافیه:ازآزمودنی خواسته می شود کلمه ای،هم وزن یاهم‌قافیه ی کلمه ی دیگررابگوید.
تکرار 4رقم ازحفظ:چهارعددیک رقمی مانند ٦، ٢، ٥ و ٨ به‌طور شمرده برای آزمودنی خوانده میشود،او سپس بایدآنهارابه همان ترتیب ازحفظ بازگو کند.
آزمون کودکان ١٠ ساله
معنی کردن کلمه های انتزاعی:آزمودنی بایدمعنای کلمه هایی مانندافسوس،کنجکاوی،اندوه وتعجب رابیان کند.
یافتن دلیل: ازآزمودنی خواسته میشودکه درموردبرخی مسائل دلیل بیاورد.
آزمون کودکان ١١ تا ١٤ساله
حافظه برای تکرار ٥رقم: سوال ٩ساله ها.
جمله سازی ازکلمه های درهم ریخته:جمله ای باکلمات درهم ریخته دراختیارآزمودنی قرار داده میشود.اوبایدجمله ی درست رابااستفاده ازکلمه هابسازد.
بیان شباهت سه چیز: ازآزمودنی خواسته میشودشباهت بین سه چیزرا بیانکند.
روش اجرا و نمره گذاری آزمون
آزمایش کننده باتوجه به سن،پایه ی تحصیلی،سوابق و رفتار آزمودنی درجلسه ی آزمایش،نقطه ی آغازی رابرای شروع آزمایش وطرح سوالها درنظرمیگیرد.درموردکودکان عادی و کسانی که ازنظرهوش طبیعی به نظر می‌رسند،بهتراست آزمایش رابا آزمون کودکان یک سال کمترازسن زمانی آزمودنی هاآغازکرد.برای مثال،درمورد کودک عادی ٧ ساله میتوان آزمایش راباسوالهای آزمون کودکان ٦ ساله شروع کرد.اگر هنگام آزمایش معلوم شدکه نقطه ی آغازبرای شروع آزمون بالاتر ازسطح مناسب انتخاب شده است،آزمایش کننده بلافاصله بایدبه سوالهای سنین پایین تربرگردد.
درهرحال،نقطه ی آغازطرح سوالها همواره بایدازسنی شروع شودکه آزمودنی باصرف حداقل کوشش بتواندبه پرسشها پاسخ دهد.پرسیدن سوالهاتاآنجاادامه مییابدکه آزمودنی به هیچ یک ازسوالهای یک سن نتواندپاسخ درست بدهد.درپایان آزمایش،سن عقلی آزمودنی بادرنظرگرفتن سن نقطه ی آغاز وجمع امتیازهایی که به دست آورده است،محاسبه میشود.با مراجعه به جدول هنجار آزمون میتوان هوشبهر افرادرا تعیین کرد.درجدول هنجاری سن عقلی برحسب سال و ماه و ردیف افقی بالای جدول و سن زمانی برحسب سال و ماه در ستون عمودی سمت چپ جدول نشان داده شده است.ازمحل تقاطع سن عقلی و سن زمانی،هوشبهر انحرافی رامیتوان در جدول یافت.بایددانست سن زمانی افرادبزرگسال(بالاتر از ١٨ سال)درهرسنی که باشند ١٨سال درنظرگرفته میشود.
همچنین او تعداد سوالات را از 54 عدد به 90 عدد و محدوده ی سنی آزمون ها را از 3 الی 16 سالگی به 3 الی 18 سالگی گسترش داد. از طرف دیگر او برای اولین بار از فرمول بهره هوشی که توسط اشترن روان شناس آلمانی پیشنهاد شده بود استفاده کرد.
در سال 1937 (21 سال بعد) مریل استاد دانشگاه استانفورد بینه به ترمن ملحق شد و آنها به اتفاق به استاندارد کردن مجدد آزمون پرداختند که تغیراتی هم در تنوع سوالات وهم در ساخت آزمون ایجاد کردند.از جمله این تغیرات عبارتند از:
الف) تعداد ماده سولات آزمون (1916)از 90 عدد به122 عدد افزایش داده شد
ب) محدوده سنی آزمودنی ها از یک طرف تا 2 سالگی و از طرف دیگر تا بزرگسالی و همچنین بزرگسالی گسترش یافت.
