حتما تا به حال اسم زخم معده را شنيده‌ايد. اين بيماري به معني نوعي آسيب خوش‌خيم در معده است که نام ديگر آن «پپتيک اولسر» است.
در گذشته‌هاي نه‌چندان دور تصور مي‌شد شيوه زندگي مانند علاقه زياد به غذاهاي پرادويه يا شغل‌هاي استرس‌زا، ريشه زخم معده هستند اما امروزه پزشکان دريافتند که علت اصلي زخم معده، استرس يا رژيم غذايي نيست بلکه آلوده شدن به باکتري خاصي به نام هليکوباکتر پيلوري علت اصلي آن است.
اين باکتري در بزاق وجود دارد و از طريق استفاده از قاشق و چنگال فرد آلوده يا خوردن غذاي نيمه کاره ديگران منتقل مي‌شود. برخي از داروها مانند آسپيرين، ايبوپروفن، ناپروکسن، کتوپروفن و برخي داروهاي درمان‌کننده بيماري آرتريت (درد و ورم مفاصل) ازجمله اين داروهاست که مي‌توانند باعث زخم معده شوند به همين علت بايد از مصرف هرگونه دارو بدون مشورت با پزشک خودداري کنيد. مصرف سيگار و الکل هم از ديگر علل زخم معده است.
علائم زخم معده
رايج‌ترين علائم زخم معده، درد سوزشي که از جناغ سينه تا بالاي ناف مي‌تواند احساس شود. درد زخم معده به علت تماس اسيد معده با منطقه آسيب، ايجاد مي‌شود. درد زخم معده از يک ساعت بعد از غذا خوردن شروع مي‌شود و تا ساعت‌ها ادامه پيدا کند همچنين شب‌ها شعله‌ور شده و مي‌تواند فرد را از خواب بيدار کند. درد زخم معده در زمان خالي بودن معده بدتر مي‌شود لذا بايد از گرسنگي اجتناب کرد. زخم معده مي‌تواند براي مدتي فروکش کند ولي بعد از چند هفته علائم زخم معده برمي‌گردد لذا حتما بايد براي درمان زخم معده به پزشک مراجعه کرد.
علائم زخم معده و نشانه هاي آن در موارد کمتر :
* بالا آوردن خون، که با رنگ قرمز يا سياه مشخص مي‌شود.
* وجود خون تيره رنگ در مدفوع يا قيري شدن مدفوع
* حالت تهوع يا استفراغ
* کاهش وزن بدون دليل
* تغيير اشتها که فرد بايد هر چه سريع‌تر به پزشک مراجعه کند. البته بايد دقت داشت که هر دردي زخم معده نيست. مهم‌ترين بيماري که علائم مشابه زخم معده دارد حمله قلبي است لذا از خود درماني جدا بپرهيزيد.
تشخيص زخم معده,آندوسکوپي
در روش آندوسکوپي، پزشک توسط لوله باريکي که از دهان وارد معده شما مي‌کند و داخل معده را مي بيند
پزشک براي تشخيص زخم معده از آندوسکوپي استفاده مي‌کند. در روش آندوسکوپي، پزشک توسط لوله باريکي که از دهان وارد معده شما مي‌کند و سر آن نور است، داخل معده را مي‌بيند و ممکن است از لايه داخلي معده، نمونه‌برداري کند (يعني تکه‌اي بردارد) تا وجود هليکوباکترپيلوري را بررسي کند. آزمايش خون و آزمايش تنفس نيز براي تشخيص هليکوباکترپيلوري به‌کار مي‌روند.
معمولا در افراد جوان اگر علامت‌هايي مانند کاهش وزن، کم‌خوني، استفراغ و احساس گير کردن غذا وجود نداشته باشد و فقط درد معده داشته باشند، بايد از آنها آزمايش خون و تست تنفسي براي ميکروب هليکوباکتر گرفته شود و درصورت اثبات آن، درمان شوند. ولي در افرادي که بالاي 40سال دارند يا دچار کم خوني، تهوع و استفراغ هستند يا احساس گير کردن غذا دارند حتماً بايد آندوسکوپي انجام شود چون سرطان معده در کشور ما شايع است.
درمان زخم معده
اگر مبتلا به باکتري هليکوباکترپيلوري باشيد حتما بايد درمان آنتي‌بيوتيکي چند دارويي براي مدت دو‌ماه استفاده کنيد. همچنين داروهاي کاهش‌دهنده اسيد معده مانند رانيتيدين، فاموتيدين، امپرازول و... به کاهش درد معده کمک مي‌کند. اگر زخم معده خونريزي شديد داشته باشد، ممکن است آندوسکوپي براي سوزاندن زخم و کاهش خونريزي لازم باشد. اگر خونريزي با آندوسکوپي کنترل نشود يا سوراخ‌شدگي زخم رخ دهد، آنگاه جراحي مورد نياز خواهد بود.
