كنترل فولينگ بيولوژيك

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
کاهش رشد فعاليت بيولوژيكي در سيستم غشائی از جمله مهمترين بخشهاي عمليات پيش تصفيه RO محسوب مي­گردد. در غشاهاي سلولزاستات، عدم وجود كلر با غلظت كم آن موجب بوجود آمدن لايه بيولوژيكي (Biolfilm) در pH پايين مي‌شود كه اين امر سرعت هيدروليز غشاء سلولز استات را تسریع می­بخشد.
البته غشاهای سلولز استات جدید مقاومت بیشتری نسبت به این باکتریها در pH پايين دارا هستند. در صورت وجود بسترهای کربن فعال در بالادست سیستم RO با غشاء CA برای جلوگیری از رشد مواد بیولوژیک به آب خروجی کربن فیلترها مقداری هیپوکلریت سدیم تزریق می­کنند تا آب اندکی ماهیت میکروب کشی داشته باشد.


اگر فيلترهاي كربني فعال شده در بالا دست سيستم‌هاي سلولز استات به عنوان عامل كاهش دهنده‌ ميزان فعاليت بيولوژيكي غشاء مورد استفاده قرار گيرند، ممكن است لازم باشد تا مقداري هيپوكلريت سديم در پايين دست كربن تزريق شود. از آنجائي كه كربن موجب شكستن كلرآزاد يا كلرآمين موجود در آب خام مي‌شود، تزريق بايوسايد، جايگزين هيپوكلريت خواهد شد.
وجود كلر آزاد در پايين دست سيستم RO ممكن است براي ساير تجهيزات، مشكل جدي ايجاد كند. مشخص شده است كه استفاده از رزين بيش از عمر مفيد آن (حدود 5 سال)، در صورتي كه در معرض كلر آزاد به ميزان ppm 3/0 قرار گيرد، موجب آسيب ديدگي خواهد شد. كلر آزاد موجب اكسيد شدن رزين كاتيوني مي‌شود و متعاقباً، محصولاتي كه از اين واكنش‌ها به وجود مي‌آيند موجب گرفتگي رزين آنيوني مي‌شوند. رزين‌هاي اكسيد شده موجب جاري شدن كل كربن آلي (TOC) در پساب بستر تعويض يوني مي‌شوند كه خود يك آلودگي نگران كننده براي سيستم‌هايي است كه آب توليدي آنها بايد بسيار خالص باشد.


كربن فعال شده كه در پايين دست سيستم RO به خاطر وجود كلر آزاد در آب مورد استفاده قرار مي‌گيرد، معمولاً موجب رشد باكتري‌ها مي‌شود . در اين حا لت، باكتري‌ها به همراه آب خروجي از سيستم جريان يافته و موجب آلودگي دستگاههاي پايين دستي مي‌شوند استفاده از كربن در اين حالت، تا حدي توانايي RO در حذف ذرات ريز و باكتري‌ها را دچار مشكل مي‌كند.
تزريق عامل احيا كننده (نظير بي‌سولفيت سديم) به آب محصول RO ، با توجه به واكنش شيميايي انجام گرفته، كلر آزاد را به يون كلرايد تبديل مي‌كند. تزريق اين ماده موجب افزايش يونـها در آب محصول مي‌شود و در نتيجه، احياي ادواري بسترهاي تعويض يوني در پايين دست افزايش مي‌يابد.
مسئله کنترل بیولوژیک در غشاهای PA از عمده ترین دلایل عدم تسخیر کامل بازار توسط غشاء PA می­باشد. بعنوان مثال کاربرد سیستم RO با غشاء PA برای آبهای سطحی حاوی مقادیر بالائی از کلر آزاد بعنوان کشنده باکتری بسیار محدود است. همچنان كه پیش از این توضيح داده شد، فيلترهاي كربن فعال، يك منبع فعاليت بيولوژيكي محسوب مي‌شوند. لذا از يك عامل احيا كننده به عنوان جايگزين براي فيلتر كربن فعال شده در بالا دست سيستم غشاء پلي آميد، جهت برداشتن كلر آزاد يا كلرامين استفاده مي‌شود.


باكتري آهن
باكتري آهن، نوع خاصي از باكتري‌ است كه در آب و در محيط احيا كننده تكثير مي‌شود. با وجود اينكه تمام باكتري‌ها احتياج به اكسيژن دارند، اما باكتريهاي بي‌هوازي، اكسيژن مورد نيازشان را از آنيونهاي حل شده در آب، نظير يون‌هاي سولفات (SO4-2) و يا نيترات (NO-3) بدست مي‌آورند.
باكتري آهن، به دليل اكسيد كردن آهن، طي فرآيند سوخت و ساز به اين اسم خوانده مي‌شود و به صورت اكسيد فريك (Fe2O3) غير محلول بكار مي‌رود. وجود اين ماده كه مشخصه آن زنگ‌زدگي بسيار زياد است، مي‌تواند به سرعت موجب گرفتگي فيلترها و المنتهاي RO شود.
با توجه به مشكلات ناشي از گرفتگي توسط باكتري، تصور اشتباهي است كه منابع آب به عنوان تأمين كننده منبع آهن مورد نياز براي باكتري‌هاي آهن در نظر گرفته شوند. اين تصور ناشی از وجود رنگ قرمز روی فيلترهاي کارتریج پيش تصفيه سيستم RO می­باشد. به هرحال اگر آنالیز آب خوراک مبین غلظت بسیار پایین آهن در آن باشد (كمتر از mg/lit 05/0) در حقیقت منبع آهن محصولات خوردگی کربن استیل یا فولاد زنگ‌نزن است كه توسط باكتري آهن اتفاق مي‌افتد. این باکتریها زیر پوشش اکسید آهن در جداره مخازن یا لوله­ها فعالیت می­نمایند. باکتریها در زیر این پوشش اسيدهايي ترشح مي‌كنند كه قادر به حل كردن آهن در فولاد زنگ‌نزن هستند. همچنين باكتري‌ها قادر به اكسيدكردن آهن هستند. با گذشت زمان این باکتریها در جداره­های کربن استیل یا فولاد ضد زنگ خوردگی شدید ایجاد می کنند.
جداره‌ فيلترها، لوله‌هاي تحت فشار بالا، بدنه‌ پمپها و محفظه‌هاي غشاء، منبع تأمين آهن مورد نياز باكتريها هستند. در صورت تكثير باكتريها تعدادي از آنها به همراه آب به واحدهاي پايين دستي منتقل شده، موجب آلودگي اين تجهيزات مي‌شوند.
به علت پوشش ایجاد شده حول محلهای رشد باکتری آهن، تمیزکاری و شستشوی کامل آنها از سیستم RO بسیار مشکل می­باشد. چنانچه حجم باکتریهای آهن موجود در سیستم بالا نباشد، محلول سدیم اتيلن دي‌ آمين تترااستيك (EDTA) در pH قلیائی قادر به شستشوی شیمیایی سیستم خواهد بود. معمولاً برای موارد فولینگ شدید آهن یک روند شستشوی شیمیایی سه مرحله ای پیشنهاد می شود:

  1. [*=1]سیستم با یک ماده احیا کننده قوی به همراه مواد فعال کننده سطحی شستشو داده می­شود. چنین محلولی پوشش محافظ اطراف باکتریها را از بین می­برد.
    [*=1]شستشو با یک محلول قلیائی قوی تا توده­های باکتری را حل و تجزیه نماید.
    [*=1]شستشو با یک محلول پر استیک اسید برای گندزدائی سیستم و بازیافت مجدد سیستم صورت می­گیرد.

در غشاءهاي سلولز استات (CA) می­توان با تزريق مواد اکسید کننده قوی نظیر كلر آزاد در بالادست سيستم RO از رشد باكتري آهن جلوگيري نمود. بنابراین برای سیستمهای RO با غشاء PA تزریق ناپيوسته پر اسيد استيك يا ساير بايوسايدهاي سازگار با غشاء پلي‌آميد، توصیه می­شود.
یکی دیگر از روشهای موثر در کاهش تعداد باکتری در ورودی RO با غشاء PA ، استفاده از تابش نور ماوراء بنقش می­باشد. البته این روش بطور صد در صد موثر نبوده و پس از مدتی برخی باکتریها با سیستم سازگار شده و توسط اشعه از بین نمی­روند.
در این روش، اشعه ماوراء بنفش با استفاده از يك لامپ كه داراي طول موج 254 نانومتر است، باكتري‌ها را از بين مي‌برد. اشعه ماوراي بنفش، كروموزوم باكتري‌ها را غير فعال كرده، موجب نابودي آنها مي‌شود. UV در حداقل شدت Microwatt/S.cm2 30000 قادر به كشتن 9/99% در باكتريها است. لامپها حدود نيمي از شدتشان را بر اثر تأثير نور UV بر شيشه لامپ از دست مي‌دهند. لامپها بايد هر ساله تعويض شوند. UV نبايد براي مدت طولاني بدون عبور جريان آب از ميان سيستم، در سرويس قرار داشته باشد. در غير اين صورت، آب گرم شده و احتمال آسيب رساندن به سيستم UV ، لوله‌ها با غشاء RO وجود دارد. به هرحال، خاموش و روشن نمودن مكرر UV موجب كاهش عمر لامپ خواهد شد.


پر استيك اسيد
غلظت‌ معینی از پِراستيك اسيد با اكثر غشاهاي پلي آَميد سازگاري دارد. اگرچه محلولهاي پراستيك اسيد داراي پتانسيل اكسيداسيون هستند، اما در غلظتهاي توصيه شده به غشاء آسيب نمي‌رسانند. پراستيك اسيد، يكي از مؤثرترين بايوسايدهاي شيميايي موجود است و نسبت به ساير عوامل ضدعفوني كننده، باكتري‌ها را سريعتر مي‌كشد.
پراستيك اسيد، يك مولكول ناپايدار است كه از واكنش تعادلي بين اسيد استيك (CH3COOH) با پراكسيد هيدروژن (H2O2) به وجود مي‌آيد.


CH3COOH + H2O2 → CH3COOH + H2O​

در صنايع تصفيه آب، محلول‌هاي 4% تا 5% پر استيك اسيد با 20% پراكسيد هيدروژن در دسترس می­باشند. به منظور ضد عفوني ناپيوسته غشاء و لوله‌ها غلظت mg/lit 400 توصيه می گردد. اين محلول غلظتی معادل یکصدم محلول غلیظ تجاری می­باشد. لازم به ذکر است که غلظت ppm 400 پراستيك اسيد، حداكثر غلظت قابل قبول براي غشاء پلی آمیدی فیلم نازک می باشد. همچنین باید از کاربرد پراستیک اسید در سیستم RO با غشاء PA نو خودداری نمود. زیرا مشابه با سایر بایوسایدها همچون فرمالدئید، با آمینهای موجود در ساختمان غشاء واکنش نشان می­دهد. فلزات سنگین نظیر آهن و منگنز نرخ اکسیداسیون غشاء توسط پراستیک اسید/ هیدروژن پراکسید را شدیداً افزایش می­دهند. لذا باید قبل از کاربرد پراستیک اسید با شستشوی شیمیائی مناسب سیستم غشائی را عاری از آهن و منگنز نمود.
fool.jpg
تأثير بايوسايدهاي مختلف در كشتن باکتریها پس از 30 دقيقه​


مدت زمان تماس پراستيك اسيد با غشاء بستگی به شدت فولینگ بیولوژیک دارد. عموماً برای شرایط معمولی یک ساعت کافی می­باشد. برای ارزیابی کارائی محلول ضدعفونی استفاده از تست شمارش باکتری کمک شایانی می­کند. يك ضدعفوني مؤثر بدين معنا است كه پیش از رشد و تکثیر مجدد باكتري‌ها در سيستم RO ، بتوان از سيستم RO براي مدت زمان طولاني‌تري بهره‌برداري نمود.


تزريق پيوسته پراستيك اسيد
اخیراً تحقیقات گسترده­ای به منظور ارزیابی مزایا و معایب تزریق پیوسته اسيد پراستيك به آب خوراك RO از نوع غشاء فیلم نازك پلي آميد صورت گرفته است. نتایج نشان می­دهد که تزريق پيوسته اسيد پراستيك با غلظت كم مي‌تواند گرفتگي بيولوژيكي تجهيزات پايين‌دستي را كاهش دهد. در يك مطالعه‌ موردي خاص نشان داده شده كه تزريق پيوسته و با غلظت اندكي بالاتر (mg/lit 1 اسيد پراستيك)، كاهش چشمگيري در تعداد باكتريهاي موجود در سيستم RO مشاهده خواهد شد. شکل 14 واحد تحقیقاتی تزریق پیوسته پراستیک اسید را نشان می­دهد. در یک واحد تزریق mg/lit 1 پراستيك اسيد، فولینگ بیولوژیک را در سیستم RO به میزان بالائی کاهش داد.
اسيد پراستيك قادر به نفوذ از غشاء RO مي‌باشد. در فشار عملياتي استاندارد، آب دور ريز فقط به ميزان 15% آب خوراك است. نفوذ پراستيك اسيد در آب محصول RO به اين دليل كه از رشد باكتري در سرعتهاي پايين آب محصول جلوگيري مي‌كند، نتيجه مطلوبي را در بردارد.


fool1.jpg
سيستم آزمايشگاهي اسمز معكوس كه از تزريق پيوسته اسيد پراستيك استفاده مي‌كند​


به هرحال، وجود پر استيك اسيد اضافي، پر اكسيد هيدروژن و اجزاي اسيد استيك در آبي كه براي دياليز مورد استفاده قرار مي‌گيرد، مفيد نيست. اين مواد در بسترهاي مختلط به راحتي توسط رزين‌هاي تبادل يوني حذف مي‌شوند. تجهيزات دياليز براي آزمايش انتخاب شده است، زيرا سيستم تصفيه آن شامل يك بستر تبادل يوني مختلط است. تأثير اكسيد كننده‌ها برروي رزين آنيوني در دراز مدت نامشخص است. اسيدپراستيك و پراكسيد هيدروژن، تأثير چنداني بركارآيي بسترهاي تعويض يوني در طول زمان آزمايش ندارند.
تعداد باكتريهاي هتروتروفيك در آب دور ريز RO با تزريق پر استيك اسيد در آب خوراك از TNTC تا صفر (در 100 ميلي‌ليتر)، يا نزديك به صفر كاهش مي‌يابد. متعاقب آن، تعداد باكتريهاي موجود در آب محصول نيز به صفر مي‌رسد. البته این تعداد تنها براي مدت يك ماه و نيم است. بعد از اين زمان، تعداد باكتريهاي موجود در آب دور ريز، همراه با كاهش زمان كاركرد، افزايش مي‌يابد. فشار پايين آب خوراك موجب توقف واحد مي‌شود. مشخص شده است كه در حين تزريق پر استيك اسيد، وجود بخارات پر اكسيد هيدروژن در محلول تغليظ شده (دورريز)، اغلب موجب آسيب ديافراگم پمپ تزريق مي‌شود.
چنانچه مواد احیا کننده نظیر بی­سولفیت سدیم در محیط آب خوراک وجود داشته باشد، با پر استیک اسید واکنش می­دهند. بنابراین باید غلظت بالاتری از پر استیک اسید را تزریق نمود تا علاوه بر حذف بی­سولفیت از محیط به میزان ppm 400 در آب خوراک باقی بماند.
 
بالا