ج) از 2 سالگی تا 5سالگی به علت رشد سریع فرآیندهای شناختی کودکان برای هر 6 ماه به جای یک سوال سوالات جداگانه منظور شد
د) برای سالهای13،11و14که در آزمون بینه – سیمون و آزمون 1916سوال در نظر گرفته نشده بود سوال ابداع گردید
ه) آزمون دارای دو فرم موازی ،ل وم با دو دفترچه ی پرسش جداگانه گردید.سوالات دفتر چه م به منظور بازآزمایی یا تحقیق به کار گرفته می شدند این سوالات اگرچه از نظر موضوع تا حد امکان با سوالات فرم ل یکسان بودند ولی از نظر محتوا با آنها فرق داشتند.
ترمن در سال 1956 فوت کرد.
مریل 23 سال بعد در سال 1960 آزمون را دوباره شروع کرد.در این تحقیق نیاز به تغییر ماده سوالات احساس نمی شد لیکن از پاسخ آزمودنی ها به منظور ((شناسایی سطح دشواری سوالات ))در فاصله زمانی آزمون قدیم و آزمون جدید استفاده گردیدنتیجه این تحقیقات منجر به ادغام سوالات فرم های م و ل در یکدیگر وتبدیل آنها به یک دفترچه ی واحد با علامت اختصاری م-ل گردید.از طرفی دیگر در این تحقیقات برای اولین بار از (هوشبهر انحرافی) به جای (هوشبهر نسبی ) استفاده شدو این امر امکان مقایسه آزمودنی
را با هم افزایش داد.
هوشبهر انحرافی نمره های معیاری بودند که میانگین آنها 100وانحراف معیار آنها 16 انتخاب شده بودند
تحقیقات 1972از سوی آر.ال ثورندایک وهمکارانش به منظور هنجاریابی مجدد سوالات دفترچه م- ل انجام شدند بدون اینکه تغییری در انتخاب ماده سوالات آنها ایجاد شود به دو دلیل به مراجعه ی مجدد دفترچه ها رفتند:
1) روان شناسان بالینی در مدت 12 سالی که از تحقیقات 1960 می گذشت عملا دریافتند که کاربرد دفترچه های م،ل به جای دفتر چه های (م-ل)منجر به تشخیص های دقیق تری در جلسات روان سنجی می گردد.
2) آنها با استفاده از دفترچه های تنظیم شده ی سال 1960 بدون مراجعه به دفترچه های1937 عملا امکان بازآزمایی مجدد آزمودنی را با فرم های همتا از دست می دادند در حالی که این باز آزمایی ها برای بررسی میزان پیشرفت آن دسته از کودکانی که کاملا ضروری بو دند که بر اثر اختلالات یادگیری تحت درمان برنامه های (توان بخشی)یا(باز آموزی) بودند.
تحقیقات سال1986 را باید نوعی تاثیر گذاری سبک آزمون سازی وکسلر بر روی آزمون استانفورد بینه تلقی نمود این تحقیقات از سوی ثورندایک وهمکارانش انجام شدندومنجر به چاب فرم 1986 آزمون گردیدند.
در این تحقیقات سئوالات بجای اینکه به صورت مقاطع سنی متوالی دسته بندی شوند به صورت خرده آزمونهای 15 گانه تنظیم شدند.ملاک قرار دادن سئوالات در خرده آزمونها وجوه مشترک محتویات آنها بود و عناوین زیر را برای خرده آزمون ها در نظر گرفتند:
گنجینه لغات حافظه ی مهره ها درک کمی
حافظه ی جمله ها تحلیل الگوها درک وفهم
مهمل یابی حافظه ی اعداد کپی کردن
حافظه ی اشیا ماتریس ها سری اعداد
تاکردن وبریدن کاغذ روابط عمومی ساختن تساوی ها
در هر خرده آزمون سئوالات از ساده به دشوار شماره گذاری شده بودند وسنجش باسوالی شروع می شودکه مناسب سن وتوانمندی آزمودنی بود.