زمان مراجعه به پزشک
زخم پپتيک، زخمي نيست که شما بتوانيد به تنهايي و بدون مراجعه به پزشک آن را درمان کنيد. اگرچه داروهاي بلوکه‌کننده اسيد و آنتي‌اسيدها، درد را تسکين مي‌دهند اما اين بهبودي، کوتاه‌مدت است. چنانچه علائم يا نشانه‌هايي از زخم معده مشاهده کرديد، براي درمان زخم معده حتما به پزشک مراجعه کنيد. و از طرف ديگر درد معده شما ممکن است نشانه بيماري خطرناک ديگري مثل حمله قلبي باشد، پس اگر با درد معده به پزشک مراجعه کرديد و او برايتان نوار قلب درخواست کرد تعجب نکنيد.
خطر زخم معده
بيشتر کساني که زخم معده دارند، فقط درد معده دارند. برخي افراد هم هيچ نوع علامتي ندارند. زخم‌ها باعث ايجاد ساير مشکلات جسمي هم مي‌شوند؛ گاهي اوقات خونريزي مي‌کنند. اگر زخم‌ها خيلي عميق شوند، مي‌توانند ديواره معده را سوراخ کنند. همچنين زخم‌ها مي‌توانند باعث انسداد معده شوند يعني از عبور غذا در معده جلوگيري کنند که در اين حالت، تهوع، استفراغ و کاهش وزن ديده مي‌شود.
درصورت مشاهده علائم هشداردهنده زير، فوراً به پزشک مراجعه کنيد.
1- استفراغ خوني
2- بالا آوردن غذايي که چند ساعت يا چند روز قبل خورده شده است.
3- احساس سرما يا مرطوب بودن پوست
4- احساس ضعف يا سرگيجه غيرعادي
5- مدفوع خوني (خون ممکن است مدفوع شما را سياه رنگ يا قيري‌شکل کند)
6- احساس تهوع مداوم يا استفراغ کردن مکرر
7- احساس درد شديد و ناگهاني
8- کاهش وزن پايدار
9- با مصرف دارو، دردتان کم نشود.
10- درد به قسمت پشت بدن کشيده شود.
زخم معده,زخم پپتيک
اگر زخم معده داريد سيگار نکشيد و الکل مصرف نکنيد
اگر زخم معده داريد حتما موارد زير را رعايت کنيد:
1- تعداد وعده‌هاي غذايي خود را افزايش و حجم هر وعده را کاهش دهيد تا معده شما خالي نماند.
2- آهسته غذا بخوريد و آن را کامل بجويد.
3- از مصرف گوشت و ماهي دودي و نمک سود شده همچنين انواع شور و آجيل‌هاي پر نمک بپرهيزيد.
4- مصرف چاي و قهوه و نوشيدني‌هاي گازدار را کاهش دهيد.
5- سيگار نکشيد و الکل مصرف نکنيد.
6- با آرامش غذا بخوريد و از استرس پرهيز کنيد.
7- افسردگي، ناراحتي و استرس را از خود دور کنيد و فقط بخنديد. پس برويد به سوي خنده درماني!
8- هيچ‌گاه سرخود از آسپيرين يا مسکن‌هاي مانند بروفن استفاده نکنيد. در دردهاي معمولي مي‌توانيد استامينوفن مصرف کنيد.
9- توصيه شده است که مبتلايان به اين بيماري از مصرف وعده غذايي حجيم قبل از خواب اجتناب کنند.
10- در گذشته شير غذاي مهمي در درمان زخم معده محسوب مي‌شد، علت مصرف آن اين بوده است که تصور مي‌شد شير باعث خنثي‌سازي محتويات معده مي‌شود اما ثابت شده به‌علت اينکه محتوي کلسيم و پروتئين شير بالاست، يک تحريک‌کننده قوي ترشح اسيد معده است. به همين دليل مصرف متناوب و مکرر شير براي درمان زخم معده توصيه نمي‌شود.
11- از قاشق و چنگال ديگران استفاده نکنيد، از ليوان ديگران آب نخوريد.
12- مواد غذايي مفيد براي زخم معده شامل:
عسل، بادام، موز، شيرين بيان، نعناع، بابونه
13- مواد غذايي غيرمجاز در زخم معده شامل:
شير، خامه، شير کاکائو، قهوه، چايي، انواع نوشابه‌ها، الکل، غذاهاي ادويه‌دار خصوصا فلفل، غذاهاي پرچرب مثل آبگوشت، سبزيجات نفاخ مانند کلم، ترب، تربچه، خيار، شلغم، پياز و پيازچه، ميوه‌هاي نفاخ مانند هندوانه، گيلاس، گوجه سبز، هلو، چغاله بادام و زيتون ميوه‌هاي ترش مانند پرتقال و نارنگي.
