مقاله شماره 14:از اپتیک فایبر تافایبرگلاس

[m4material]

[FONT=&quot]از اپتیک فایبر تا[FONT=&quot]فایبرگلاس(ماجرای تلاشهای یک محقق جهت تولید الیاف شیشه به روش ابداعی[/FONT][FONT=&quot])[/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]محمدرضا[FONT=&quot]آبادیان[/FONT][FONT=&quot]۱۳۸۸/۰۲/۲۳[/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]همزمان با پایان گرفتن جنگ[FONT=&quot]۸[/FONT][FONT=&quot]ساله و بروز شکست‌هایی در محیط‌های تحقیقاتی، تب افراطی "خودکفایی" که ناشی از[/FONT][FONT=&quot]تحریم‌های نظامی و تفکر انقلابی دهة شصت بود، فروکش کرد. اما شیوع تفریطی تصور[/FONT][FONT=&quot] "[/FONT][FONT=&quot]ناتوان بودن محققین داخلی" و "عدم نیاز به تولید داخل" که ناشی از لغو تحریم‌ها[/FONT][FONT=&quot]بود، بسیاری از دستاوردهای تحقیقاتی و توسعة تکنولوژی را که امید می‌رفت زمانی به[/FONT][FONT=&quot]تولید بیانجامد، به بوتة فراموشی سپرد. در این بین برخی از محققین فارغ از این[/FONT][FONT=&quot]افت‌وخیز، همچنان آهسته و پیوسته مسیر تجاری‌سازی تحقیقات را می‌پیمودند. متن زیر[/FONT][FONT=&quot]به تصویرکشیدن ماجرای تلاش یکی از محققان است. در متن زیر، صرفنظر از تحلیل نکات[/FONT][FONT=&quot]فنی و امکان‌سنجی طرح مورد بحث، با نقل قول‌هایی از مهندس حمیدرضا علوی، گاهشماری[/FONT][FONT=&quot]تحلیلی از تلاش‌های وی در جهت تولید الیاف شیشه ارایه گردیده است[/FONT][FONT=&quot].[/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]

[/FONT]​

[FONT=&quot]سال 1359 : گر عشق حرم باشد سهل است بیابان‌ها[FONT=&quot]! [/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]شاید اگر مرکز تحقیقات شرکت مخابرات ایران نیازمند فیبرهای نوری[FONT=&quot] ([/FONT][FONT=&quot]اپتیک‌فایبر) نبود، فارغ‌التحصیل جوان رشته مکانیک دانشگاه شیراز، هرگز به سمت[/FONT][FONT=&quot]تولید الیاف شیشه کشیده نمی‌شد.در آن سال‌ها علاوه بر روحیة اعتماد به نفسی که در[/FONT][FONT=&quot]زمینة ساخت داخل وجود داشت، تحریم‌های اقتصادی بعد از انقلاب نیز عامل مؤثری بود تا[/FONT][FONT=&quot]تولید فیبر نوری در داخل جدی گرفته شود. اپتیک‌فایبر یا فیبر نوری، در واقع نوعی از[/FONT][FONT=&quot]الیاف شیشه با کیفیت و خلوص بالا است که در صنایع مخابراتی کاربرد فراوانی[/FONT][FONT=&quot]دارد[/FONT][FONT=&quot].

[/FONT][FONT=&quot]مهندس حمیدرضا علوی روند شکل‌گیری نخستین فیبرهای نوری در کارگاه کوچک[/FONT][FONT=&quot]مرکز تحقیقات را چنین بازگو می‌کند[/FONT][FONT=&quot]:

"[/FONT][FONT=&quot]در آغاز با توجه به پایین بودن سفارش[/FONT][FONT=&quot]و مصرف کشور متوجه شدیم که باید به جای روش‌های متداول تولید انبوه، به جستجوی[/FONT][FONT=&quot]راه‌های غیرکلاسیک تولید در تیراژ کم بپردازیم. بالاخره پس از مدتها تحقیقات[/FONT][FONT=&quot]توانستیم اولین نمونة فیبر نوری را تولید کنیم. این نشان می‌داد که امکان تولید[/FONT][FONT=&quot]چنین محصولی در داخل کشور وجود دارد[/FONT][FONT=&quot].

[/FONT][FONT=&quot]بعدها وزارت دفاع نیز برای ساخت الیاف[/FONT][FONT=&quot]شیشه مورد نیاز تجهیزات موشکی به ما مراجعه کرد. دستگاه‌های تولیدی مورد نیاز آنها[/FONT][FONT=&quot]را ساختیم. در آن زمان تجهیزات پیچیدة چندانی در اختیار ما نبود و لاز[/FONT][/FONT]

[FONT=&quot]از اپتیک فایبر تا[FONT=&quot]فایبرگلاس(ماجرای تلاشهای یک محقق جهت تولید الیاف شیشه به روش ابداعی[/FONT][FONT=&quot])[/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]محمدرضا[FONT=&quot]آبادیان[/FONT][FONT=&quot]۱۳۸۸/۰۲/۲۳[/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]همزمان با پایان گرفتن جنگ[FONT=&quot]۸[/FONT][FONT=&quot]ساله و بروز شکست‌هایی در محیط‌های تحقیقاتی، تب افراطی "خودکفایی" که ناشی از[/FONT][FONT=&quot]تحریم‌های نظامی و تفکر انقلابی دهة شصت بود، فروکش کرد. اما شیوع تفریطی تصور[/FONT][FONT=&quot] "[/FONT][FONT=&quot]ناتوان بودن محققین داخلی" و "عدم نیاز به تولید داخل" که ناشی از لغو تحریم‌ها[/FONT][FONT=&quot]بود، بسیاری از دستاوردهای تحقیقاتی و توسعة تکنولوژی را که امید می‌رفت زمانی به[/FONT][FONT=&quot]تولید بیانجامد، به بوتة فراموشی سپرد. در این بین برخی از محققین فارغ از این[/FONT][FONT=&quot]افت‌وخیز، همچنان آهسته و پیوسته مسیر تجاری‌سازی تحقیقات را می‌پیمودند. متن زیر[/FONT][FONT=&quot]به تصویرکشیدن ماجرای تلاش یکی از محققان است. در متن زیر، صرفنظر از تحلیل نکات[/FONT][FONT=&quot]فنی و امکان‌سنجی طرح مورد بحث، با نقل قول‌هایی از مهندس حمیدرضا علوی، گاهشماری[/FONT][FONT=&quot]تحلیلی از تلاش‌های وی در جهت تولید الیاف شیشه ارایه گردیده است[/FONT][FONT=&quot].[/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]

[/FONT]​

[FONT=&quot]سال 1359 : گر عشق حرم باشد سهل است بیابان‌ها[FONT=&quot]! [/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]شاید اگر مرکز تحقیقات شرکت مخابرات ایران نیازمند فیبرهای نوری[FONT=&quot] ([/FONT][FONT=&quot]اپتیک‌فایبر) نبود، فارغ‌التحصیل جوان رشته مکانیک دانشگاه شیراز، هرگز به سمت[/FONT][FONT=&quot]تولید الیاف شیشه کشیده نمی‌شد.در آن سال‌ها علاوه بر روحیة اعتماد به نفسی که در[/FONT][FONT=&quot]زمینة ساخت داخل وجود داشت، تحریم‌های اقتصادی بعد از انقلاب نیز عامل مؤثری بود تا[/FONT][FONT=&quot]تولید فیبر نوری در داخل جدی گرفته شود. اپتیک‌فایبر یا فیبر نوری، در واقع نوعی از[/FONT][FONT=&quot]الیاف شیشه با کیفیت و خلوص بالا است که در صنایع مخابراتی کاربرد فراوانی[/FONT][FONT=&quot]دارد[/FONT][FONT=&quot].

[/FONT][FONT=&quot]مهندس حمیدرضا علوی روند شکل‌گیری نخستین فیبرهای نوری در کارگاه کوچک[/FONT][FONT=&quot]مرکز تحقیقات را چنین بازگو می‌کند[/FONT][FONT=&quot]:

"[/FONT][FONT=&quot]در آغاز با توجه به پایین بودن سفارش[/FONT][FONT=&quot]و مصرف کشور متوجه شدیم که باید به جای روش‌های متداول تولید انبوه، به جستجوی[/FONT][FONT=&quot]راه‌های غیرکلاسیک تولید در تیراژ کم بپردازیم. بالاخره پس از مدتها تحقیقات[/FONT][FONT=&quot]توانستیم اولین نمونة فیبر نوری را تولید کنیم. این نشان می‌داد که امکان تولید[/FONT][FONT=&quot]چنین محصولی در داخل کشور وجود دارد[/FONT][FONT=&quot].

[/FONT][FONT=&quot]بعدها وزارت دفاع نیز برای ساخت الیاف[/FONT][FONT=&quot]شیشه مورد نیاز تجهیزات موشکی به ما مراجعه کرد. دستگاه‌های تولیدی مورد نیاز آنها[/FONT][FONT=&quot]را ساختیم. در آن زمان تجهیزات پیچیدة چندانی در اختیار ما نبود و لاز[/FONT][FONT=&quot]م بود کار با دقت تمام انجام شود. دستگاه‌های اولیه از نظر فنی بسیار[/FONT][FONT=&quot]ساده و وابسته به کارگر بودند و هر دستگاه روزانه حدود 200 گرم الیاف شیشه تولید[/FONT][FONT=&quot]می‌کرد[/FONT][FONT=&quot].

[/FONT][FONT=&quot]کارهای ما یک نتیجة مهم داشت و آن اینکه باعث شد شرکت‌های خارجی از[/FONT][FONT=&quot]امکان ساخت چنین محصولی در ایران آگاه شده و الیاف شیشه را به ما بفروشند و این جنس[/FONT][FONT=&quot]از حالت تحریم خارج شود. بعد از مدتی پروژه با تغییر شرایط و تعویض مدیریت متوقف[/FONT][FONT=&quot]گردید. در آن زمان به علت آنکه الیاف شیشه با ارز دولتی هفت تومان به کشور وارد[/FONT][FONT=&quot]می‌شد، دیگر دلیلی برای ادامة کار دیده نمی‌شد. این پروژه مدت‌ها مسکوت بود تا آنکه[/FONT][FONT=&quot]با ازدیاد حجم مصرف الیاف شیشه و حذف ارزهای یارانه‌ای، مجدداً انگیزة ادامة کار[/FONT][FONT=&quot]فراهم آمد[/FONT][FONT=&quot]." [/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]سال 1372: گویند سنگ لعل شود در مقام صبر[FONT=&quot]! [/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]مهندس علوی پس از انجام مطالعات زیاد، طرح‌نمای خود را با[FONT=&quot]عنوان "تولید الیاف شیشه بدون استفاده از بوتة پلاتینی" به سازمان پژوهش‌های علمی[/FONT][FONT=&quot]صنعتی می‌دهد و با گرفتن یک وام تحقیقاتی کار را دنبال می‌کند. نقطة گلوگاهی کار،[/FONT][FONT=&quot]کنترل دقیق فرایند تولید بود. بالاخره پس از سالها تلاش فراوان، نخستین محصول[/FONT][FONT=&quot]بی‌عیب و نقص تولید می‌شود[/FONT][FONT=&quot].

[/FONT][FONT=&quot]حال لازم بود تا او یک گام بلند دیگر به سوی[/FONT][FONT=&quot]تولید صنعتی بردارد. با توجه به شرایط کشور، روش ابداعی به نظر مقرون به صرفه[/FONT][FONT=&quot]می‌آمد. وی که علاوه بر تولید الیاف شیشه، سابقة به بازار رساندن یکی دو محصول[/FONT][FONT=&quot]تحقیقاتی دیگر را در کارنامة خود دارد، مزایای روش جدید را چنین بر می‌شمارد[/FONT][FONT=&quot]: [/FONT][/FONT]​

​

 

[m4material]

ادامه

ادامه

[FONT=&quot]"[FONT=&quot]الف) مقرون به صرفه‌بودن[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]اگر این[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]روش را با روش کلاسیک تولید الیاف شیشه مقایسه کنیم، می‌بینیم که این روش تا مقیاس[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]تولید 4000 تن در سال به صرفه‌تر از روش کلاسیک است. اگر محصول دو واحد تولیدی که[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]با ظرفیت زیر 4000 تن در سال کار می‌کنند را با هم مقایسه کنیم، می‌بینیم محصول[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]واحدی که با روش غیرکلاسیک ابداعی کار می‌کند، ارزانتر تمام می‌شود[/FONT][FONT=&quot].[/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]ب) نیاز به سرمایه اندک[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]میزان[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]سرمایه لازم جهت راه‌اندازی چنین کارخانه‌ای بسیار کمتر از نمونة کلاسیک آن است. یک[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]کارخانة با ظرفیت 4000 تن که از روش جدید استفاده کند، تنها یک­دهم واحد مشابه که[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]از روش کلاسیک استفاده کند سرمایه اولیه لازم دارد. به طور مثال یک واحد 300 تنی را[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]تنها با حدود 200 میلیون تومان می‌توان راه‌اندازی کرد[/FONT][FONT=&quot]. [/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]ج) تنوع تولید[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]بر خلاف روش کلاسیک[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]که الیاف تولید‌شده فقط یک قطر خاص دارد، در این روش می‌توان بدون دردسر خاصی قطر[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]محصول را مطابق با خواست مشتری یا نوع کاربرد تنظیم کرد[/FONT][FONT=&quot]. [/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]د) انعطاف خط تولید[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]کارخانه‌هایی[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]که از روش کلاسیک استفاده می‌کنند، معمولاً حجم سرمایه‌گذاری و تولید بالایی دارند[/FONT][FONT=&quot]. [/FONT][FONT=&quot]بنابراین اگر در اثر کاهش تقاضای بازار مجبور به کاهش تولید شوند متحمل زیان[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]فوق‌العاده‌ای خواهند شد. این مسئله در مورد بروز نقص فنی که موجب متوقف شدن[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]کارخانه شود نیز صادق است[/FONT][FONT=&quot]. [/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]هـ) هزینه تعمیر و نگهداری ناچیز[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]در روش کلاسیک از بوتة پلاتینی استفاده می‌شود که هر 6 ماه[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]یکبار احتیاج به تعمیر و هر چند سال یکبار احتیاج به تعویض دارد. این بوته بسیار[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]گران است و هزینة تعمیر و نگهداری بسیار زیادی را به مجموعه تحمیل می‌کند. اما در[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]روش ابداعی هیچ احتیاجی به بوته نیست و هزینة تعمیر و نگهداری بسیار ناچیزی دارد[/FONT][FONT=&quot]. [/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]و) اشراف کامل بر دانش فنی و عدم ارزبری[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]احداث کارخانه‌ای با روش ابداعی نیاز به خروج مقادیر معتنابهی ارز از کشور ندارد[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]و از آنجا که این تکنولوژی کاملاً بومی است، در مراحل بعدی تعمیر و نگهداری یا[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]ارتقای فنی، هیچ گونه وابستگی ارزی و فنی به کشور خارجی وجود ندارد[/FONT][FONT=&quot]."

[/FONT][FONT=&quot]سال[/FONT][FONT=&quot] 1381: [/FONT][FONT=&quot]که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها[/FONT][FONT=&quot]!
[/FONT][FONT=&quot]به اعتراف تمام کسانی که مسیر[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]صعب تحقیقات تا تولید را در ایران پیموده‌اند، گره‌های غیرفنی و اجرایی، بسیار[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]طاقت‌فرساتر از مشکلات فنی گشوده می‌شوند. عدم حمایت مالی و فنی کافی، از مهمترین[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]عوامل بازدارنده در روند کاری این محقق صنعتی کشور بوده است. مهندس علوی که البته[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]فردی نا آشنا با سیستم‌های مدیریتی کشور نیز نیست و خود هم‌اکنون معاون تحقیق و[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]توسعة شرکت نفت و گاز پارس است، با اشاره به تأخیرهای ناشی از بوروکراسی کند نظام[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]بانکی و بخش‌های وزارت صنایع می‌افزاید[/FONT][FONT=&quot]:

" [/FONT][FONT=&quot]علی‌رغم استقبال ظاهری بسیاری از[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]ارگان‌ها و تایید فنی محصول تولیدی، اکنون پس از حدود یک سال از زمانی که با اعطای[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]تسهیلات جهت احداث کارخانه موافقت شده است، نتوانسته‌ام به دلیل بوروکراس[/FONT][FONT=&quot]ی اداری، وام موافقت شده را دریافت کنم و هم‌اکنون کار به سستی پیش[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]می‌رود. در کانادا به طرح‌های اشتغالزا وام با درصد بهرة منفی تعلق می‌گیرد. اما در[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]ایران نه تنها به علت قطع بودجه تحقیقاتی، بسیاری از طرح‌ها نیمه‌تمام رها می‌شود،[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]حتی همان تسهیلات وعده داده شده به درستی و در زمان لازم اعطا نمی‌شود[/FONT][FONT=&quot]."

[/FONT][FONT=&quot]این تنها گوشه‌ای از مشکلات اجرایی مهندس علوی است. مشکل قوانین نامناسب و[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]استانداردهای نادرست که سالهاست گریبانگیر صنعت کامپوزیت کشور است، نیز در این وادی[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]دردسرساز شده است. ادامة حرف‌های او از این معضلات حکایت دارد[/FONT][FONT=&quot]:

"[/FONT][FONT=&quot]شرکت نفت[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]علی‌رغم آنکه خود مصرف‌کنندة بزرگ این محصول و فراورده‌های آن است حاضر نشده است[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]الیاف تولیدی را خریداری نماید. کیفیت محصول تولیدشده به مراتب از نمونه‌های چینی[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]بهتر است. با این وجود آنها می‌گویند چون الیاف شما تأییدیه استاندارد ندارد و ساخت[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]داخل است ما تمایلی به خرید نداریم. یکبار که نمونه‌ای از قطعات کامپوزیتی مورد[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]درخواست آنها را باکیفیت مطلوب تولید کردیم، به ما گفتند در صورتی که خط تولید شما[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]از نظر ما تایید شود، ما حاضر به خرید محصول از شما خواهیم بود. این در حالی است که[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]جنس مشابه از کشورهای دیگر خریداری می‌شود، اما هیچ کدام از این سختگیری‌های[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]غیرلازم درمورد آنها اعمال نمی‌شود[/FONT][FONT=&quot].

[/FONT][FONT=&quot]این مشکل که بیشتر در ارگان‌های دولتی[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]است، دامنگیر بخش خصوصی نیز شده است. یک تولیدکنندة لوله فایبرگلاس مجبور است به[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]علت اعمال استانداردهای نامتناسب، از مواد اولیه خاصی استفاده کند تا بتواند محصول[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]نهایی را به پتروشیمی یا نفت و گاز بفروشد. اگر هم تشخیص بدهد که الیاف داخلی از[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]مرغوبیت کافی برخوردار است نمی‌تواند آن را مورد استفاده قرار دهد؛ چرا که در این[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]صورت شرکت پتروشیمی لوله‌های تولیدی او را نخواهد خرید[/FONT][FONT=&quot]."

[/FONT][FONT=&quot]امروز مهندس علوی[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]آنقدر که به رفع مشکلات فنی طرح خود ایمان دارد، به حل معضلات اجرایی سر راه امید[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]ندارد. علی‌رغم آنکه سفارشات نسبتاً امیدوارکننده‌ای از مشتریان آیندة خود دریافت[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]کرده است، نگران آن است که نتواند طرح خود را از مسیر پرتلاطم قوانین دست‌وپاگیر به[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]سرمنزل مقصود برساند[/FONT][FONT=&quot]. [/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]منبع: شبکه تحلیلگران شبکه تکنولوژی ایران[/FONT]