بعد از اجرای آزمون نمرات خام هر یک از خرده آزمونها به نمرات تراز شده با میانگین 50وانحراف معیار 8تبدیل می شد آزمودنی به این ترتیب دارای 15 نمره می شد که هر کدام یکی از وجوه کارکرد هوشمندانه ی او را نشان می داد.
سپس این نمرات در 4 حوزه ی محتوایی آزمون با میانگین 100وانحراف معیار 16 تبدیل می شدند.
آزمون:
فرم سنتی آزمون استانفورد بینه در حال حاضر دارای دو دفترچه ی پرسش،یک دفترچه ی تصاویر وتعدادی ابزار سنجش از جمله مهره ها،کلید،چاقو،عروسک و...می باشد که همه در یک کیف بزرگ به روان شناسان واگذار می شوند.
هر دفترچه ی پرسش شامل 122ماده سوال است وبرخی ازماده سوالات به سئوالات کوچکتر تقسیم می شوند سئوالات به ترتیب دشواری در مقاطع سنی مختلف از 2 سالگی الی 14 سالگی و بزرگسالی توزیع شده اند.
موضوع سئوالات مربوط به کودکان در مورد هوش حسی- حرکتی وموضوع بزرگسالان هوش انتزاعی می باشد.
این آزمون برای سنجش هوش کودکان ٢ ساله تا افراد بزرگسال تدوین شده است. در این آزمون مفهوم هوشبهر انحرافی به‌کار رفته است. هوشبهر انحرافی نمره ی استانداردی است که در آن میانگین برابر ١٠٠ و انحراف معیار ١٦ است. اگر هوشبهر کسی در این آزمون ١٠٠ یا نزدیک به آن باشد، بهنجار یا طبیعی و یا متوسط تلقی می شود.
افراد عقب مانده ی ذهنی دست‌کم دو انحراف معیار پایین تر از میانگین و افراد سرآمد دست‌کم دو انحراف معیار بالاتر از
میانگین نمره می گیرند.
محتوای آزمون استانفورد بینه شامل دو نوع سوال است: کلامی و غیرکلامی.
برای سنین ٢ تا 5/4 سالگی برای هر سن ١٢ سوال و برای سنین ٥ سال تمام تا ١4 سالگی برای هر سن ٦ سوال در نظر گرفته شده است. برای هر سن یک سوال ذخیره هم تدوین شده است. هرگاه ضمن اجرای آزمون، اجرای یکی از سوال ها با اشکال روبرو شود و یا امکان اجرای یک سوال فراهم نباشد، به جای آن از سوال ذخیره استفاده می شود. در آزمون های گروه های سنی ٢ تا ٥/٤ سالگی، در ازای پاسخ درست به هر سوال یک ماه سن عقلی و در آزمون های گروه های سنی ٥ تا ١٤ سال، در ازای پاسخ درست هر سوال دو ماه سن عقلی منظور می شود.
سوالهای آزمون افراد بزرگسال در ٤ سطح به شرح زیر تدوین شده اند:
آزمون بزرگسال متوسط: شامل ٨ سوال است که به پاسخ درست هرسوال دوماه سن عقلی داده می شود،روی‌هم رفته ١٦ماه.
آزمون بزرگسال باهوش(سطح ١): شامل ٦سوال است وبه هرسوال ارزشی معادل ٤ماه سن عقلی داده می شود، روی‌هم رفته ٢٤ماه.
آزمون بزرگسال باهوش(سطح ٢): شامل ٦سوال است وبه هرسوال نمره‌ای برابر ٥ ماه سن عقلی داده می شود، روی‌هم‌رفته ٣٠ماه.
آزمون بزرگسال باهوش(سطح ٣): شامل ٦سوال است وبه هرسوال نمره‌ای برابر ٦ماه سن عقلی تعلق می گیرد، روی‌هم‌رفته ٣٦ماه.