در گذشته‌هاي نه‌چندان دور تصور مي‌شد شيوه زندگي مانند علاقه زياد به غذاهاي پرادويه يا شغل‌هاي استرس‌زا، ريشه زخم معده هستند اما امروزه پزشکان دريافتند که علت اصلي زخم معده، استرس يا رژيم غذايي نيست بلکه آلوده شدن به باکتري خاصي به نام هليکوباکتر پيلوري علت اصلي آن است.
اين باکتري در بزاق وجود دارد و از طريق استفاده از قاشق و چنگال فرد آلوده يا خوردن غذاي نيمه کاره ديگران منتقل مي‌شود. برخي از داروها مانند آسپيرين، ايبوپروفن، ناپروکسن، کتوپروفن و برخي داروهاي درمان‌کننده بيماري آرتريت (درد و ورم مفاصل) ازجمله اين داروهاست که مي‌توانند باعث زخم معده شوند به همين علت بايد از مصرف هرگونه دارو بدون مشورت با پزشک خودداري کنيد. مصرف سيگار و الکل هم از ديگر علل زخم معده است.
علائم زخم معده
رايج‌ترين علائم زخم معده، درد سوزشي که از جناغ سينه تا بالاي ناف مي‌تواند احساس شود. درد زخم معده به علت تماس اسيد معده با منطقه آسيب، ايجاد مي‌شود. درد زخم معده از يک ساعت بعد از غذا خوردن شروع مي‌شود و تا ساعت‌ها ادامه پيدا کند همچنين شب‌ها شعله‌ور شده و مي‌تواند فرد را از خواب بيدار کند. درد زخم معده در زمان خالي بودن معده بدتر مي‌شود لذا بايد از گرسنگي اجتناب کرد. زخم معده مي‌تواند براي مدتي فروکش کند ولي بعد از چند هفته علائم زخم معده برمي‌گردد لذا حتما بايد براي درمان زخم معده به پزشک مراجعه کرد.
علائم زخم معده و نشانه هاي آن در موارد کمتر :
* بالا آوردن خون، که با رنگ قرمز يا سياه مشخص مي‌شود.
* وجود خون تيره رنگ در مدفوع يا قيري شدن مدفوع
* حالت تهوع يا استفراغ
* کاهش وزن بدون دليل
* تغيير اشتها که فرد بايد هر چه سريع‌تر به پزشک مراجعه کند. البته بايد دقت داشت که هر دردي زخم معده نيست. مهم‌ترين بيماري که علائم مشابه زخم معده دارد حمله قلبي است لذا از خود درماني جدا بپرهيزيد.
تشخيص زخم معده,آندوسکوپي
در روش آندوسکوپي، پزشک توسط لوله باريکي که از دهان وارد معده شما مي‌کند و داخل معده را مي بيند
پزشک براي تشخيص زخم معده از آندوسکوپي استفاده مي‌کند. در روش آندوسکوپي، پزشک توسط لوله باريکي که از دهان وارد معده شما مي‌کند و سر آن نور است، داخل معده را مي‌بيند و ممکن است از لايه داخلي معده، نمونه‌برداري کند (يعني تکه‌اي بردارد) تا وجود هليکوباکترپيلوري را بررسي کند. آزمايش خون و آزمايش تنفس نيز براي تشخيص هليکوباکترپيلوري به‌کار مي‌روند.
معمولا در افراد جوان اگر علامت‌هايي مانند کاهش وزن، کم‌خوني، استفراغ و احساس گير کردن غذا وجود نداشته باشد و فقط درد معده داشته باشند، بايد از آنها آزمايش خون و تست تنفسي براي ميکروب هليکوباکتر گرفته شود و درصورت اثبات آن، درمان شوند. ولي در افرادي که بالاي 40سال دارند يا دچار کم خوني، تهوع و استفراغ هستند يا احساس گير کردن غذا دارند حتماً بايد آندوسکوپي انجام شود چون سرطان معده در کشور ما شايع است.
درمان زخم معده
اگر مبتلا به باکتري هليکوباکترپيلوري باشيد حتما بايد درمان آنتي‌بيوتيکي چند دارويي براي مدت دو‌ماه استفاده کنيد. همچنين داروهاي کاهش‌دهنده اسيد معده مانند رانيتيدين، فاموتيدين، امپرازول و... به کاهش درد معده کمک مي‌کند. اگر زخم معده خونريزي شديد داشته باشد، ممکن است آندوسکوپي براي سوزاندن زخم و کاهش خونريزي لازم باشد. اگر خونريزي با آندوسکوپي کنترل نشود يا سوراخ‌شدگي زخم رخ دهد، آنگاه جراحي مورد نياز خواهد بود.
زمان مراجعه به پزشک
زخم پپتيک، زخمي نيست که شما بتوانيد به تنهايي و بدون مراجعه به پزشک آن را درمان کنيد. اگرچه داروهاي بلوکه‌کننده اسيد و آنتي‌اسيدها، درد را تسکين مي‌دهند اما اين بهبودي، کوتاه‌مدت است. چنانچه علائم يا نشانه‌هايي از زخم معده مشاهده کرديد، براي درمان زخم معده حتما به پزشک مراجعه کنيد. و از طرف ديگر درد معده شما ممکن است نشانه بيماري خطرناک ديگري مثل حمله قلبي باشد، پس اگر با درد معده به پزشک مراجعه کرديد و او برايتان نوار قلب درخواست کرد تعجب نکنيد.
خطر زخم معده
بيشتر کساني که زخم معده دارند، فقط درد معده دارند. برخي افراد هم هيچ نوع علامتي ندارند. زخم‌ها باعث ايجاد ساير مشکلات جسمي هم مي‌شوند؛ گاهي اوقات خونريزي مي‌کنند. اگر زخم‌ها خيلي عميق شوند، مي‌توانند ديواره معده را سوراخ کنند. همچنين زخم‌ها مي‌توانند باعث انسداد معده شوند يعني از عبور غذا در معده جلوگيري کنند که در اين حالت، تهوع، استفراغ و کاهش وزن ديده مي‌شود.
درصورت مشاهده علائم هشداردهنده زير، فوراً به پزشک مراجعه کنيد.
1- استفراغ خوني
2- بالا آوردن غذايي که چند ساعت يا چند روز قبل خورده شده است.
3- احساس سرما يا مرطوب بودن پوست
4- احساس ضعف يا سرگيجه غيرعادي
5- مدفوع خوني (خون ممکن است مدفوع شما را سياه رنگ يا قيري‌شکل کند)
6- احساس تهوع مداوم يا استفراغ کردن مکرر
7- احساس درد شديد و ناگهاني
8- کاهش وزن پايدار
9- با مصرف دارو، دردتان کم نشود.
10- درد به قسمت پشت بدن کشيده شود.
زخم معده,زخم پپتيک
اگر زخم معده داريد سيگار نکشيد و الکل مصرف نکنيد
اگر زخم معده داريد حتما موارد زير را رعايت کنيد:
1- تعداد وعده‌هاي غذايي خود را افزايش و حجم هر وعده را کاهش دهيد تا معده شما خالي نماند.
2- آهسته غذا بخوريد و آن را کامل بجويد.
3- از مصرف گوشت و ماهي دودي و نمک سود شده همچنين انواع شور و آجيل‌هاي پر نمک بپرهيزيد.
4- مصرف چاي و قهوه و نوشيدني‌هاي گازدار را کاهش دهيد.
5- سيگار نکشيد و الکل مصرف نکنيد.
6- با آرامش غذا بخوريد و از استرس پرهيز کنيد.
7- افسردگي، ناراحتي و استرس را از خود دور کنيد و فقط بخنديد. پس برويد به سوي خنده درماني!
8- هيچ‌گاه سرخود از آسپيرين يا مسکن‌هاي مانند بروفن استفاده نکنيد. در دردهاي معمولي مي‌توانيد استامينوفن مصرف کنيد.
9- توصيه شده است که مبتلايان به اين بيماري از مصرف وعده غذايي حجيم قبل از خواب اجتناب کنند.
10- در گذشته شير غذاي مهمي در درمان زخم معده محسوب مي‌شد، علت مصرف آن اين بوده است که تصور مي‌شد شير باعث خنثي‌سازي محتويات معده مي‌شود اما ثابت شده به‌علت اينکه محتوي کلسيم و پروتئين شير بالاست، يک تحريک‌کننده قوي ترشح اسيد معده است. به همين دليل مصرف متناوب و مکرر شير براي درمان زخم معده توصيه نمي‌شود.
11- از قاشق و چنگال ديگران استفاده نکنيد، از ليوان ديگران آب نخوريد.
12- مواد غذايي مفيد براي زخم معده شامل:
عسل، بادام، موز، شيرين بيان، نعناع، بابونه
13- مواد غذايي غيرمجاز در زخم معده شامل:
شير، خامه، شير کاکائو، قهوه، چايي، انواع نوشابه‌ها، الکل، غذاهاي ادويه‌دار خصوصا فلفل، غذاهاي پرچرب مثل آبگوشت، سبزيجات نفاخ مانند کلم، ترب، تربچه، خيار، شلغم، پياز و پيازچه، ميوه‌هاي نفاخ مانند هندوانه، گيلاس، گوجه سبز، هلو، چغاله بادام و زيتون ميوه‌هاي ترش مانند پرتقال و نارنگي.
آخرین ویرایش توسط مدیر: