دستور زبان ترکی آزربایجان

[Tutulmaz]

آتیلا واقع عالی بود....
حیف که آیکون تشکر نداره این تالار گفتگو آزاد

متوجه نشدم!

 

[ali hoseini]

آتیلا واقع عالی بود....
حیف که آیکون تشکر نداره این تالار گفتگو آزاد

اسم ایشون توتولماز هست
آتیلا یکی دیگه س

 

[آبیدر751]

سلام من کوردم -کارتون عالیه توتولماز من30%تورکی بلدم درحد مکالمه ساده روزمره این مطالب میتونه تورکی منو کامل کنه البته تمرین زیاد هم لازمه-یاشاسن

 

[Tutulmaz]

آنچه که به نظر می رسد درس های آتی را باید یک ترک زبان فول باشد،متأسفانه ترکهای ایران از این قاعده مستثنی هستند،هشدار می دهیم که درس های آتی سخت تر بوده و ممکن است نیاز داشته باشید دوباره درس های ابتدایی را مرور نمائید.به خاطر شرایط موجود خودتان سعی کنید در محاوره نیز برای چند دقیقه صور نوشتاری کلمات را تمرین کتید و از حذف حروفات برای سهولت تلفظ جدا خودداری کنید...

درس سیزدهم:طریقه ی نفی فعل

کلمات

Degil و Yox

و حروفات اضافه ی

Mə,Ma,Məz,Maz,Mi,Mı,Mu,Mü,Suz,Süz,sız,siz

سبب نفی کلمه در نتیجه جمله می شوند.

الف-1:نفی فعل از مصدر İmək

فعل İmək بوسیله ی کلمه ی Degil نفی می شود،با این که G جزو حروف بی ثبات نیست،به اشتباه در محاوره به Y تبدیل می شود.(Deyil)البته این کلمه در محاوره لهجه های مختلف به صور Dəyir,Döyür و غیره تلفظ می شود،مجددا تذکر می دهیم که صور نوشتاری و صحیح آن همان Degil می باشد.با این حال به صورت Deyil خواهیم نوشت!

Mən Deyiləm
Sən Deyilsən
O Deyildir
Biz Deyilik
Siz Deyilsiniz
Onlar Deyildirlər

من نیستم
تو نیستی
او نیست

ما نیستیم
شما نیستید
آنها نیستند

الف-2:حالت نفی فعل مصدری در زمان حال

فعل مصدری نیز بوسیله ی کلمه ی Degil که ماقبل ضمیر متصل شخصی قرار گرفته و جدا از کلمه ما قبل خود نوشته می شود،نفی می شود(من در حال آمدن نیستم)

Mən Gəlməkdə Deyiləm
Sən Gəlməkdə Deyilsən
Ol Gəlməkdə Deyildir
Biz Gəlməkdə Deyilik
Siz Gəlməkdə Deyilsinizsiz
Onlar Gəlməkdə Deyildirlər

من در حال آمدن نیستم
...
...
...
آنها در حال آمدن نیستند

ب:کلمات نفی Məz و Maz

کلمه ی نفی سوم شخص مفرد می باشد که به فعل پیوند خورده و موارد زیادی برای نفی افعال مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.دقت کنید که انتخاب یکی از این دو کلمه ی نفی ساز مربوط به هماهنگ سازی مصوتی می باشد که بارها اشاره شده است.

Ol Gəlməz
Ol Getməz
Ol İçməz
Ol Görməz
Ol Ölməz
Ol Gülməz

او نمی آید
او نمی رود
او نمی نوشد
او نمی بیند
او نمی میرد
او نمی خندد

OL Almaz
Ol Qılmaz
Ol Doymaz
Ol Baxmaz
Ol Ağlamaz
Ol Yanmaz
Ol Durmaz

او نمی گیرد
او به جای نمی آورد
او سیر نمی شود
او نگاه نمی کند
او گریه نمی کند
او نمی سوزد
او نمی ایستد

تذکر:گاهی اوقات ضمیر سوم شخص مفرد را با O و گاهی نیز با Ol نمایش می دهیم،این بدین منظور نیست که جایزیم،تنها جهت تذکر بر این موضوع است که صورت کلاسیک ضمیر سوم شخص مفرد منفصل Ol است ولی در طی زمان O نیز بکار رفته است.(تحریف)

ج:پسوند نفی ساز Mi,Mı,Mu,Mü

پسوند های فوق در نفی فعل در زمان حال بکار گرفته می شود،حرف صدادار آن با هماهنگی بزرگ صورت پذیرفته است،به ریشه ی فعل پیوند خورده و سپس علامت زمان حال یعنی ,ır,ür,ur,ir به دنبال آن می آید.برای اینکه دو حرف صدادار پشت سر هم قرار نگیرد،از حرف تکمیلی Y بین آن دو مصوت استفاده می شود.(این موضوع ربطی به این درس ندارد و قبلا متذکر شده ایم)

miyir,mıyır,müyür,muyur

ریشه:Al
مصدر:Almaq
پسوند نفی ساز:mı
حرف تکمیلی:y
پسوند زمان حال ساز:ır
پسوند شخص ساز:am

Almıyıram

با اینکه توضیح دادن مصوت های این کلمه مربوط به این بحث نیست با این حال باری دیگر یادآوری می کنیم:ریشه از مصدر Almaq می شود Al حال می خواهیم کلمه را منفی سازی کنیم،چون قصدمان منفی سازی با پسوند می باشد پس از نفی ساز Degil استفاده نخواهیم کرد.چون قصدمان سوم شخص مفرد نیست پس از Məz و Maz نیز استفاده نمی کنیم.حال از بین چهار نفی ساز Mi,Mı,Mu,Mü یکی را باید انتخاب کنیم،این انتخاب ربطی به نفی سازی ندارد بلکه باید هماهنگی های بزرگ و کوچک و هماهنگی مصوتی را از پیش آموخته باشیم،چون آخرین مصوت Al همان مصوت A است پس از نفی ساز Mı استفاده می کنیم،چون بعد از مصوت A هرگز مصوت های i,u,ü نمی آید.

Almı

هم اکنون باید زمان کلمه را مشخص کنیم،چون قصدمان زمان حال است پس از بین ır,ür,ur,ir تنها یکی باید انتخاب شود.چوخ آخرین مصوت کلمه ی Almı،مصوت ı می باشد پس پسوند زمانی ساز همان ır خواهد بود زیرا بعد از مصوت ı هرگز پسوند هایür,ur,ir نمی آید.

Almıır

دو مصوت ıı پشت سر هم قرار گرفته اند لذا حرف تکمیلی باید بین آن دو قرار گیرد.(این حرف تکمیلی Y بین هر دو مصوت همنام یا ناهمنام قرار میگیرد)

Almıyır

هم اکنون باید با یک پسوند درنقش ضمیر متصل شخصی،شخص را نیز مشخص کنیم،چون قصدمان فعل منفی اول شخص مفرد حال بود.پس از اول شخص ساز های Əm,Am استفاده خواهیم کرد.(رجوع کنید به درس های قبلی بحث زمان حال)چون بعد از مصوت ı هرگز ə نمی آید پس پسوند am به عنوان شخص ساز این کلمه حواهد بود.

Almıyıram

سؤالی مطرح می شود!
آیا می توان با این شرایط از پسوند منفی ساز ma استفاده کرد؟
پاسخ آن واضح است:
چنین نحوه ی منفی سازی با چنین پسوندی برای فعل آینده نزدیک است،حال آنکه این فعل پسوند زمان حال را دارد پس نوشتن به صورت زیر اشتباه است چون منفی سازی دارد که تنها برای فعل آینده نزدیک بکار می رود از دیدگاهی دیگر،زمانی که منفی ساز فعل آینده نزدیک ظهور کرد، باید در زمان فعل تجدید نظر کنیم!
Almayıram

 

[Tutulmaz]

Bən Yıxmıyıram
Sən Yıxmıyırsan
Ol Yıxmıyırdır
Biz Yıxmıyırıq
Siz Yıxmıyırsınız
Onlar Yıxrmıyırlar

Bən Oxu muyuram
Sən Oxumuyursan
Ol Oxumuyurdur
Biz Oxumuyuruq
Siz Oxumuyursunuz
Onlar Oxumuyurlar

بعضی به هنگام صرف ،به اشتباه yi,yı,yü,yu را حذف می کنند.


ج: کلمه ی نفی Yox

کلمه با مفهوم"نیست" به شکل زیر برای ضمایر شخصی صرف می شود.

Bən Yoxam
Sən Yoxsan
Ol Yoxdur
Biz Yoxuq
Siz Yoxsunuz
Onlar Yoxdurlar

من نیستم
تو نیستی
او نیست
ما نیستیم
شما نیستید
آنها نیستند

نفی فعل آینده نزدیک

فعل آینده ی نزدیک می تواند بوسیله ی Mə,Ma,Məz,Maz نفی شود.
با توجه به اصول زبان ترکی،فعل بوسیله ی Mə,Ma به گونه ی زیر نفی می شود.یعنی به صورت شکل زیر:
Bən Gəlməyərəm
من نمی آیم

که اجزای آن به ترتیب:
ضمیر منفصل شخصی
ریشه
نفی ساز
حرف تکمیلی
پسوند آینده ی نزدیک ساز
صرف فعل ایمک به ضمیر اول شخص مفرد


اگر نفی با Məz,Maz صورت گیرد:

Sən Gəlməzsən

پسوند Mə,Ma برای نفی اول شخص مفرد و جمع به کار می رود.
پسوند Məz,Maz برای نفی سایر شخص ها.

صرف با Mə,Ma به همان گونه ای می باشد که گفته شد ولی در محاوره ممکن است برخی حروف را حذف کنند.

Bən Gəlmərəm
Sən Gəlməzsən
Ol Gəlməz
Biz Gəlmərik
Siz Gəlməzsiniz
Onlar Gəlməzlər

به خاطر استفاده ی مکرر به صورت اشتباه، شکل صحیح صرف اول شخص ها غیر عادی به نظر می رسد.و بر حسب عادت به فرم بالا(به رنگ آبی)صرف می کنند.اصل آن همانگونه است که اشاره کردیم،

Bən Gəlməyərəm
Biz Gəlməyərik

به هر صورت سایر شخص ها(غیر از اول شخص ها) با مز و ماز به همان گونه که گفته شد درست صرف می شوند.

چند مثال دیگر:

Bən Almayaram
Sən Almazsan
O Almaz
Biz Almayarıq
Siz Almazsınız
Onlar Almazlar

Bən Oxumayaram
Sən Oxumazsan
O Oxumaz
Biz Oxumayarıq
Siz Oxumazsınız
Onlar Oxumazlar

دوباره تذکر می دهیم که درس های قبلی را نفی نمی کنیم وقتی گاهاً برای ضمیر منفصل شخصی Ol می آوریم و گاهاً O می خواهیم صور کلاسیک و فعلی آنرا نشان دهیم و اینکه هر دو بسته به متون،بکار می روند.

وهمچنین است در مورد سوم شخص ها گاها ضمیر متصل(پسوند9آنرا نمی گذارند،بر این اساس گاهاً می گذاریم و گاهاً حذف می کنیم که متوجه شوید اصل آن همراه با ضمیر است.مثلا! در این مثال:

O Almaz
O Oxumaz

که باید این گونه می نوشتیم(به صورت زیر):
Ol Almazdır
Ol Oxumazdır

بدانید که در محاوره و حتی برخی متون نثر تنها برای سهولت این گونه می نویسند وگرنه هرگز نباید سرخورد پسوند،پیشوند حرف کنیم،حتی اگر عرف نباشد.و آهنگ کلمه برای ما نا آشنا باشد.

نفی فعل امری

فعل امری نیز بوسیله ی Mə,Ma که به ریشه ی فعل پیوند می خورد نفی می شود.

Bən Gəlməyim
Sən Gəlmə
Ol Gəlməsin
Biz Gəlməyək
Siz gəlməyin
Onlar Gəlməsinlər

Bən Almayım
Sən Alma
Ol Almasın
Biz Almayaq
Siz Almayın
Onlar Almasınlar

حرف اضافی(کلمه ی )نفی Siz,Sız,Suz,Süz

پسوندی ست که به تنهایی معنی ندارد،اگر به کلمات دیگر پیوند بخورد معنی دار می شود.معادل آن در فارسی،"بدون" می باشد.

Ol uşaqsız qalıbdır
او بی(بدون)بچه مانده است.
Sən qocalıbsan dışsız qalıbsan
تو پیر شده ای،بدون دندان مانده ای.
Bən evsizəm
من بی خانه مانده ام.(بی خانه ام)
Onlar əşsizdirlər
آنها تنها هستند.
Bu gün kəndimiz küləksizdir
امروز شهرمان هوای آرامی دارد.(بدون بوران خواهد بود)
Ol ünsüzdür
او گمنام است.

می توانیم گاهاً از ابزار نفی ساز به جای همدیگر استفاده کنیم:

Bu kənd yolsuzdur
این روستا بی راه است،(این روستا راه ندارد)
Bu kəndə yol yoxdur
به این شهر راهی وجود ندارد

 

[hah]

اسم ایشون توتولماز هست
آتیلا یکی دیگه س

دیدید تا حالا یکی سوتی بده؟؟ من سوتی دادم....نمی دونم چطور شده گفتم آتیلا.... شاید دلیلش این باشه بیشتر با آتیلا حرف زدم واس همونه.....خوب شد یادی از آتیلا کردیم....اونم عینه توتولماز بچه باصفایی .....همیشه تو بحث ها شرکت فعال داشت....بخصوص تو بحث های دریاچه و تراختور.... اگه مدیران دست از سر اون بردارن و هی اخراجش نکنن عالیه میشه