در اینجا نمونه هایی از سوالهای آزمون استانفورد بینه در سنین مختلف،مطرح می شود.
آزمون کودکان ٢ و ٥/٢ ساله
تشخیص اجزای بدن: تصویر یک کودک به آزمودنی نشان داده میشود.او باید ٤مورد ازاجزای بدن یعنی مو،دهان،پاها، دستها،گوش،بینی وچشم هارانشان دهد.
ساختن برج: آزمودنی بایدبتواندباروی هم قرار دادن ٤مکعب چوبی به ابعاد٥/٢ سانتیمتر یک برج بسازد.
شناسایی اشیا: آزمودنی بایدبا دیدن ماکت اشیای زیر، ٥ مورد راشناسایی کرده آنهارانشان دهد:سگ،توپ،قطار، تختخواب،عروسک و قیچی.
نام بردن اشیاء: آزمودنی بایدبادیدن تصاویر بعضی ازاشیا مانند هواپیما،تلفن،کلاه،توپ،درخت،کلید،اسب،چاقو،کتاب،کشتی، و ... نام آنهارابگوید.
آزمون کودکان ٣ و ٥/٣ ساله
ساختن پل: آزمودنی بایدبتواندازروی الگوی یک پل که توسط آزمایش کننده بامکعبهای چوبی درحضورکودک ساخته میشود،یک پل بسازد.
کشیدن ازروی دایره:آزمودنی بایدبتوانداز روی یک دایره که به وی ارائه میشود،منحنی بسته ای شبیه به یک دایره رسم کند.
تکرارسه رقم:آزمودنی بایدپس ازگوش دادن به اعدادی که توسط آزمایش‌کننده خوانده میشود،آنهارابلافاصله به همان صورت تکرار کند.(١-٤-٦)،(٢-٥-٣)،(٧-٣-٨).یادآوری وتکرار یک مورد ازسه مورد کافی است.
جداکردن دکمه ها:آزمودنی بایدبتواند در ٢دقیقه ٢٠دکمه ی کوچک سیاه وسفیدراجداکندودکمه های هررنگ رادریک جعبه ی کوچک جای دهد.
درک و فهم:آزمودنی بایدبه یکی از٢سوال زیردرست پاسخ بدهد:اگر تشنه‌ات باشدچه میکنی؟اجاق گاز برای چیست؟
آزمون کودکان ٤ و ٥/٤ ساله
گفتن متضادکلمات:آزمودنی بایدباگفتن متضادکلمات، جمله های زیرراکه برایش خوانده می شودکامل کند:برادر پسر است،خواهر چه؟روزهواروشن است،شب چطور؟پدرمرد است،مادر چه؟
درک و فهم:آزمودنی بایدبتواندبه این سوالهاپاسخ دهد:خانه برای چیست؟ کتاب برای چیست؟
حافظه برای یادآوری جمله ها: جمله های زیریکی پس از دیگری برایش خوانده میشود،آزمودنی بایدپس ازشنیدن هر جمله آن را به همان صورت بازگو کند:ما می خواهیم برویم برای مادرکمی شیرینی بخریم.نسرین دوست دارد بچه گربه هارادرلانه غذابدهد.
درک زیبایی:سه کارت که روی هرکارت دو تصویر،یکی زیبا و دیگری زشت کشیده شده است،به آزمودنی نشان داده میشود.او بایددرهرکارت تصویر زیباتر رانشان دهد.
آزمون کودکان ٥ ساله
کامل کردن تصویر ناقص: تصویر یک آدمک به آزمودنی ارائه میشود.او بایدحداقل دو قسمت آن راکامل کند.
رسم یک مربع: آزمودنی بایداز روی یک مربع شکلی تقریبا شبیه آن بکشد.
تعریف اشیا:آزمودنی بایددربرابر پرسش های زیردو مورد از اشیا رابا ذکر جنس،شکل یا مورداستفاده ی آنها تعریف کند.
آزمون کودکان ٦ساله
خزانه ی لغات:فهرستی ازلغات،یکی پس ازدیگری برای آزمودنی خوانده میشود و او باید معنای هرلغت رابیان کند. نمونه ای ازاین کلمه ها عبارتنداز: پرتغال،پاکت، نی، مژه، سوزش، غرش، سخنرانی و مهارت.
بیان تفاوت ها: ازکودک خواسته می شود تفاوت بین اشیا را بگوید.
مفهوم اعداد:١٢ مکعب چوبی دراختیار آزمودنی گذاشته شده و از او خواسته میشود که 5 شماره خاص را ازمیان آنها جدا کند،او باید به چهارموردپاسخ درست بدهد.
آزمون کودکان ٧ ساله
مهمل یابی:تصاویری به آزمودنی نشان داده می شود و او بایداشتباه یامهمل بودن آنرا بیان کند.
شباهتها: آزمودنی بایدشباهت بین دومورد ازچهارموردزیررا توضیح دهد:شباهت بین چوبو زغال سنگ،کشتی و اتومبیل، سیب و آلو، آهن و نقره.
کشیدن ازروی لوزی: آزمودنی بایداز روی شکل لوزی که به او ارائه میشود،شکلی تقریبا مشابه آن رابکشد.
آزمون کودکان ٨ ساله
حافظه برای داستان:داستانی برای کودک خوانده میشود. سپس چند سوال درباره ی داستان مطرح میگرددکه بایدبه آن پاسخ بدهد.
درک وفهم: آزمودنی بایدبه نمونه هایی از پرسشهای زیر پاسخ بدهد:اگر درخیابان یک شهرکودک سه ساله ای راکه پدرومادرش راگم کرده است،پیداکنید چه کارخواهیدکرد؟اگر چیزی راکه مال دیگری است بشکنیدچه کارخواهید کرد؟
مهمل یابی کلامی:مطالبی برای آزمودنی خوانده میشودو او بایدبگویدچرا اشتباه یا احمقانه است.
آزمون کودکان ٥ ساله
کامل کردن تصویر ناقص: تصویر یک آدمک به آزمودنی ارائه میشود.او بایدحداقل دو قسمت آن راکامل کند.
رسم یک مربع: آزمودنی بایداز روی یک مربع شکلی تقریبا شبیه آن بکشد.
تعریف اشیا:آزمودنی بایددربرابر پرسش های زیردو مورد از اشیا رابا ذکر جنس،شکل یا مورداستفاده ی آنها تعریف کند.
آزمون کودکان ٦ساله
خزانه ی لغات:فهرستی ازلغات،یکی پس ازدیگری برای آزمودنی خوانده میشود و او باید معنای هرلغت رابیان کند. نمونه ای ازاین کلمه ها عبارتنداز: پرتغال، پاکت، نی، مژه، سوزش، غرش، سخنرانی و مهارت.
بیان تفاوت ها: ازکودک خواسته می شود تفاوت بین اشیا را بگوید.
مفهوم اعداد:١٢ مکعب چوبی دراختیار آزمودنی گذاشته شده و از او خواسته میشود که 5 شماره خاص را ازمیان آنها جدا کند،او باید به چهارموردپاسخ درست بدهد.
آزمون کودکان ٧ ساله
مهمل یابی:تصاویری به آزمودنی نشان داده می شود و او بایداشتباه یامهمل بودن آنرا بیان کند.
شباهتها: آزمودنی بایدشباهت بین دومورد ازچهارموردزیررا توضیح دهد:شباهت بین چوبو زغال سنگ،کشتی و اتومبیل، سیب و آلو، آهن و نقره.
کشیدن ازروی لوزی: آزمودنی بایداز روی شکل لوزی که به او ارائه میشود،شکلی تقریبا مشابه آن رابکشد.
آزمون کودکان ٨ ساله
حافظه برای داستان:داستانی برای کودک خوانده میشود. سپس چند سوال درباره ی داستان مطرح میگرددکه بایدبه آن پاسخ بدهد.
درک وفهم: آزمودنی بایدبه نمونه هایی از پرسشهای زیر پاسخ بدهد:اگر درخیابان یک شهرکودک سه ساله ای راکه پدرومادرش راگم کرده است،پیداکنید چه کارخواهیدکرد؟اگر چیزی راکه مال دیگری است بشکنیدچه کارخواهید کرد؟
مهمل یابی کلامی:مطالبی برای آزمودنی خوانده میشودو او بایدبگویدچرا اشتباه یا احمقانه است.
آزمون کودکان ٩ ساله
حافظه ی طرح ها:طرحی به مدت ١٠ ثانیه به آزمودنی ارائه میشود.سپس آن راازدیداو پنهان می کنند.اوبایدشبیه آن رااز حفظ بکشد.
گفتن کلمه های هم قافیه:ازآزمودنی خواسته می شود کلمه ای،هم وزن یاهم‌قافیه ی کلمه ی دیگررابگوید.
تکرار 4رقم ازحفظ:چهارعددیک رقمی مانند ٦، ٢، ٥ و ٨ به‌طور شمرده برای آزمودنی خوانده میشود،او سپس بایدآنهارابه همان ترتیب ازحفظ بازگو کند.
آزمون کودکان ١٠ ساله
معنی کردن کلمه های انتزاعی:آزمودنی بایدمعنای کلمه هایی مانندافسوس،کنجکاوی،اندوه وتعجب رابیان کند.
یافتن دلیل: ازآزمودنی خواسته میشودکه درموردبرخی مسائل دلیل بیاورد.
آزمون کودکان ١١ تا ١٤ساله
حافظه برای تکرار ٥رقم: سوال ٩ساله ها.
جمله سازی ازکلمه های درهم ریخته:جمله ای باکلمات درهم ریخته دراختیارآزمودنی قرار داده میشود.اوبایدجمله ی درست رابااستفاده ازکلمه هابسازد.
بیان شباهت سه چیز: ازآزمودنی خواسته میشودشباهت بین سه چیزرا بیانکند.
روش اجرا و نمره گذاری آزمون
آزمایش کننده باتوجه به سن،پایه ی تحصیلی،سوابق و رفتار آزمودنی درجلسه ی آزمایش،نقطه ی آغازی رابرای شروع آزمایش وطرح سوالها درنظرمیگیرد.درموردکودکان عادی و کسانی که ازنظرهوش طبیعی به نظر می‌رسند،بهتراست آزمایش رابا آزمون کودکان یک سال کمترازسن زمانی آزمودنی هاآغازکرد.برای مثال،درمورد کودک عادی ٧ ساله میتوان آزمایش راباسوالهای آزمون کودکان ٦ ساله شروع کرد.اگر هنگام آزمایش معلوم شدکه نقطه ی آغازبرای شروع آزمون بالاتر ازسطح مناسب انتخاب شده است،آزمایش کننده بلافاصله بایدبه سوالهای سنین پایین تربرگردد.
درهرحال،نقطه ی آغازطرح سوالها همواره بایدازسنی شروع شودکه آزمودنی باصرف حداقل کوشش بتواندبه پرسشها پاسخ دهد.پرسیدن سوالهاتاآنجاادامه مییابدکه آزمودنی به هیچ یک ازسوالهای یک سن نتواندپاسخ درست بدهد.درپایان آزمایش،سن عقلی آزمودنی بادرنظرگرفتن سن نقطه ی آغاز وجمع امتیازهایی که به دست آورده است،محاسبه میشود.با مراجعه به جدول هنجار آزمون میتوان هوشبهر افرادرا تعیین کرد.درجدول هنجاری سن عقلی برحسب سال و ماه و ردیف افقی بالای جدول و سن زمانی برحسب سال و ماه در ستون عمودی سمت چپ جدول نشان داده شده است.ازمحل تقاطع سن عقلی و سن زمانی،هوشبهر انحرافی رامیتوان در جدول یافت.بایددانست سن زمانی افرادبزرگسال(بالاتر از ١٨ سال)درهرسنی که باشند ١٨سال درنظرگرفته میشود.
آخرین ویرایش:
