نور و معماری

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
انواع آلودگی نوری
اصطلاح کلی آلودگی نوری به مشکلات چندگانه ای اطلاق ميگردد که به وسيله استفاده کم بازده، آزار دهنده، افزون بر نیاز يا غير منطقی از نور مصنوعی ايجاد مي شود. دسته بندی اختصاصی آلودگی نوری شامل موارد زير مي گردد؛
1. Light trespass
2. Over-illumination
3. Glare
4. Clutter
5. Skyglow
معمولا یک نور هرز یا آزاردهنده ممکن است در چند مورد از این دسته بندی ها بگنجد.
Light trespass (فراتازی نوری)
Light trespass آنست که نوری ناخواسته وارد حریم شخصی کسی شود، همچون نور چراغ های روی دیوار و سردر همسایه. یک مشکل معمول ناشی از نورمتجاوز زمانی رخ می دهد که نور شدیدی از بیرون و از راه پنجره به داخل خانه کسی بتابد، که ناخوشایندی هایی همچون بروز بی خوابی و یا از بین بردن چشم انداز شامگاهی را در پی خواهد داشت.
اين پديده آزار ویژه ای را برای اخترشناسان آماتور در پی دارد. چرا که نورهای احتمالی کنترل نشده در نزدیکی آنها، رصد آسمان شب را از محل سکونتشان ناممکن می سازد. بيشتر رصدخانه های اپتیکی مهم در بخش هایی جای گرفته اند که حوزه پیرامون آنها دارای قوانين سختگیرانه و موانع کافی در راستای محدود سازی و کنترل بکارگیری منابع نوری می باشد. در شمار فراوانی از شهرهای آمریکا، در راستای پاسداری از رصدخانه هایی از این دست، استانداردهایی سختگیرانه برای محدود کردن روشن سازی فضاهای باز به اجرا در آمده است.
Over-illumination (روشن سازی بیش از اندازه)
اين اصطلاح به زیاده روی در بکارگیری نور اطلاق مي گردد. میانگین انرژی هدر رفته بر اثر روشن سازیِ افزون بر نیاز، به تنهایی در آمریکا، روزانه برابر۲ میلیون بشکه نفت ارزیابی شده است.نیاز به یادآوریست که بشکه های نفت رقمی نمادین و معادلی برای مصرف انرژی از تمامی منابع می باشد.
Over-illumination ریشه در عوامل زیر دارد:
· بکار نگرفتن زمان سنج، حسگرهای حرکتی یا ديگر وسايل کنترل برای خاموش کردن منابع روشنایی هنگامی که نیازی به آنها نیست.
· طراحی ناشایست، بویژه در روشن سازی محیط های کاری که در آنها سطوح بالایی از روشنایی، افزون بر نياز آن محیط کار در نظر گرفته می شود.
· انتخاب نادرست حباب چراغ ها که سبب می شود این چراغ ها نتوانند نور را به طور مستقیم و تنها به بخش های مورد نياز بتابانند.
· گزینش ناشایست منابع نوری پرمصرف، برای اهداف روشن سازی که با منابع کم مصرف تر دست یافتنی هستند.
· کاستی در آموزش مديران ساختمان ها و ساکنین آنها جهت بکارگیری بهینه ی دستگاه های روشن سازی.
· کاستی در رسیدگی و تعمیر چراغها که افزایش نورهای هرز و هزينه بری بيشتر را در پی دارد.
بيشتر اين کاستی ها با فن آوری ارزان و در دسترس کنونی، قابل اصلاح می باشد. به هر روی، اینرسی شایانی در زمینه مهندسی روشنایی و آداب موجر و مستاجر دارد که سدهایی در برابر تصحیح سریع اين امور ایجاد مي کند.
یکی از نیازهای پراهمیت کشورهای صنعتی افزایش آگاهی همگانی در راستای پی بردن بهبهره وری کلان ناشی از کاهش overillumination می باشد.
Glare (خیره کنندگی)
اين پديده در نتيجه تضاد شديد مناطق روشن و تاريک در میدان ديد ایجاد می شود. گاهی نگاه کردن به يک رشته نورانی لامپ بی حفاظ یا با حفاظ نامناسب اين پديده را ايجاد مي کند. تابیدن نور به داخل چشم رهگذران يا رانندگان می تواند تا بیش از يک ساعت ديد فرد را دچار اختلال کند. این پدیده علاوه بر مورد فوق، به دلیل ایجاد تضاد شدیدی بين مناطق روشن و تاريک، مانع درک صحیح میزان تیرگی و روشنی توسط اندام بینایی می شود. کنترل این پدیده در تامین ایمنی راهها دارای اهمیت بسیاری است. زیرا درخشش و پوشش نامناسب چراغهای کنار راه ممکن است رانندگان يا رهگذران را دچار کوری گذرا کند که همین امر می تواند مقدمه حوادث رانندگی شود. glare را می توان به شیوه های گوناگون دسته بندی کرد. یکی از این دسته بندی ها توسط Bob Mizon (هماهنگ کننده ی انجمن آسمان تاريک بریتانیا) ایجاد شده که بدین شرح می باشد:
· Glare کورکننده:
که به توصیف اثری همانند آنچه بر اثر خيره شدن به خورشيد برای چشم ها اتفاق می افتاد، می پردازد. اين عارضه کاملاً کور کنده بوده و فرد را به اختلالات گذرای بینایی دچار مي سازد.
· Glare ناتوان کننده:
به توصیف اثری مانند کور شدن توسط نور چراغ خودروهای مقابل همراه با کاهش عدیده ی توانمندی های بینایی می پردازد.
· Glare آزاردهنده:
به تنهايی موقعیت خطرناکی ايجاد نمی کند. در بهترین حالت رنجش آور و خشم انگیز است. تحمل آن برای بلند مدت می تواند سبب احساس خستگی گردد.
Clutter (درهم ریختگی منابع نوری)
Clutter به دسته ی نورهای شدید گفته می شود. تجمع منابع نوری و تلاقی نورهای گسیل شونده از آنها ممکن است سبب گیجی و انحراف حواس فرد از موانع شود. افزون بر موارد بالا، بسیاری از تصادفات را می توان پی آمد این پدیده دانست.
موارد نمایانی از clutter در راه هایی که چراغ های دو سوی آن بد طراحی شده يا تابلوهای تجاری درخشانی پیرامون جاده را دربرگرفته ديده مي شود. در تابلوهای تجاری بسته به انگیزه شخص یا سازمان نصب کننده آنها نورپردازی های گوناگونی بکار گرفته می شود که برخی از این نورپردازی ها حتی ممکن است سبب پراکندگی حواس رانندگان و زمینه ساز تصادفات شوند.
Sky glow (هاله نورانی در آسمان شب)
Sky glow به اثر درخششی اشاره دارد که مي تواند در مناطق پر جمعیت ديده شود.
اين پديده از دو عامل ناشی می شود؛ یکی بازتاب نور به سمت آسمان از بازتاب کننده هایی که در معرض تابش چراغها قرار گرفته اند و دیگری چراغهایی با هدایت ناشایست نور، بگونه ای که نورشان به سوی آسمان می تابد. نورهایی که به سمت آسمان می روند در برخورد با جو دچار پراش می شوند و نرخ این پراش وابستگی بسیاری به طول موج نور گسیل شونده دارد. «پراش ریلی»، پدیده فیزیکی که نیلگونی آسمان روز پی آمد آن است، همچنین بر روی نورهایی که از زمین به سوی آسمان می روند اثر گذاشته، سبب شکست این پرتوهای نوری و در پی آن ایجادsky glow یی گردد که از روی زمین دیده می شود.

برگزیدگان مسابقه عکاسی پیرامون آلودگی نوری
چندیپیش از سوی انجمن بین المللی آسمان تاریک یک مسابقه عکاسی دیجیتال با موضوع آلودگی نوری برگزار شد که از میان آثار ارسالی چهار اثر برگزیده شدند که به ترتیب ذیل ملاحظه می کنید:
نفر اول: گلوم پولین(بدون عنوان)

این عکس که از منطقه «آئورا بورلیز» گرفته شده است تصویری درخشان و فوق العاده از زیبایی شب هایی را به معرض نمایش می گذارد که به ندرت امکان تماشای آنرا داریم. در این تصویر شما نمایی از رصدخانه «مگانتیک» را با پس زمینه ای از آلودگی نوری شهر «شربوک» در 60 کیلومتری آن ملاحظه می کنید که با تلسکوپ 1.6 متری اش پر قدرت ترین و بزرگترین تلسکوپ در کانادا محسوب می شود. این عکس با دوربین نیکون D70 DSLR و کانونی 18mm وƒ3.5 با 30 ثانیه نوردهی در حساسیت ISO-1600 گرفته شده است.
پولینیک راهنمای علمیبرای بازدید کنندگان و مراجعان در مرکز ستاره شناسی "مگانتیک" است و دو سال است که بصورت یک عکاس آماتور عکاسی می کند. آنچه او را جذب این رشته کرد زیبایی خاص آسمان این منطقه بود.
برای مشاهده آثار وی می توانید
بهhttp://www.spacew.com/gallery/GuillaumePoulin مراجعه کنید.
نفر دوم: ویم اسمیت (قلب سبزهلند در شباهنگام)

چشم انداز گسترده ای از آسمان روشن شب در این تصویر به خوبی نشان می دهد که IDA دقیقا اصرار بر تغییر چه چیزی دارد. این عکس در «آبسکود» واقع در هلند، با دوربین Nikon 8400 با یک لنز فیش آی با30 ثانیه نوردهی و ƒ3.1 در حساسیت ISO-1400گرفته شده است.
به گفته خود وی این عکس در ساعت 4 صبح گرفته شده است. در سمت راست تصویر فرودگاه «اسشیفول» در 12 کیلومتریدیده می شود. در سمت چپ نیز نور یک یا چند گلخانه را در فاصله 10 کیلومتری می بینید. برای مشاهده آثار بیشتری از وی به این آدرسها مراجعه کنید: www.sotto.nl و www.platformlichthinder.nl
نفر سوم: کنت کوک(چشم اندازی از پل بندر سیدنی)

این تصویر پل بندر سیدنی را نشان می دهد که غرق در نور لامپهای نئون است. این عکس از رصدخانه «هیل» در سیدنی، با دوربینCanon A85، نوردهی ۵ ثانیه، کانونی 16.2mm در حساسیت ISO-100 گرفته شده است.
این تصویر به خوبی مشکلاتی که با نورپرداری بی رویه در سطح شهر ایجاد می شود را نشانی می دهد. تزیینات نور پردازی طاق پل و ستونهای غرق در نور موجب درخشانی آسمان بالای پل شده اند. در نتیجه با جذب پرندگان نه تنها جمعيت حشرات منطقهکاهش می یابد بلکه پرندگان نیز با از دست دادن فرصت استراحت شبانه دچار اختلالات فیزیولوژیکی می شوند. براي مشاهده آثار بيشتر از کوک به http://www.cooke.id.auمراجعه كنيد.
نفرچهارم: «باربارا يوشيدا» (گرندسان زیر نور مهتاب)

بابارا يوشيدا عكاس سورآل است. او زيبايي آسمان شبي را به ما نشان مي دهد كه ما برای حفظ آن در تلاش هستیم. اين تصوير در منطقه «گرندسان» سوئيس با دوربين Nikon، کانونی 150mmو ƒ5.6و نوردهي 8 ثانيه گرفته شده است. یوشیدا عکاسی را از ده سالگی شروع کرد و از همان آغاز زمینه اصلی کارش را عکاسی از مناطق باستانی، صخره ها و سنگها در فاصله زمانی عصر تا غروب کامل خورشید قرار داد. از دیدگاه وی صخره ها نمادی از قدرت و پایداری هستند. برای مشاهده آثار بیشتر از وی به سایت مقابل مراجعه کنید.
www.barbarayoshida.com
مترجم: پوپک سیدان
منبع: http://www.darksky.org/

یکی دیگر از سلسله سمینارهای IDA در پیش است
در 21 و 22 فوریه 2007 مصادف با دوم و سوم اسفند ماه سال جاری در راستای سلسله سمینارهای آلودگی نوری، سمیناری با عنوان «علت اهمیت ساعات تاریک در طول شبانه روز چیست؟» از سوی انجمن بین المللی آسمان تاریک برگزار خواهد شد. این سمینار با حمایت مالی بخش علوم ستاره شناسی موسسه ملی علوم در ایالات متحده آمریکا برگزار خواهد شد. مهلت ثبت نام برای شرکت در این سمینار تا 26 ژانویه (ششم بهمن ماه) می باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با این سمینار و نحوه ثبت نام به آدرس http://www.nightsymposium.org/ مراجعه کنید.

راهکارهای کنترل و کاهش آلودگی نوری
کاهش آلودگی نوری
کاهش آلودگی نوری به معنای کاستن از میزان نور خیره کننده و روشنایی بیش از حد آسمان شب، کاهشفرار شعاعهای نوری به سوی آسمان و کاهش تداخل نوری منابع نوری مختلف می باشد.
بنابراین برای کاستن از میزان آلودگی نوری لازم است ابتدا نوع مشکل شناخته شود. در این راستا می توان با بکار گیری روشهای زیر از شدت آلودگی نوری کاست:
·استفاده از لامپهایی با قدرت روشنایی متناسب با هدف مورد نظر و نه بیشتر
·خاموش کردن چراغ ها در مواقع غیرضروری (برای این کار می توانید در ساختمان محل سکونت و یا کارتان از دستگاه های زمان سنج نیز استفاده کنید)
·بهینه سازی چراغ ها به گونه ای که شعاع های نوریشان دقیقا به سمت هدف مورد نظر هدایت شود
·استفاده از نوع نور متناسب با هدف مورد نظر تا ایجاد مشکلات حاد آلودگی نوری توسط امواج نوری ساطع شونده از آنها به پایین ترین حد خود برسد.
·ارزیابی طرح های موجود روشن سازی محیط و طراحی مجدد آنها در صورت لزوم.
بهینه سازی چراغ ها (Improving lighting fixtures) :


در این تصویرشما نمونه ای از یک چراغ را با حباب مسطح می بینید.این گونه چراغها شعاعهای نوری را مستقیما به سمت پایین هدایت می کنند و نمونه های خوبی برای کاهش آلودگی نوری محسوب می شوند.



چراغهایی با حبابهای قوسی شکل باعثمیشوند تاشعاهای نوری به جهت های مختلف از جمله به سمت بالا گسیل شوند و که موجب تشدید آلودگی نوری مي شوند.




استفاده از چراغ های full cutoff در حد امکان، از سوی بیشتر دست اندرکاران کاهش آلودگی نوری توصیه می شود و مورد حمایت قرار می گیرد. همچنین لازم است لامپها به منظور افزایش کارایی، از نظر قدرت روشنایی طبقه بندی شوند و از لامپهایی با قدرت روشنایی متناسب در چراغها استفاده شود.
یک چراغ full cutoff وقتی به درستی نصب شود، احتمال گریز شعاع های نور را به سطح بالای لامپ کاهش می دهد. گاهی اوقات ممکن است به منظور روشن کردن هدف خاصی نور چراغها به سمت بالا هدایت شود، اما در بیشتر مواقع این اتفاق ناخواسته رخ می دهد. در برخی کشورها دولت ها و سازمان های مرتبط به این موضوع رسیدگی کرده اند و چراغهای full cutoff را در سطح شهرها نصب کرده اند.
استفاده از این چراغها به کاهش روشنایی آسمان کمک می کند. چراغهای full cutoff با جلوگیری از گریز شعاعهای نوری به اطراف مانع از تابش مستقیم نور این چراغها به چشم می شوند. بنابراین نه تنها تاثیرات نور خیره کننده محیط با طراحی ویژه ای که این نوع چراغها دارند کاهش پیدا می کند، بلکه این نوع طراحی بر کارایی این گونه لامپها می افزاید.
بکارگیری چراغهای full cutoff، استفاده از لامپ های باقدرت روشنایی کمتر را ممکن می کند. همچنین گاهی به علت کنترل هوشمندانه مسیر نور نتایج بهتری نیز کسب شده است. در هر حال باید دانست بخشی از درخشش آسمان در اثر بازتاب نور از سطح زمین است. اما می توان این بازتاب را با عدم استفاده از لامپ هایی با قدرت روشنایی بالا و تنظیم فاصله مناسب بین چراغها کاهش داد.
یک انتقاد عمومی به چراغ های full cutoff، این است که این چراغ ها از نظر زیبا شناختی چندان خوش منظر نیستند. نتایج بررسی بازار خرید و فروش این گونه لامپها انیز سندی بر این ادعاست. از سوی دیگر این گونه چراغها حتما باید توسط کارشناس مربوطه نصب شود.
انتقاد دیگر از این چراغ ها بویژه در آمریکا این است که طبق نیاز سنجی صورت گرفته توسط انجمن مهندسان روشنایی ابلات متحده با توجه به میزان روشنایی(Lightlevel)، یکنواختی روشنایی (uniformity) و درخشانی (glare) استاندارد، لازم است چراغهای full cutoff نسبت به سایر چراغها در فواصل کمتری از یکدیگر قرار گیرند که این مساله نه تنها هزینه های اولیه، نگهداری، راه اندازی و نیز مصرف انرژی را افزایش خواهد داد، بلکه آلودگی انرژی و احتمالا آلودگی نوری بیشتری را در پی خواهد داشت.
انتخاب منبع نوری مناسب
در حال حاضرنمونه های متنوعی از منابع نوری وجود دارد که بر اساس بازدهی و کارکردشان به دسته هایی تقسیم بندی شده اند. البته اغلب دیده شده که بعلت ناآگاهی و یا فقدان منابع نوری پیشرفته گزینشدرستی در رابطه با منبع نوری مناسب صورت نمی گیرد که این خود از عوامل اساسی ایجاد آلودگی نوری است. اما خوشبختانه در اغلب موارد می توان با ارزیابی دوباره و تغییر منابع نوری استفاده شده، اثرات آلودگی نوری را کاهش داد. بعضی از نمونه های منابع نوری به ترتیب بهره وری انرژی عبارتند از:
بهره نوری (لومن بر وات)
رنگ
نمونه های منابع نوری
200 80
زرد
سدیم کم فشار
130 90
صورتی مایل به زرد
سدیم پر فشار
120 60
سفید مایل به آبی / سفید
متال هلاید
48 13
سفید مایل به سبز- آبی
بخار جیوه
25 - 8
زرد / سفید
نئون

بیشتر منجمان استفاده از نورهای سدیم کم فشار را ترجیح می دهند، زیرا اینگونه نور ها (که تنها دارای یک طول موج هستند) در مقایسه با سایر منابع نوری آسان تر ***** می شوند. هزینه پایین بکارگیری این گونه لامپها از مزیت های دیگر آنها است. برای مثال در سال 1980 در شهر سنت جونز در ایالت کالیفرنیا، همه لامپهای خیابان ها را با لامپهای سدیم کم فشار جایگزین کردند که ***** کردن نورشان برای رصدخانه لیک که در آن نزدیکی واقع است آسانتر می باشد. برنامه های مشابهی نیز در آریزونا و هاوایی، هم اکنون در حال اجرا هستند.
.

چند پرسش و پاسخ در رابطه با آلودگی نوری
آلودگی نوری چیست؟


به زبان ساده آلودگی نوری زمانی رخ می دهد که به طور ناخواسته مناطقی که مورد نظر ما نیست توسط انرژی نورانی روشن شود. اغلب به نادرستی تصور می شود که دیوار چین تنها ساخته بشر است که می تواند از فضاهای دور دست دیده شود. حال آنکه آنچه در فضاهای دوردست از چهره زمین دیده می شود نوری است که از سیاره ما به آسمان فرستاده می شود. همچنین می دانید که با استفاده از تصاویر ماهواره ای می توان بسیاری از ویژگیهای سطح زمین از جمله جنگلها، کوه ها، رودخانه ها، دریاچه ها، کلان شهرها، شهرها، جاده ها، بزرگراه ها و بسیاری از ساخته های بشر را مورد بررسی قرار داد. اما اغلب تصور می کنند این ساختارها شب هنگام در تاریکی فرو می روند و قابل دیدن نیستند. حال آنکه بعلت اتلاف روزافزون انرژی روشنایی و نورپردازی نامناسب شهرها مسیر نور لامپها در شهر ها و بزرگراهها، آسمان را نشانه رفته است. از این رو، این ساختارها حتی در شبها به راحتی قابل دیدن هستند!
این مشکل روز به روز حادتر می شود. بر اساس داده های اخیر ماهواره ای درطول سالهای 2000-1993 میزان آلودگی نوری تنها در کشور انگلستان 17% افزایش یافته است.
چه عواملی موجب آلودگی نوری می شوند؟
هرگونه منبع نوری که باعث شود تا نور به سمت بالا (آسمان) جایی که واقعا مورد نیاز نیست هدایت شود موجب آلودگی نوری می شود. این اتفاق به دلایل زیر رخ می دهد:
  • منابع نوری غیرضروری؛ منابع نوری که به منظور مفیدی ایجاد نشده اند و یا در زمانهایی مورد استفاده قرار می گیرند که نیازی به روشنایی آنها نیست.
  • منابع نوری با درخشندگی بیش از حد؛ منابع نوری که درخشندگی بیش از میزان مورد نیاز دارند.
  • طراحی نامناسب لامپهای شهری؛ اغلب دیده می شود لامپهای شهری بدون سرپوش و یا با سرپوشهای نامناسب طراحی شده اند.
نورپردازی نامناسب؛ به معنای ایجاد منابع نوری مختلف در ترکیب ها و موقعیت های نامناسب است.
با نگاهی به نورپردازی شهرها متوجه می شویم که نورپردازی نامناسب بافتهای قدیمی تر مراکز تجاری و خرید در شهرها عمدتا موجب آلودگی نوری شهرها می شود.
اما آلودگی نوری تنها یک پدیده شهری نیست و اغلب دیده می شود که حومه شهرها نیز با چراغهای 500 وات منور شده است. این چراغها تا صدها متر را روشن می کنند. شاید جالب باشد که بدانید پرنورترین فانوس دریایی در انگلستان در جزیره "فارن" از یک منبع نوری 1000 وات استفاده می کند و نور آن از فاصله 30 مایلی دیده می شود درحالیکه اطراف ما مملو از چراغهای 500 وات است. آیا تاکنون به این مساله که ما برای روشن کردن آسمان چقدر هزینه می کنیم فکر کرده اید؟
اثرات آلودگی نوری چیست ؟
نه تنها اختر شناسان بلکه هر یک از ما نیز به نحوی متاثر از این پدیده هستیم. این پدیده آسمان شبها را بیش ازحد روشن می کند و مانع از دیدن ستارگان می شود. به همین علت رصد برای اخترشناسان در شهرها تقریبا غیرممکن است, آن هم درحالیکه می دانید آسمان شب یک منبع با ارزش برای بررسیهای علمی است. بر اساس بررسیهای انجام شده در سال 1990 توسط انجمن اخترشناسی بریتانیا (BAA) بیش از نود درصد مردم این کشور حتی دربهترین حالت نسبت به دهه های پیش قادر به رصد ستاره های کمتری هستند. به همین علت بسیاری از افراد مجبورند به کیلومترها خارج از شهر نقل مکان کنند تا بتوانند از زیبایی آسمان شب بهره مند شوند. علاوه براین آلودگی نوری محیط طبیعی پیرامون ما را تحت تاثیر قرار می دهد و اثرات نامطلوبی برمحیط زیست و حیواناتی که شبها به فعالیت می پردازند دارد. نورهای مصنوعی درشبها اثرات فیزیولیژیکی زیادی بر حیوانات بخصوص پرندگان دارد. همه ساله دهها هزار سینه سرخ و بسیاری از پرندگان آوازخوان دیگر به علت وجود نورهای مصنوعی در شب شروع به آواز خواندن می کنند. مطالعات انچام شده بر روی پرندگان مهاجر نشان می دهد که آنها ممکن است به علت وجود این نورها اقدام به مهاجرتهای پیش هنگام کنند. درختانی که با استفاده از لامپهای رنگارنگ تزیین می شوند به علت گرمای حاصل از این لامپها برگهای خود را در زمستانها از دست نمی دهند. شب پره ها نیز شبها به واسطه همین نورها دچار اختلالاتی در جهت یابی می شوند . بسیاری از پرندگان نیز یه علت این گونه اختلالات به ساختمانها برخورد می کنند. البته این ها مثالهای اندکی از اثرات گسترده آلودگی نوری می باشند.
از سوی دیگر اتلاف انرژی روشنایی به معنای اتلاف انرژی است. بر اساس بررسیهای انجام شده توسط انجمن ستاره شناسی بریتانیا در سال 1993 هزینه روشنایی جهت چراغهای خیابانها در انگلستان سالانه به تنهایی بالغ بر 50 میلیون پوند می شود که با صرف این هزینه می شد دو شهر دیگر در انگلستان را روشن کرد. امروزه پس از گذشت بیش از ده سال از آن تاریخ این رقم به مراتب افزایش یافته است. البته این برآورد هزینه فقط به چراغهای خیابانها مربوط می شود، نه انواع دیگر روشنایی. مطالعات اخیر صورت گرفته در ایالات متحده نشان می دهد که هزینه اتلاف انرژی روشنایی سالانه بیش از دو بیلیون دلار می باشد. در حالیکه جهت گیری اصلی دنیای مدرن، استفاده کارا از انواع انرژی در صنایع تولید حمل و نقل گرمایی و روشنایی است، هنوز هم مصرف انرژی روشنایی به طور فزاینده ای رو به افزایش است و این روند فزاینده حتی می تواند اثر مثبت استفاده از لامپ هایی با کارایی بالا را کاهش دهد. حدود %25 گازهای گلخانه ای درجهان بعلت مصرف روزافرون انرژی است، در حالیکه بر اساس مطالعات انجام شده در ایالات متحده در صورت استفاده از لامپهای کم مصرف سالانه تا 16 بیلیون دلار در مصرف انرژی روشنایی صرفه جویی خواهد شد. این حدود 12 درصد کل دی اکسید های کربن و سولفور و نیتروژنی است که توسط آمریکا در یک سال تولید می شود.
به طور خلاصه سالانه مقادیر زیادی انرژی به خاطر استفاده ناکارا از انرژی روشنایی هدر می رود.

چند پرسش و پاسخ در رابطه با آلودگی نوری
آلودگی نوری چیست؟


به زبان ساده آلودگی نوری زمانی رخ می دهد که به طور ناخواسته مناطقی که مورد نظر ما نیست توسط انرژی نورانی روشن شود. اغلب به نادرستی تصور می شود که دیوار چین تنها ساخته بشر است که می تواند از فضاهای دور دست دیده شود. حال آنکه آنچه در فضاهای دوردست از چهره زمین دیده می شود نوری است که از سیاره ما به آسمان فرستاده می شود. همچنین می دانید که با استفاده از تصاویر ماهواره ای می توان بسیاری از ویژگیهای سطح زمین از جمله جنگلها، کوه ها، رودخانه ها، دریاچه ها، کلان شهرها، شهرها، جاده ها، بزرگراه ها و بسیاری از ساخته های بشر را مورد بررسی قرار داد. اما اغلب تصور می کنند این ساختارها شب هنگام در تاریکی فرو می روند و قابل دیدن نیستند. حال آنکه بعلت اتلاف روزافزون انرژی روشنایی و نورپردازی نامناسب شهرها مسیر نور لامپها در شهر ها و بزرگراهها، آسمان را نشانه رفته است. از این رو، این ساختارها حتی در شبها به راحتی قابل دیدن هستند!
این مشکل روز به روز حادتر می شود. بر اساس داده های اخیر ماهواره ای درطول سالهای 2000-1993 میزان آلودگی نوری تنها در کشور انگلستان 17% افزایش یافته است.
چه عواملی موجب آلودگی نوری می شوند؟
هرگونه منبع نوری که باعث شود تا نور به سمت بالا (آسمان) جایی که واقعا مورد نیاز نیست هدایت شود موجب آلودگی نوری می شود. این اتفاق به دلایل زیر رخ می دهد:
  • منابع نوری غیرضروری؛ منابع نوری که به منظور مفیدی ایجاد نشده اند و یا در زمانهایی مورد استفاده قرار می گیرند که نیازی به روشنایی آنها نیست.
  • منابع نوری با درخشندگی بیش از حد؛ منابع نوری که درخشندگی بیش از میزان مورد نیاز دارند.
  • طراحی نامناسب لامپهای شهری؛ اغلب دیده می شود لامپهای شهری بدون سرپوش و یا با سرپوشهای نامناسب طراحی شده اند.
نورپردازی نامناسب؛ به معنای ایجاد منابع نوری مختلف در ترکیب ها و موقعیت های نامناسب است.
با نگاهی به نورپردازی شهرها متوجه می شویم که نورپردازی نامناسب بافتهای قدیمی تر مراکز تجاری و خرید در شهرها عمدتا موجب آلودگی نوری شهرها می شود.
اما آلودگی نوری تنها یک پدیده شهری نیست و اغلب دیده می شود که حومه شهرها نیز با چراغهای 500 وات منور شده است. این چراغها تا صدها متر را روشن می کنند. شاید جالب باشد که بدانید پرنورترین فانوس دریایی در انگلستان در جزیره "فارن" از یک منبع نوری 1000 وات استفاده می کند و نور آن از فاصله 30 مایلی دیده می شود درحالیکه اطراف ما مملو از چراغهای 500 وات است. آیا تاکنون به این مساله که ما برای روشن کردن آسمان چقدر هزینه می کنیم فکر کرده اید؟
اثرات آلودگی نوری چیست ؟
نه تنها اختر شناسان بلکه هر یک از ما نیز به نحوی متاثر از این پدیده هستیم. این پدیده آسمان شبها را بیش ازحد روشن می کند و مانع از دیدن ستارگان می شود. به همین علت رصد برای اخترشناسان در شهرها تقریبا غیرممکن است, آن هم درحالیکه می دانید آسمان شب یک منبع با ارزش برای بررسیهای علمی است. بر اساس بررسیهای انجام شده در سال 1990 توسط انجمن اخترشناسی بریتانیا (BAA) بیش از نود درصد مردم این کشور حتی دربهترین حالت نسبت به دهه های پیش قادر به رصد ستاره های کمتری هستند. به همین علت بسیاری از افراد مجبورند به کیلومترها خارج از شهر نقل مکان کنند تا بتوانند از زیبایی آسمان شب بهره مند شوند. علاوه براین آلودگی نوری محیط طبیعی پیرامون ما را تحت تاثیر قرار می دهد و اثرات نامطلوبی برمحیط زیست و حیواناتی که شبها به فعالیت می پردازند دارد. نورهای مصنوعی درشبها اثرات فیزیولیژیکی زیادی بر حیوانات بخصوص پرندگان دارد. همه ساله دهها هزار سینه سرخ و بسیاری از پرندگان آوازخوان دیگر به علت وجود نورهای مصنوعی در شب شروع به آواز خواندن می کنند. مطالعات انچام شده بر روی پرندگان مهاجر نشان می دهد که آنها ممکن است به علت وجود این نورها اقدام به مهاجرتهای پیش هنگام کنند. درختانی که با استفاده از لامپهای رنگارنگ تزیین می شوند به علت گرمای حاصل از این لامپها برگهای خود را در زمستانها از دست نمی دهند. شب پره ها نیز شبها به واسطه همین نورها دچار اختلالاتی در جهت یابی می شوند . بسیاری از پرندگان نیز یه علت این گونه اختلالات به ساختمانها برخورد می کنند. البته این ها مثالهای اندکی از اثرات گسترده آلودگی نوری می باشند.
از سوی دیگر اتلاف انرژی روشنایی به معنای اتلاف انرژی است. بر اساس بررسیهای انجام شده توسط انجمن ستاره شناسی بریتانیا در سال 1993 هزینه روشنایی جهت چراغهای خیابانها در انگلستان سالانه به تنهایی بالغ بر 50 میلیون پوند می شود که با صرف این هزینه می شد دو شهر دیگر در انگلستان را روشن کرد. امروزه پس از گذشت بیش از ده سال از آن تاریخ این رقم به مراتب افزایش یافته است. البته این برآورد هزینه فقط به چراغهای خیابانها مربوط می شود، نه انواع دیگر روشنایی. مطالعات اخیر صورت گرفته در ایالات متحده نشان می دهد که هزینه اتلاف انرژی روشنایی سالانه بیش از دو بیلیون دلار می باشد. در حالیکه جهت گیری اصلی دنیای مدرن، استفاده کارا از انواع انرژی در صنایع تولید حمل و نقل گرمایی و روشنایی است، هنوز هم مصرف انرژی روشنایی به طور فزاینده ای رو به افزایش است و این روند فزاینده حتی می تواند اثر مثبت استفاده از لامپ هایی با کارایی بالا را کاهش دهد. حدود %25 گازهای گلخانه ای درجهان بعلت مصرف روزافرون انرژی است، در حالیکه بر اساس مطالعات انجام شده در ایالات متحده در صورت استفاده از لامپهای کم مصرف سالانه تا 16 بیلیون دلار در مصرف انرژی روشنایی صرفه جویی خواهد شد. این حدود 12 درصد کل دی اکسید های کربن و سولفور و نیتروژنی است که توسط آمریکا در یک سال تولید می شود.
به طور خلاصه سالانه مقادیر زیادی انرژی به خاطر استفاده ناکارا از انرژی روشنایی هدر می رود.

اثرات آلودگی نوری

۱. اتلاف انرژی
در حال حاضر مصرف انرژی نورانی یک چهارم مصرف انرژی در دنیا می باشد. مطالعات نشان داده است که پنجاه تا نود درصد انرژی نورانی مورد استفاده در ساختمانها کاملا غیرضروری است. انرژی نورانی زمانی تلف می شود که مسیر نور بجای آنکه رو به پایین و بر هدف مورد نظربتابد به بالا هدایت شود. اتلاف انرژی نورانی همچنین هنگامی رخ می دهد که تولید انرژی نورانی بیش از میزان مورد نیاز باشد. بسیاری از دولت ها پس از امضای پروتکل کیوتو در جستجوی راهی برای کاهش مصرف انرژی نورانی هستند. همچنین بسیاری ارگانها اشخاص و گروهها توانسته اند تا حدی موجب افزایش کارایی در مصرف انرژی شوند و مصرف آن را کاهش دهند.
۲. ایجاد مشکلاتی برای اختر شناسان آماتور و حرفه ای
بسیاری از شهر نشینان درآسمان شب محل سکونتشان و حتی تا چندین کیلومتر خارج از آن نمی توانند چیزی جز ماه و چند سیاره درخشان رصد کنند. این مساله مشکلات بسیاری برای اخترشناسان آماتور بوجود آورده است، بعلاوه موجب محدود شدن تصور توده مردم ازمفهوم فضا، ستاره شناسی و علم در مفهوم عام آن شده است. از دیگر سو باعث شده است تا رصد گران حرفه ای آسمان شب به مکانهای دورتری در خارج شهر نقل مکان کنند و بدین ترتیب امکان رصد اعماق آسمان برای اختر شناسان آماتور از بین برود.
۳. تاثیرات مخرب بر سلامتی انسان
تحقیقات پزشکی حاکی از آن است نور بیش از حد در شب تاثیرا ت مخربی در سلامتی انسان دارد اثراتی نظیر سردرد، خستگی، استرس، اضطراب و افزایش احتمال بروز سرطان سینه. همچنین نور فلورسنت در محیطهای اداری باعث افزایش فشار خون کارکنان و افزایش خطای آنان در هنگام کار می شود.
۴. تاثیرات منفی بر محیط زیست
زندگی همه موجودات بر اساس تعادلی از تاریکی و روشنی تا کنون پیش رفته است بنابراین بر هم زدن این تعادل تا ثیرات مخربی بر حیات آنان دارد. آلودگی نوری باعث می شود تا حس جهت یابی و همچنین علائم هشدار دهنده مغزی برای بقا در حیوانات مختل شود .از سوی دیگر برخی گیاهان برای گرده افشانی متکی به حشرات هستند که وجود نور مصنوعی در شب بر این مساله اثر می گذارد و با از دست دادن فرصت گرده افشانی در منطقه، نسل آن گیاهان در منطقه از بین می رود.
۵. کاهش امنیت اجتماعی
عقیده عموم بر این است که نور شب می تواند موجب افزایش امنیت شهروندان شود، ولی مدافعان ایده کاهش آلودگی نوری معتقدند، نور پردازی نامناسب در شب می تواند باعث افزایش جرائم شود. برای مثال افزایش کنتراست تاریکی و روشنی، فضای مناسبی برای جرائم پنهان در تاریکی ایجاد می کند. همچنین نورهای تند و شدید در بزرگراهها و خیابانها موجب افزایش خشونت می شود. البته در این زمینه تحقیقات هنوز ادامه دارد.
 
آخرین ویرایش توسط مدیر:

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
هدایت نور طبیعی

هدایت نور طبیعی

استفاده ی موثر از انرژیهای طبیعی
موثر ترین روش استفاده از نور خورشید تامین روشنایی با نور طبیعی است. حتی بهترین لامپ رشته ای در مقایسه با نور خورشید برای تامین میزان معینی روشناییِ, به میزان بیشتری انرژی الکتریکی برای هر متر مربع نیاز دارد و میزان بیشتری گرما تولید میکند. مشارکت نور طبیعی در تامین روشنایی هر ساختمان باید در عین توجه به مقابله با جذب حرارت نامطلوب صورت پذیرد.

ایده ی بهینه کردن ارتباط میان سایه ونور طبیعی هدایت شده به درون فضای معماری,به اشکال جدید ممکن است,نور شکن های بزرگ پیش ساخته از بتن, که رنتسوپیانه در مجموعه ی منیل در هوستون تگزاس استفاده کرد, نمودی زیبا از این اشکال تازه را به نمایش گذاشت. جالب توجه این است که راه حل مشابه و ظریف تری نیز برای ایجاد تعادل بین نور طبیعی و سایه را طرح آلمانی کوستر با مشارکت اکالوکس ارائه کرده است.

نمونه ی دیگر, مرکز طراحی در لینز استرالیا, کار توماس هرتزوگ است. در این پروژه, از سیستمی استفاده شده است که قابلیت انعکاس و خنثی سازی پخش ((diffusionنور طبیعی را دارد. علاوه بر آن,با همکاری کریستین بارتنباخ, هندسه ی اجزای کوچکmicrogeometry)) در هریک از نور شمنها(baffle)کاهش یافت.
منشورهای کوچک را میتوان برای انعکاس یاتجدید مسیر(redirect)تابش مستقیم آفتاب و ایجاد امکان عبور نور تلطیف شده(diffuse light)به داخل بکار بست.
امروز در روند تکاملی این تکنولوژی, باریکه های منشور شکل از طریق خروج تحت فشار مواد اولیه از قالب (extrdude), در مقایسه با گذشته با قیمت پایین تر تولید میشوند. این منشور ها بصورت قائم یا افقی قابل استفاده اند.
فیلگا,تولید کننده ی شیشه در ژاپن,موفق به تعبیه ی منشور های بسیار ظریف شیشه ای بین دو ورق شیشه شده است. نمونه ی با مقطع دایره ی این محصول برای نمایشگاه های هنری , موزه ها , سالنها و نهایتا فضاهای بزرگ کنفرانس برای دستیابی به نور ثابت در تمام فصول و زمانها و جهات مناسب است. نمونه با مقطع مثلث نیز, برای ساختمانها, ادارات و فضاهای مسکونی مناسب است. این نمونه میتواند در زمستان نور را جذب و در تابستان آنرا منعکس کند.

نور سر چشمه ی وجود همه ی هستی است. با روشن کردن سطح اجسام، نور به آنها پیرامون و یک محیط مرئی را اهدا میکند. و جمع شدن سایه در پشت آنها به اجسام عمق میدهد. اجسام تنها در مرزهای روشنایی و تاریکی است که معنی پیدا میکنند, و شکل خود را بدست آورده و نشان میدهند, روابط داخلیشان کشف میشود، و مانند حلقه های زنجیر تا بیکران بهم متصل میشوند. نور به اجسام, استقلال و خود مختاری میبخشد و همزمان, وابستگی های آنها را محدود میکند. ما حتی میتوانیم اینطور بیان کنیم که نور به هر شیء در محیط اطراف خود آنقدر ترفیع میدهد که آن شیء کاملا مشخص شده و با سایر اشیاء فرق میکند. نور این خالق وابستگیها و ارتباطاتی که جهان را شکل میدهند, در حالیکه خود نیز سرچشمهء همهء موجودات است به هیچ وجه یک منبع ثابت و غیر منقول نیست. نور بیشتر دارای حرکت ارتعاشی است و در کنار تغییر دایمیش پیوسته جهان را تحت تاسیر خود قرار میدهد.
معماری- که تمام تلاش آن این است که نور پراکنده را تکه تکه کند, حضورش را در یک مکان ثابت حفظ و نگهداری کند و در عصر ها و دوران ها جستجو کرده,تا نور را با تمام خاصیت حیات بخشش به دقت در دام خود اسیر کند-نور در هر لحظه شکل جدیدی به موجودات میدهد و مناسبات مشترک جدیدی برای اشیا بوجود می آورد, و معماری نوررا بصورت مختصر و صریح ترین حالت آن متمرکز میکند. خلق یک فضای معماری به عبارت ساده متمرکز کردن و تصفیه ارزی نوراست.
ارتباط بین معماری و نور چندان در اذهان شکل نمیگیرند اینکه انها در لایه تجربیات ذهنی شکل گرفته و سپس زندگی مادی را رقم میزنند. تجربیات- از از معماری ژاپنی میگوید – برای مثال چایخانه جاییکه در آن فضا بسادگی بوسیله ی صفحات کاغذی مانند تقسیم شده, و در یک قالب چوبی ظریف امتداد داده شده است. هنگامیکه از بین تقسیمات آن عبور میکنی نور به آرامی در فضای داخلی پخش میشود, تا به تاریکی بیامیزد, و فضایی را بوجود بیاورد که در آن تنها درجه ای از نور تکرنگ وجود دارد. معماری ژاپنی فعلا تلاش کرده است تا بوسیله ی تکنو لوزی حساسش؛ نور را به اجزای اصلیش تبدیل کرده و به عبارتی آنرا بشکند. تغییرات ظریفی که معماری ژاپنی در تراز های مختلف این انژی نرتعش کسب میکند فضا را به شکلی غیر قابل درک زنده مینماید.
در معماری عربی یک بار از دیوار های ساخته شده از سنگهای بزرگبرای جدا کردن فضای داخل از خارج استفاده کردند., پنجره هایی در این دیواره های ضخیم(که انگار ساخته شده بودند تا مانعی برای دنیای بیرون باشند) کار گذاشته شده بودند, کوچک بودند و طرح و ساخت ساده ای داشتند. ,این پنجره ها تقریبا بیش از آنکه به نور اجازه ی دخول به داخل را بدهند, با برق ریادی میدرخشیدند, اتگار که آنها تجسمی از نور بودند. شاید آنها,نشانگر این میل اساسی و دیرینه ی انسان بودند , بوجود آوردن تاریکی برای ظهور نور نور. هنگامیکه, یک ستون درخشنده نور در سکوت عمیق تاریکی نفوذ میکند، مانند حضور یک وجوذ باب و بلتد مرتبه است. آن پنجره ها نه تنها برای سرگرمی بصری ساخته نشده بودند، بلکه عاملی برای نفوذ بی واسطه ی نور بودند. و نوری که به فضای داخلی معماری نفوذ میکرد فضایی دارای ساخته ای راسخ، استوار و سنگیر را بوجود می آورد. این باز شو های ساده حرکت نور را به ظرافت می ربود. فضا- مانند یک مجسمهء در حال ساخت به وسیله ی خطی از نور در تاریکی رخنه میکرد تراشیذه میشد، و ظلپاهر آن با گذشت هر لحظه بطور متوالی تغییر میکرد.

در دوران مدرنیسم ، معماری ، پنجره ها را از محدودیت سازه ای جدا کرده و به آنها این اجازه را داده است که آزازدانه در هر اندازه ای ساخته شوند. اما در عوض اینکه نتیجه ی آن در آزادی آن در معماری دیده شود، خاصیت حیاطی نور بیهوده بکار اداخته شده و به عبارتی گم شده است. معماری مدرن دنیایی بی نهایت شفاف را بوجود آورده است- نیایی ازنور و تنها نور ، نور بجای همه چیز دیگر و خالی از تاریکی ، ایندنیای سراسر نور ، معنای مرگ فضا را میدهد، همانگونه که تاریکی مطلق اینگونه است.
برای انسان نخستین نور بعنوان وسیله ای برای محاسبه ی زمان محسوب میسد. اشعه های پر انرژی نور که از فاصله دور خورشید به زمین منعکس میشوند- نوری که از نظر جهت، زاویه و شدت تغییر میکند و این تغییرات به مکان فصل و زمان بستگی دارد- به احساس و درک انسان اولیه از امکان شکل اساسی میدهد. این نور که بوسیله ی بازشوهایی به داخل فضاهای ساخته شده ی او کشیده میشد، این امکنن را به انسانی که داخل آن سکونت داشت میداد که وجودش را در ارتباط بت محیط اطراف درک کند و بفهمد.
از زمان قرون وسطی تا مدرنیسم- هم در معماری ژاپنی و هم در معماری غربی – نور احتیاج به کنترل هوشیارانه ای در قبال پاسخ به قیود مختلف و شایان توجه داشت. به همین دلیل انسان در بدو ورود به دنیای معماری از ارتباطاتی که انسان و طبیعت را مقید میکرد آگاه میشد.
امروزه بیشرفت فنی و تکنولوژیکیف نور پردازی معمارانه را به سهولت و بی هیچ سختی و البته خالی از هر گونه احساس ممکن ساخته است. بعلاوه بوسیله نور پردازی مصنوعی، انسان حتی از ارتباطش با طبیعت نیز ئور میمیند و این رابطه را از دست میدهد.
به همین دلیل بسیار عمیق به نقش نور طبیعی نظر می افکنم،نوری که میتواند- در هر نقطهاز محیط ساخته شده ی ما – بوسیله ی مجاورت بیواسطه و شایان توجهی از زمان و مکان ما صحبت کند.
بواسطه ی تحقیقات دقیق و توجهات عمیق،نور را به فضای داخلی معماری هدایت میکنم بطوریکه آن نور فضا را بوسیله ی عمق مشخص و تعریف کندو فضاهایی بسیار مهیجو تحریک کننده بوجود آورد.
نور به تنهایی نمیتواند نور باشد. حتما باید برای نور تاریکی هم وجود داشته باسد تا نور موجودیت خویش را بوجود آورد.درخشان و با جلال و قدرت،تاریکی،که درخشندگی نور را بر می افروزد و قدرت نور را آشکار میکند،ذاتا قسمتی از نور است. تا کنون عظمت و عمق تاریکی از محدوده ی توجهات ما نا پدید بوده است، و ای ختلاف جزیی که نور و تاریکی ایجاد میکنند . همنوایی ذهنیشان همگی تقریبا راموش شده اند.
.
 

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
هدایت نور طبیعی: 1

هدایت نور طبیعی: 1

کنترل نور طبیعی:
تندیس گری نور بوسیلهء شیشه:

کاربرد شیشه معماری این قرن را بیش از هر ماده ی دیگری تحت تاسیر قرار داده است. اگر چه کاربرد این ماده ی ساختمانی در دهه های 50 و 60 باعث بروز مشکلاتی شد، هنوز هم شیشه یکی از مصالح تضمین شده با کارایی خیلی خوب در معماری خورشیدی است
جیمز کار پنتر،معمار و طراح شیشه ونور نیویورک، از شیشه دیاکرومیک برای ایجاد تاثیرات نوری استفتده کرده است. در مدلی که او برای کار در کلیساپیشنهاد داده است، بیننده به محض مواجهه با اشکال هندسی ناشی از نور ، به اهمیت این ایده و حضور آن به عنوان یک هدف از ابتدای شکل گیری طرح پی می برد. از آنجا که این برخورد الزاما به بهینه سازی در مصرف برق نمی انجامد، واضح است که جستجوی روشهای جدید برای مطلوب کردن کاربرد شیشه بعنوان یک ناده ی ساختمانی مورد نیاز است
استفاده از پوششهای هولو گرافیک روی شیشه برای تجدید مسیر نور آفتاب، به وسیله ی دو پروفسور اهل کلن در نمایشگاه باغ آرایی شهر اشتوتگارت اجرا شد
شیشهء الکتروکرومیک،دستاورد جالبی است که از طریق افزودن خواص متحرک به یک مادهء ثابت به دست آمده است. شیشه ی الکترو کرومیک، با استفاده از جریان الکتریکی به مدت چند ثانیه میتواند به یک سطح کدر تغییر یابد.
ایده ی دیوار چند لایه ی تمام نتحرک را، که مثل آفتاب پرست قادر به واکنش نسبت به محیط باشد، ما یک دیویس از شرکت ریچارد راجرز دنبال کرد
مایک دیویس یک شخصیت پیشرو در کشف زمینه های جدید در تکنولوژی شیشه محسوب میشود.
از فعالیتهای او میتوان به مطالعات متنوع در زمینهء اولین نمونه های جداره های درخشان چند پوسته(multi-skin glazing)برای پیکینگتن براس و پروژه تحقیقی موسوم به پروژهء 218 اشاره کرد.
دیوار مجوف وقابل تهویهء(ventilated cavity wall)جداره ی خارجی ساختمان لویدز لندن، در عین کارایی حرارتی بالا ، نور طبیعی تلطیف شده را به شکل بهینه در اختیار فضاهای داخلی قرار میدهد.
یکی از زمینه های مناسب برای مطالعه و تحقیق، بررسی امکان کاربرد گازها، مایعات و حتی اجسام یا مواد ارگانیک است که میتوان آنها را بین دو جداره ی شیشه یا بنحوی که به خود شیشه شکل دهند، استفاده کرد.
به صورتی که در جامهای شیشه در ساختمان لویدز لندن به کار رفته است.

نور طبیعی نمایشی
ساختمانهای چشم نواز:
هنر استفاده از نور طبیعی برای ایجاد تاثیرات نمایشی، هنوز هم یکی از موضوعات مورد توجه در معماری. در این زمینه فن آوریهای جدید، امکانات جدیدی را پیش روی گذاشته اند.
ساختمان رایشتاگ برلین، محل مجلس جدید آلمان است. تغییرات ساختمان موجود دفتر سرنورمن فاستر و شرکا انجام داده است. ایدهء مبتکرانهء این پروژه در مورد مسئله ی انرژی، نهایتا به سازه ای با نمود بیرونی در بالای ساختمان ، با قابلیت هدایت نور انجامید. این تعبیر جدید از یک گنبد، که جایگاه بازدید کنندگان است، نور طبیعی را به واسطه ی صدها آینه ی تشکیل دهنده ی قیف میانی، به بخش زیرین ساختمان یعنی مجلس منعکس میکند.
برای انجام این کار آزمایشهای زیادی از جمله شبیه سازی با کامپیوتر و ساخت یک ماکت به مقیاس 1.20 از گنبد و مجلس در شرایط مشابه واقعیت صورت گرفت. در تصویر نمای چلچراغ انعکاس دهنده ی نور طبیعی از پایین به بالا نمایش داده شده است. شبیه سازیهای کامپیوتری دید از شیبراهه ی بازدید کنندگان را به سمت پایین در تصویر به نمایش گذاشته است. ماکت به مقیاس 1.20 در تصویر برش طولی ساختمان در تصویر و اسکیس اولیه تصویر آمده است.
یکی از اجزای شاخص بانک هنگ کنگ، کار دفتر فاستر ، آتریوم تامین کننده ی نور طبیعی در ساختمان است . تامین نور در این ساختمان از راه بازتاب نور از سطح دو آینه ی بسیار بزرگ میسر شده است. صفحه ی جمع کننده ی نور آفتاب در بیرون، از صدها آینه ی کوچک، که مسیر نور آفتاب را دنبال مردهو آنرا به سمت آینه ی مقعری در بالای آتریم میتابانند، تشکیل شده است
این آینه ی مقعر ، نوررا به درون فضا و حتی زیر کف طبقه ی شیشه ای ساختمان هدایت میکند. اسکیس اولیه ی نورمن فاسترف به بهترین شکل نحوه هدایت نور به زیر زمین را نشان میدهد.
تنظیم فوقالعاده ی نور طبیعی در موسسه ی دنیای عرب کار ژان نوول را هزاران شاتر متحرک حساس ، که بوسیله ی کامپیوتر کنترل میشوند، امکان پذیر کرده اند.
 

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
هدایت نور طبیعی:2

هدایت نور طبیعی:2

تبدیل نور طبیعی به انباشت نیرو در باتری خورشیدی:

نور ملموس ترین انرژی تجدید پذیر است. امروز روشهای جدیدی از جمله(باتری خورشیدی)برای تبدیل این انرژی به جریان برق در دسترس است.
فیزیکدانی بنام هنری بکرل کشف کرد که هنگام برخورد نور به ترکیبی از مواد حاوی سیلیکون ،ولتاژ الکتریکی تولید میشود. این کشف انقلابی به پیدایش این نظریه که امکان تولید انرژی الکتریکی از نور طبیعی در فرآیندی شبیه به فتوسنتز وجود دارد،انجامید.
اشکال متفاوتی از باتریهای خورشیدی موجودند . یکی از این نمونه ها باتری متشکل از سلولهای تک کریستابی نسبتا همشکل با رنگ خاکستری مایل به سیاه است.
نمونه ی دیگر هم از سلولهای چند کریستالی با شکلی شبیه به ذرات تفکیک شده ی سنگ گرانیت تشکیل شده است.
با بکار گیری لایه های بسیار کم ضخامت از سیلیکون روی صفحاتی مثل شیشهیا صفحات فلزی هم،میتوان به اشکال متفاوتی از باتریهای خورشیدی دست یافت.
تولید سلولهای باتری خورشیدی با سیلیکون کراپ(silicon crop)، که محصول جانبی از صنعت کامپیوتر است آغاز میشود، به نحوی که ابتدا آنرا بصورت مذابدر می آورند، سپس آنرا به شمش تبدیل کرده و نهایتا بلوکهای تراش خورده را از ان میسازند. مرحله ب آخر کار برش ای بلوکها به صورت صفحات باریک به شکل ویفر خواهد بود.
باتریهای کریستالی خورشیدی عموما بصورت صفحات باریک به شکل ویفر موجودند و برای محافظت، هنگام استفاده در فضای بیرون، آنها را در پوششهای پلاستیکی یا شیشه ای نگه میدارند. صفحات این باتریها بر حسب نیاز مشتری می توانند با ابعاد یا خروجی های متغیر تولید شوند.
مزیت سیلیکون غیر بلوری(Amorphous silicon)این است که تولید آن با کمیت زیاد راحت تر است.
در حال حاظر کارایی این نوع سیلیکون محدود تر است. اما در مقایسه با سیلیکون چند کریستالی(poly crystalling silicon)ارزان تر تمام میشود. با استفاده ازاین نوع سیلیکون ، امکان ایجاد سطوح قیلم مانند و نیمه شفاف وجود دارد.
تمام ساخته های فضایی، از طریق انرژی خورشیدی و سلول های باتری خورشیدی(pv)تغذیه میشوند. در تلسکوپ هابل، از سلول های باتری خورشیدی غیر کریستالی با بالاترین میزان کارایی تا به امروز ، استفاده شده است. اگر تلاش دانشمندان ناسا برای تامین نیروی مورد نیاز ماهواره ها و همچنین فضا پیما ها نبود،چنین پیشرفتهایی در زمینه ی ساخت باتری خورشیدی(pv)بوجود نمی آمد. در طول بر نامه ی آپولولو،تکنو لوژی تولید باتری خورشیدی دچار تحولات عظیمی شد.
کارایی سلولهای خورشیدی ازآن زمان تا کنونبه چهار برببر افزایش یافته است.
صنعت باتری خورشیدی از پیشرفتهای تکنیکی در زمینه های دیگر هم بهره مند میشود. پیشرفتهای حاصل شده در درامهای (drum)با پوشش سیلیکون ف که در دستگاههای فتوکپی رنگی کاربرد دارند، در حال حاضر در تولید نوارهای پوشیده از سیلیکون غیر بلوری مورد استفاده پیدا کردند/
صفحات باتری خورشیدی در حالت ایده آل باید مادامی که خورشید میتابد در معرض آن قرار گیرند.طبیعتا با تغییر جهت تابش خورشید ای امر غیر ممکن میشود. اما امکان زاویه دادن به صفحات برای استقرار دربهترین جهت ممکن وجود دارد. همچنین نصب ای صفحات بصورت خوابیده یا به شکل عمودی روی سقف یانما وجود دارد.اما این امر تا حدی به کاهش کارایی و بازدهی باتری می انجامد.
استفاده از باتری خورشیدی با قرار گیری صفحاتی ازسلول های متنوعدر کنار هم ممکن خواهد بود. این سلولها میتوانند با هر شکل و اندازه ای روی هم قرار گیرند.
میتوان از یک باتری خورشیدی برای تولید الکتریسیته در یک ماشین حساب استفاده کرد یا با ادغامهزاران صفحه ی باتری خورشیدی در کنار هم، مزرعه ای از باتریهای خورشیدی ساخت.
یک باتری خورشیدی بزرگ در موسسه ی Hysolarدر اشتوتگارت آلمان نصب شده است.کاربرد باتری خورشیدی در ساختمان، توجه معماران سراسر جهان را به خود جلب کرده است. در بسیاری از پروژه های موفق شناخته شده از صفحات باتری خورشیدی بعنوان قسمتی از سیستم پوشش یا نمای ساهتمان استفاده شده است.
استفاده از این مصاح جدیدکه ملزومات مخصوص به خود را بخصوص از نظر زاویه ی جهت اقتضا میکند، به مسئله ی طراحی ساختمان بدل شده است.
غرفه ی طراحی شده ی نیکلاس گریم شاو در نمایشگاه شهر سویلدر سال 1992، کاربرد جدید سلولهای باتری خورشیدی را نشان میدهد.. در این پروژه، سلولهای باتری خورشیدی روی کلکتور های(collectors)سقفی با اشکال زیبا نصب شده است و علاوه بر سایه اندازی، نقش تامین نیروی لازم برای پمپاژ آب خنک کننده ی نمای ساختمان را بر عهده دارند.
از آنجا که تولید سلولهای باتری خورشیدی کم است، هزینه ی تولید آن بالاست. در صورتیکه که تقاضا برای تولید این محصول افزایش پیدا کند، قیمت آن به میزان محسوس کاهش میابدف بسیاری از دولتها در حال حاضرسوبسید هایی را برای افزایش میزان تولید این محصول در نظر گرفته اند. در سال 1990 در آلمانبر نامه ی هزار سقف طرح ریزی شد. در ژاپن نیز در سال 1995 برنامه ی مشابهی تحت عنوان هفتاد هزار سقف طرح ریزی شد.
از آخرین دستاورد های ژاپنیها میتوان صفحات سقفی باتری خورشیدی غیر بلوری(amorphous)کانون سایلهای باتری خورشیدی ساینو، اشاره کرد.
نمای متشکل از بانری خورشیدی برای بهبود برنامه ی نیرو رسانی در آخن(Aachen power utilities) کشور آلمان که با همکاری فلگسولصورت گرفت، از اولین نمونه های از این دست در جهان محسوب میشود.. نمای اداره ی مرکزی AGدر گلزن کیرشکن، نمونه ای پیشرفته تر از نماهای تشکیل دهنده از باتری های خورشیدی محسوب میشود.
امکان کار گذاشتن ورقه های سلولهای باتری خورشیدی بین دو ورقه شیشه، کاربرد جالب دیگری داردکه در آن بخشی از صفح میتواند بعنوان وسیله ای برای ایجاد سایه عمل کند و اجازه ی عبور نور از شکاف های مابین سلول ها را فراهم سازد.تصویر کتابخانه ای که در بالای صفحه مشاهده میکنید، نشان میدهد که این تکنولوژی چگونه میتواند در معماری استفاده شود.
دفتر سر نورمن فاستر و شرکا با همکری نوربرت کایرز، اولین نمونه های پرده های پوشیده شدهاز باتری خ.رشیدی را ارائه دادند.. این پرده ها در ساختمانهای قدیمی میتوانند بعنوان شاتر های قابل تغییر یا پرده های کرکره ای متحرک کاربرد داشته باشند. کلیه قطعات سایه انداز بعنوان محلی برای نصب سلولهای خورشیدی ایده آل هستند. چرا که ضمن قرار گیری در مقابل خورشید میتوانند با تغییر مسیر نور در طول روز، جهت خود را تغییر دهند. برای این کار سیستمهای کنترل کننده ی پیچیده با استفاده از کامپیوتر لازم استتا میزان استفاده از نور خورشید، سایه اندازی لازم و جمع آوری انرژی را اولویت بندی کند.
 

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
هدایت نور طبیعی: 3

هدایت نور طبیعی: 3

مواجهه با ابزار جدید برای طراحی محیطی
مریی کردن جریان نامرئی انرژی:
پیشرفتهای اخیر در زمینه ی طراحی با کامپیوتر، واقعیت مجازی، علم دینامیک سیالات و مدلسازی نور، امکان رویت بسیاری از قالبهای نامرئی را فراهم کرده است. این مسئله برای دستیابی به کیفیت بالاتر و کارایی بیشتر در طراحی ساختمانها کمک شایانی خواهد کرد.
رویکرد جدید در طراحی مستلزم درک روشنی از چگونگی عملکرد ساختمانها در شرایط گوناگون استو اینکه چگونه از بیرون یا درون شکل خواهند گرفت. ذاشتن درک بهتری از دو عامل نحوه ی رفتار مردم و نحوه ی رفتار ساختمان، در کنار بهره گیری از تکنیکهای پیچیده ی مدلسازی با کامپیوتر، عوامل کلیدی طراحی زیست محیطی با مصرف انرژی پایین هستند. ابزار های متداول مدلسازی با کامپیوتر، که امروزه در اختیار مهندسات و معماران قرار گرفته است، دارای قابلیت مدلسازی جریان حرارت، انجام محاسبات مربوط به دانش سیالات و نهایتا مدلسازی پردازش نور طبیعی و مصنوعی هستند.
برای افزایش بهره مندی از منابع طبیعی و داشتن استنباط روشنی از عوامل فراهم کننده ی آسایش ساکنان، شیوه ی زندگی اجتماعی آنها و الگوی زیست این افراد،لازم است محیط اطراف ساختمان مطالعه شود.
در ساختمان اداره ی مرکزی بانک تجارت فرانکفورت، برای افزایش کارایی ساختمان، آزمایشات گوناگونی صورت گرفت. شبیه سازی انجام شده از جریان سیالات توسط دفتر مهندسی جی راجر پریستون و شرکاء، نه تنها مثل یک فتو مونتاژ ساختمان را در زمینه ی شهری آن نشان میدهد، شکل و شدت انرژی باد راپیرامون ساختمان و در ارتفاعات مختلف نمایش دهد. امروز از طریق خلق واقعیت مجازی با شبیه سازی کامپیوتری، امکان بررسی چگنگی جابجایی انرژی در سطح کره ی زمین، و همچنین بطور مثال، بررسی نحوه ی توزیع جریان هوا و نور طبیعی در یک ساختمان منفرد بوجود آمده است، امکانات منحصر بفردی که قبلا در اختیار ما نبود.
پتسدامر پلاتز در برلین، یکی از بزرگترین، دیدنی ترین و با کیفیت ترین مراکز اداری ایجاد شده در اروپاست. طراحی این مجموعه به گونه ای است که فضاها ضمن استفاده از تهویه طبیعی، امکان بهره مندی کامل از نور طبیعی را نیز پیدا میکند در این پروژه ها، از شبیه سازی کامپیوتری برای تسهیل عبور جریان هوای طبیعی در خلال وضعیتهای گونانگون پنجره ها بهره گرفته شده است.
نرم افزار های کامپیوتری شبیه سازی چگونگی توزیع نور طبیعی در فضا را امکان پذیر کرده اند. این امر به طراح کمک میکند که طرح را به بهترین نحو و کارا ترین فرم ممکن، اجرا کند.
ماده ی رنگی ، طیف کامل منبع روشنایی را جذب و فقط بخشی از آن را منتشر میکند و به این ترتیب حس رنگ بوجود می آید. طبیعی است چنانکه منبع روشنایی از نظر تنوع و توان هریک از طول موجهای مرئی الکترو مغناطیس ضعیف باشد،رنگهای موجود در محیط را به خوبی نشان نمیدهد. شاخص نمایش رنگ قابلیت منبع روشنایی را در نمایش پالت رنگهای اصلی نشان میدهد. طبیعتا در جایی که تشخیص رنگ اهمیت زیادی داشته باشد شاخص نمایش رنگ باید در حد اکثر ممکن باشد. در شرایطی که رنگ پردازی محیط چندان دقیق،جالب یا مهم نباشد بهتر است از منابع روشنایی با شاخص پایین تر استفاده شود. در جدول زیر شاخص های استاندارد فضای متداول معماری آورده شده است. حد اکثر شاخص نمایش رنگ 100 فرض میشود.
-موزه ی دفتر گرافیک،خانه، بیمارستان، مطب، دندانپزشک(تشخیص رنگ دندانها) بیش از 90
- اداره،مدرسه،مغازه و ویترین، رستوران،ورزشگاه، تئاتر،سالن کنسرت بین 80 و 90
- راهرو،پله فضاهای فرعی ساختمانهای مسکونی و عمومی بین 60 و 80
-فضاهای صنعتی،کارگاهها،انبارها بین 40 و 60
- پارکینگ،کارگاههای ساختمانی، بار اندازها بین 20 تا 40
لامپهای موجود در بازارها هر کدام بخش خاصی از رنگها را خوب نشان میدهند. نور های گرم رنگهای نارنجی و قرمز را خوب نشان میدهند و نور های سرد آبی را. در طراحی فضاهایی نمایش رنگ اهمیت زیادی دارد، از مخلوط نور های سردوگرم استفاده میشود.عموما از ترکیب لامپهای متال هالید(با حرارت رنگ بین 3000 تا 4200 کلوین) و لامپ سدیم تحت فشار زیاد(با حرارت رنگ حدود 2500 کلوین) نتیجه ی خوبی حاصل میشود. برای مخلوط کردن صحیح نور باید به مخروط نور و جهت تابش آن توجه شود.


طیف:
طیف نور که عموما با دیاگرامهای مختلف نمایش داده میشود، نشان دهنده ی مشخصات نور خارج شده از لامپ و توان هریک از طول موجهای آن است. دیاگرامهای طیف نور نه فقط نور های مرئی بلکه همه ی امواج الکترو مغناطیسی منبع نوری از جمله امواج ماوراء بنفش و مادون قرمز را نیز نشان میدهند.
در انتخاب منبع نوری باید به میزان امواج مخرب غیر قابل رویت نیز توجه کرد و در صورت نیاز صافیهایی برای آنها در نظر گرفت.


مشخصات کاربردی:
توان: توان لامپ که با نماد(w)نشان داده میشود، انرژی استفاده شده توسط لامپ برای تولید جریان نوری در واحد زمان است.
جریان نور: مقدار اشعه ی قابل رویت منبع روشنایی است و با واحد لومن(m)اندازه گیری میشود.

قوه ی روشنایی: رابطه بین توان الکتریکی مصرف شده و روشنایی حاصله است و خاصیت اصلی آن نشان دادن اقتصادی یا غیر اقتصادی بودن منبع روشنایی از نظر مصرف انرژی است.

منحنیهای فتو متریک: مخروط انتشار نور و منحنیهای نمایش شدت و ضعف بخشهای مختلف مخروط نوری هستند. برای نمایش این پدیده دو صفحه ی عمود بر هم را از مرکز منبع روشنایی عبور میدهندو تابش نور را بر روی آنها مطالعه میکنند. همین خواص بر صفحه ای که به طور عمود بر جهت تابش قرار گرفته اند نیز بررسی میشود.

عمر متوسط: مدت زمانی است که لامپ میتواند بدون از دست دادن قابلیتهای اصلی خود به کار ادامه دهد.

تنزل:ای شاخص تغییرات جریان نور را در طول زمان نشان میدهد.

پایه: نوع سرپیچ یا پایه ی اتصال به لامپ را به منبع تغذیه گویند.

شکل: لامپها به شکلها و اندازه های مختلف تهیه میشوند. این عوامل هنگام انتخاب لامپ به کار می آیند
 

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
هدایت نور طبیعی: 4

هدایت نور طبیعی: 4

مشخصات عملکردی لامپ:
هر لام÷ در شرایط محیطی خاصی کار میکند. بعضی از آنها به زمان معینی برای روشن شدن و به حداکثر رسیدن توان خود نیاز دارند.. بعضی از لامپها بر تجهیزات اطراف خود تاثیر میگذارند و پارازیت تولید میکنند. مجموعه ی این عوامل در انتخاب لامپ دخالت دارد.

لوازم جانبی: برخی از لامپها بطور مثال فلورسنتها و متال هالید ها به لوازم جانبی از جمله ترانسفورماتور، استارتر، بالاست و غیره نیاز دارند.

کنترل عوامل رفاهی :روشنایی باید به انسان اجازه دهد در مدت کوتاهی محیط اطراف خود را ببیند و درک کند.. روشنایی مناسب آن است که علاوه بر اینهه، عمل دیدن را نیز دلپذیر کند. انسان نباید در مقابله با نور مصنوعع احساس خستگی یا ناراحتی کند و تا حد ممکن از دیدن مناظر نور پردازی شده ی محیط اطراف خود لذت ببرد. برای ایجاد رفاه بصری عوامل متعددی تاثیر گذار هستند که در زیر به مهمترین آنها اشاره میکنیم.

رابطه ی نور مصنوعی و نور طبیعی: ادراک بصری انسان طی میلیون ها سال تکامل در تکامل با نور طبیعی شکل گرفته است. نور مصنوعی خوب نوری است که تا حد امکان خواص نور طبیعی را داشته باشد. در زیر به برخی از این خواص اشاره شده است.

تنوع: محیط طبیعی نور پردازی پیچیده ای دارد. این پیچیدگی محیط را به لحاظ پیامهای بصری غنی و جذاب میکند. در طراحی روشنایی فضای داخلی از ایجاد نور یکنواخت و بدون زیروبم اجتناب کرد و با ایجاد پیامهای بصری نوری، سایه وروشن و نور های مختلف فضا را هر چه جذاب تر کرد. استفاده از نورهای رنگی در جاییکه کار حساس چشمی یا تشخیص دقیق رنگها مطرح نباشد، مانعی ندارد و میتواند جالب باشد.

تغییر:نور خورشید در طول روز به لحاظ رنگ و شدت رو شنایی تغییر میکند،در طراحی میتوان صحنه های مختلف نور پردازی را طوری برنامه ریزی کرد که در طول روز یا در موقعیتهای مختلف نور پردازی فضای معماری تغییر کند. نمونه ی بسیار عملی آن سالنهای چند منظوره هستند. که برای هر عملکرد آنها میتوان بخش معینی از منابع موجود در فضا را روشن کرد.

جهت تابش: چشم انسان بطور طبیعی عادت دارد در بالای سر نوری شدید تر و در پایین نوری ضعیف تر ببیند. تولید همین شرایط در فضای معماری ( مثلا فرار دادن منابع روشنایی در سقف) برای انسان مشکلی ایجاد نمیکند ولی برعکس آن یا تفاوتهای شدید روشنایی از چپبه راست به دلیل آنکه غیر طبیعی هستند، ذهن انسان را به فعالیت بیشتر وا میدارند. و در طول زمان باعث ناراحتی و تحریک عصبی میشوند. در شرایط موقتی و خصوصا برای نمایشهای هنری که هدف جلب توجه وتحریک بیننده است، این کار مانعی تدارد.

رابطه ی شدت رنگ و نور: در طبیعت در طول روز شدت روشنایی و حرارت رنگ نور تغییر میکند. سحرگاه وهنگام غروب، که شدت نور کمتر است، حرارت نور هم کمتر میشود. بطور کلی میتوان گفت چشم عادت دارد فضاهای بسیار روشن را با نور سرد و و کم نور را با نور گرم ببیند. مغز انسان میتواند در این شرایط تغییر رنگها بر اثر نور های متفاوت را جبران کند و رنگه را بصورت طبیعی ببیند. از این جهت بهتر است فضاهای وسع را، که نیازمند نور زیاد هستند با منابع نور سرد و فضاهای کوچکتر را که بیشتر برای دور هم جمع شدن و ایجاد محیط صمیمی مد نظر هستند و در آنها فعالیت بصری دقیقی صورت نمیگیرد، با منابع نوری گرنتر نور پردازی کرد. سردی یا گرمی نور در احساس گرما یا سرما در بدن موثر است(تا حدود 3 درجه حس گرمی یا سردی) در اقلیمهای گرم بهتر است از نور های سرد استفاده شود. اقلیم های سرد و کوهستانی نور گرم را می طلبند.

میزان روشنایی: میزان روشنایی، که با لوکس اندازه گیری میشود، برای ایجاد رفاه بصری اهمیت زیادی دارد، کارهای دقیق بصزی و و مطالعه به نور بیشتر و فعالیتهایی از قبیل راه رفتن(جهت یابی در فضا) یا گفتگو به نور کمتری نیاز دارند.
چنانچه روشنایی محیط به طرز محسوسی کمتر یا بیشتر از حد نیاز باشد چشم خسته میشود یا حالت عصبی به انسان دست میدهد و در مقاله ی شماره ی قبل، جدول مربوط به روشنایی مورد نیاز کاربریهای متداول درج شده است.

کنتراست و سایه: انسان برای بهتر دیدن اشیا نیازمند مقداری کنتراست بین شیء و متن است. فضایی که همه ی اشیای آن رنگ و روشنایی یکسان داشته باشند خسته کننده و آزار دهنده است. طراح با استفاده از رنگها یا خاکستریهای روشن و تیره و با نور پردازی متفاوت میتواند محیط را خوانا و جذاب کند. رابطه ی سایه و روشن با مشخصات حجمی فضای معماری اهمیت زیادی دارد. انسان بطور طبیعی عادت دارد تورفتگیها را تیره تر و برجستگیها را روشن تر ببیند. ایجاد این حالت با نور مصنوعی فضا را به وضعیت طبیعی نور روز نزدیک تر میکند. چنانچه طراح شکاف ها طاقچه ها و هر نوع تورفتگی را به نحو برجسته ای روشن مند، فضا شبانه و تئاتری میشود. نور پردازی از از پایین به سمت بالا نیز این حالت را تشدید میکند.
وجود تضاد شدید بین نقاط تاریک و روشن چشم را مجبور میکند خود را با شرایط مختلف تطبیق دهد و این باعث خستگی میشود، وجود سایه ها نیز در ادراک فضا نقش مهمی را ایفا میکند. سایه های حساب نشده و متغیر میتوانند نظم فضایی هندسی به دقت مفصل تندی و تقسیم بندی شده یا ضرب آهنگ عناصر تکراری فضا را بر هم زنند.
سایه های طولانی و کشیده ی حالت نمایشی و اکسپرسیو فضا را تضدید میکنند.

جلوگیری از خیره شدگی چشم: هنگامی که یک منبع روشنایی مستقیم در میدان دید قرار میگیری، به انسان حالت خیرگی دست میدهد و قدرت بینایی کاهش میابد. چنانچه منبع روشنایی غیر مستقیم باشد،یعنی نور نخست به سطح سقف یا دیوار برخورد کند سپس به سمت چشم بیاید خطر خیرگی وجود ندارد، ولی استفاده از نور غیر حستقیم همواری امکان پذیر نیست و بنابراین، در موقع طراحی باید به این نکته توجه شود،در اتاق کار توصیه میشود چشم فردی که پشت میز یا کامپیوتر نشسته است با منبع نور زاویه ای معادل یا بیشتر از 60 درجه(نسبت به سطح زمین) ایجاد کند.
تلویزیون و مونیتور، که خود منبع نور هستند،میتوانند حالت خیرگی ایجاد کنند. برای اجتناب از این حالت متن باید تا حدی روشن باشد تا چشم خود را با شرایط روشنایی قویتر تطبیق دهد.نگاه کردن به صفحات تلویزیون با مونیتور در اتاقی کاملا تاریک خطاست.
 

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
هدایت نور طبیعی: 5

هدایت نور طبیعی: 5

تعیین محل قرار گیری منابع روشنایی با توجه به نحوه ی استفاده از فضا و طرز استقرار مبلمان:
قرار دادن منابع نوری در رابطه با نحوه ی استفاده از فضا و طرح استقرار مبلمان اهمیت زیادی دارد البته باید توجه کرد کهنور پردازی همچنان که هر عنصر فضایی دیگر، کاربردی و انعطاف پذیر فضا را نیز محدود میکند. چنانچه بخشی از نور ضروری یک اتاق از طریق چراغهای دیواری تامین شود، قرار دادن قفسه بندی در کنار دیوار خالی از اشکال نخواهد بود.
چنانچه نقطه ی خاصی از اتاق پذیرایی با اتاق کار چراغی از سقف آویزان شود تا میز نهار خوری یا میز جلسه را روشن کند، تغییر مکان میز بدون جابجب کرد بدون چراغهای فوق منطقی نخواهد بود. نور پردازی بطور کلی بهتر است به گونه ای باشد که صحنه های مختلف روشنایی را برای شرایط مختلف بهره برداری تامین کند. با استفاده از تجهیزات الکتریکی ساده یا پیشرفته میتوان صحنه های مختلف روشنایی را برنامه ریزی و اجرا کرد.
در فضاهایی نظیر فروشگاه ویترین مغازی، ئ سالنهای چند منظوره میتوان به طور کامل یا مکمل از چراغهای متحرک سقفی و دیواری که روی ریل حرکت میکنند و جهت آنها قابل تنظیم است،استفاده کرد. در فضاهای اداری گسترده و حتی در بعضی اماکن اداری با فضای محدودتر هم میتوان، از این نوع چراغها و حتی آویزه های سقفی که جهت نور آنها قابل تنظیم است استفاده کرد.
در طراحی سیستم روشنایی برای هر فضا باید به مجموعه ی کاربریهای اصلی و فرعی و همچنین امکان جابجایی مبلمان در آینده فکر کرد. برای مثال در اتاق خواب ممکن است روشنایی مناسبیبرای مطالعه هنگام استراحت روی تخت، تماشا کردن تلویزیون،دیدن لباسهای داخل کمد و حتی آرایش کردن وجود داشته باشد و برای این کاها نورهای موضعی زیبای نیز طاحی شوند. ولی به یکی از نیاز های جنبی ولی بسیار مهم یعنی نور گسترده و قوی برای نظافت اتاق، توجه نشود. در هر حال، پیش بینی پریز برای وصل کردن چراغهای پایه دارو آباژور باید با توجه به امکان جابجا کردن محل تخت یا میز آرایش صورت گیرد.
با نور پردازی میتوان فضا را تفکیک کرد و بخشهایی از آن را مورد تاکید قرار داد.یی تا به امروز استفاده شده است. اگر تلاش دانشمندان ناسا برای تامین نیروی عظیم مورد نباز ماهواره ها و فضا پیما ها نبود، چنین پیشرفتهایی در زمینه ی ساخت
این کار باید با توجه به نحوه ی استقرار مبلمانو اشیا(عکس،مجسمه،تابلو،تزیینات، گلدان و غیره) انجام شود با نور میتوان خوانایی فضا را افزایش داد. فضاهای اصلی و فرعی و سرویسها را میتوان با نور های مختلف از هم تفکیک کرد.
شخصی که برای نخستین بار به مکانی قدم بگذارذ، با توجه به شدت و ضعف نور ها و رنگآنها، میتواند به سرعت ورودیها، پلکان و راهروها، سالنهای اصلی، سرویسهای بهداشتی، محل مراجعه و کسب اطلع را شناسایی کندو در زیر نکاتی در مورد مساءل نور پردازی فضاهای متداول معماری ارائه میشود.

اتاق نشیمن و پذیرایی: در این فضا فعالیت بصری دقیقی صورت نمیگیرد که به نور یکنواخت و شدید نیاز باشد. تنوع نود از نظر پراکندگی، شدت و ضعف و رنگ میتواند به جذاب و غنی شدن فضا کمک کند.نور عمودی از سقف، که برای زوشن کردن سطوح افقی مناسب است. در زیر چشمکان، چانه و بینی سایه های بلند ایجاد میکند و چهره ها را را زشت نشان میدهد. بگار گیری چراغهایی که بخشی از نور آنها در فضا پخش میشود یا چراغهای دیواری، که سطوح عمودی و صورتها را نیز روشن میکنند. مشکل بالا را رفع میکند. روشنایی کلی مورد نیاز در اتاق نشیمن حدود 200 لوکس است.

نهار خوری: در مجلات دکوراسیون و در نمایشگاه های مبلمان، متداول است. چراغهای آویز بلند را روی میز نهار خوری قرار میدهند تا فضای اطراف میز زیباتر جلوه کند. در واقع، نور پردازی در ارتفاع پایین، اگر چه میز را به خوبی روشن میکند باعث خیرگی و کاهش بینایی میشود. چنانچه اطراف لامپ رفلکتور یا پوششی وجود داشته باشد که مانع از انتشار نور در جهت افقی شود چهره ها تاریک میشوند. در نهار خوری باید روشنایی حدود 200 تا 300 لوکس را برای روی میز تامین کرد، ولی سطوح عمودی و چهره ها نیز باید بین 50 تا 100 لوکس روشنایی داشته باشند. در پشت تلویزیون هم بهتر است دیواری به رنگ روشن یا سفید با حد اقل 500 لوکس روشنایی وجود داشته باشد.
آشپزخانه: در آشپز خانه استفاده از نور طبیعی و منظره ی بیرون در اولویت است، ولی نور مصنوعی هم حتی در طول روز مهم و مفید است. روشنایی آشپز خانه به سه بخش اصلی تقسیم میشود:
الف- نورپردازی کلی برای حرکت درون فضا و نظافت(حدود 250 لوکس تا 300 لوکس)
ب- نورپردازی میز صبحانه به ترتیب توصیف شده در بخش نهار خوری.
ج- روشنایی سطوح کار، محل قرار کیری ظروف مورد نیاز و حاوی موتد غذایی و روشنایی اجاق پخت و پز(بین 300 و 500 لوکس)
روشنایی منحصر به چراغ مرکزی سقفی برای آشپزخانه مناسب نیست. کابینت های دیواری و بدن فردی که به آشپزی مشغول است سایه های مزاحم و نامناسب را ایجاد میکنند.
سیستمهای مبلمان آشپزخانه این مسایل را حل و اغلب روشنایی مناسبی را در زیر کابینت های دیواری، روی اجاق و درون قفسه ها پیش بینی میکنند. هنگام کار در آشپزخانه چشم مرتبا به هر طرف نگاه میکند و از این جهت کاهش کنتراست نوری در ایجاد حس آرامش موثر است.

حمام: امروزه گرایش طراحان نسبت به فضای حمام تغییر کرده است و اغلب می کوشند مفهوم قدیمی حداکثر کارایی را با مفهوم جدید حداکثر راحتی جسمی و روحی جایگزین کنند. طراحی حمام به مفهوم خاص آن زمانی مطرح میشود که محدودیتهای مالی بر پروژه سنگینی نکند. حمام حداقل به دلیل محدودیت فضا بحث نور پردازی و چیدمان تجهیزات بهداشتی منتفی است. در فضاهای وسیع تر و زمانیکه امکانات پروژه اجازه دهند فضای حمام میتواند به یکی از موضوعات مهم طراحی تبدیل شود. در حمام غیر از شستشو و بهداشت کاربریهای دیگری از جمله رسیدگی به پوست و بدن، استراحت و حتی مطالعه ی سبک مطرح میشوندبا توجه به اینکه در حمام آینه و سطوح صیقلی زیادی وجود دارند، تامین نورهای متفاوت با اجتناب از پیدایش بازتابهای خیره کننده کاری دقیق است. هنگام دراز کشیدن درون وان فرد به سقف و بنابر این به چراغ سقفی نگاه میکندو این خود عامل دیگر خیرگی استنور های غیر مستقیم یا قرار گرفته در محل مناسب از این مسئله جلوگیری میکنند. نور پردازی عمومی حمام باید حدود100 لوکس باشد. ولی میزان نور در مقابل آینه باید حدود 300 تا 400 لوکس باشد. هنگام نگاه کردن به آینه نور باید چهره را روشن کند. نور های اطراف آینه در صورتیکه به اندازه ی کافی ازمرکز آینه فاصله داشته باشند و در مخروط دید قرار نگیرند. یکی از روشهای خوب قرار دادن چراغی در بالای آینه به صورتی است که بازتاب نور در آینه(و نه مستقیما خود چراغ) چهره را روشن کند. چراغ باید در محلی قرار گیرد که بازتاب نور آن در مخروط دید قرار نگیرد و باعث خیرگی نشود.. در هر حال قرار دادن نور بصورتیکه بازتاب بسیار عمودی در چهره داشته باشد نیز مناسب نیست، زیرا باعث پیدایش سایه های ناخواسته و زشت در زیر پلک چشمها چانه و بینی میشود.
 

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
هدایت نور طبیعی: 6

هدایت نور طبیعی: 6

اتاق بچه: مهمترین مسئله در اتاق بچه اجتناب از چراغهای متحرک پایه دار و در دسترس است. روشنایی عمومی اتاق باید حدود 100 لوکس باشد.، ولی روی میز بهتر است 200 تا 300 لوکس روشنایی داشته باشد.

اتاق خواب: اگرچه نور پردازی سقفی و عمومی برای اتاق خواب خوب است و نظلفت اتاق را آسان میکند، نور اصلی و کاربردی بهتر است در ارتفاعات پایین تر و بصورت موضعی باشد. میز آرایش، کمدهای لباس،میز پاتختی و دیوار پشت تلویزیون به روشنایی نیاز دارند. در اتاق خواب میتوان از چراغهلی پایه دار(استند) آباژور و چراغ برقی استفاده کرد. تامین حداقل روشنایی لازم برای جهت یابی(حدود 5 تا 20 لوکس) برای موقعی که فرد نیمه شب از تخت برخاسته ودر اتاق حرکت میکند ضروری است. این نور میتواند در ارتفاع بسیار پایین و حتی در نزدیکی سطح زمین یا بصورت غیر مستقیم و مخفی باشد تا اشعه مستقیم آن باعث خیرگی در اتاق خواب تیره نشود. منابع روشنایی قرار گرفته در ارتفاع پایین حالت استراحت و خواب را تداعی میکنند. نور پردازی کلی اتاق خواب میتواند حدود 200 لوکس باشد. ولی بصورت موضعی نقاط خاصی را میتوان تا 500 لوکس روشن کرد.

محیط اداری: از آنجایی که عموما بیشتر ف عالیت اداری در در طول روز انجام میگیرد روشنایی مصنوعی جنبه ی مکمل را دارد.. در ساختمانهای اداری که عرض ساختمان زیاد است، اغلب بخشهای مرکزی ساختمان نور طبیعی مستقیم و کافی ندارند در بخشهای مرکزی ساختمان نور مصنوعی اولویت دارددر مکانهای کاری نزدیک به پنجره، چنانچه پنجره رو به جنوب ، غرب یا شرق باشد. اجتناب از خیرگی با استفاده از انواع وسایل شکست یا کاهش نور مستقیم اهمیت میابد.اگر میزهای کار با توجه به نور طبیعی پنجره ها طراحی شوند، نور مصنوعی میتواند در نزدیکی پنجره نیز قرار گیرد. تفاوت بین جهت تابش نور طبیعی و مصنوعی به حداقل برسد. محلهای تردد، ورود و خروج باید به صورت یکنواخت و کافی روشن شوند. 100 الی 150 لوکس روشنایی برای اینگونه فضاها کافی است. قسمت بیرونی فضای ورودی بایدحداقل 50 لوکس روشنایی داشته باشد.نمای بیرونی ساختمانهای اداری به لحاظ نور پردازی مهم است. چراغها باید در رابطه با فرم معماری نما طراحی شوند.. چنانچه نمای ساختمان در خیابانها و معبر عمومی قرار گیرد، بخش پایینی نما میتواند نور پردازی قویتری در مقایسه با قسمتهای بالایی نما(در مورد ساختمانهای مرتفع اداری) داشته باشد.
در دفاتر و فضاهای کاری اداری تامین 200 تا 300 لوکس روشنایی ضروری است و روی میز کار بهتر است 500 لوکس و در شرایط کار دقیق چشمی تا حدود 700 لوکس روشنایی تامین شود. چراغها باید به گونه ای قرار گیرند که نور مستقیم آنها در مخروط دید افرادی که پشت میز کار نشسته اند، قرار نگیرد. نور غیر مستقیم که به سقف میتابد، یا چراغهای مجهز به پرده های هدایت نور یا منابع روشنایی کار شده در عمق یا در پشت سقفهای کاذب شبکه ای مناسب هستندچنانکی سقف فضاهای وسیع اداری بلند طراحی شود(3.5 تا 4 متر)نور پردازی با مسئله ی کمتری روبه رو میشود.
در سالنهای کنفرانس و گرد همایی تامین روشنایی برای سطوح عمود برای بهتر دیدن چهره ها به اندازه ی روشن کردن میزها اهمیت دارد. میز کنفرانس میتواند حدود 400 لوکس و سطوح عمودی اطراف میز حدود 200 لوکس روشنایی داشته باشند. روشنایی سطوح عمودی در محلهایی که بطور مداوم مراجع دارند نیز اهمیت دارد. در این فضاها بهتر است متن و محیط اطراف محل مراجعه ی عموم بصورت متنوعی نور پردازی شود.
نور پردازی باید به جهت یابی در فضا و تشخیص محلهای تردد و مراجعه ی اصلی کمک کند.محلهای گفتگو، انتظار و استراحت بهتر است به سبک فضاهای نسکونی نور پردازی شوند تا جو دوستانه و آرامش بخش بوجود آید.
نور پردازی یک فضای اداری ، گذشته از کاربردهای علمی ابزار تبلیغ و نمایش چهره ی شرکت به عموم است. در انتخاب نوع چراغ . نحوه ی نور پردازی باید به این مسئله توجه شود.
نور پردازی نمیتواند یکسره به مهندس برق محول شود.روشنایی نصنوعی بعنوان مکمل نور طبیعی ، نقش مهم و موثری در طرح معماری ودر کیفیت کلی ساختمان دارد. با نور پردازی مناسب میتوان زیبایی ساختمان راتا حد قابل توجهی افزایش داد. در هر حال معماری و روشنایی دو مقوله ی غیر قابل تفکیک و در رابطه ی مستقیم باهم هستند. تولیدات ایران در زمینه ی چراغ و تجهیزات مربوطه در مقایسه با استانداردهای جهانی در سطح بسیار پایینی هستندو چراغهای قابل قبول تولیدی ایران تنوع بسیار کمتری دارند. هرجه تنوع چراغهای ساده، با دوام و با کیفیت محدود است از طرف دیگر چراغهای پرزرق و برق مبتذل و بی کیفیت فزاوان هستند. در شرایطی که امکان استفاده از تولیدات خوب بین المللی وجود نداشته باشد، بهتر است حتی المقدور از منابع روشنایی مخفی، توکار و غیر مستقیم استفاده شود. بدین ترتیب، کیفیت نور پردازی حاصل میشود، ولی فرم چراغها بر زیبایی شناسی فضای معمازی تاثیر چندانی نمیگذارد.

 

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
هدایت نور طبیعی: 7

هدایت نور طبیعی: 7

تاثیر نور در خلق فضاهای هتل

ایجاد کاربری 24 ساعته، چند گانگی فعالیتها و پیچیدگی فضاهایی که ممکن است همزمان چندین نقش را داشته باشند در طراحی هتل ها تمهیداتی را می طلبد که یمی از مهمترین آنها نور پردازی است. در تلاقی معماری و طراحی داخلی، نور پردازی جایگاه ویژه ای دارد کخ گستره ی وسیعی از نیاز ه را پوشش میدهد. این نور است که به میهمانان خوشامد میگوید و به انها احساس آرامش میدهد، گاهی نمودار تصاویر است، گاهی مشخص کننده ی مو قعیت ها، گاهی هم حریم ها را از هم تفکیک میکند و اختلاف کاربریها را کشخص میکند. تا در فضایی ناشناخته سیر کنند و به کشف و شهود بپردازند. هر بخش از فضای یک مهمانخانه یا هتلف ویژگی منحر به فردی دارد که با توجه به آن میبایست نور پردازی خاصی صورت گیرد تا معرف آن مشخصه باشد. در ادامه با تعریف این بخشها و چگونگی طراحی آنها با نور میپردازیم.

هال ورودی: تنظیم چشم انداز هتل

هال ورودی جایی است که که میهمانها در آنجا ثبت هویت میکنند و در عین حال هتل هم برای آنها ثبت هوین میشود! تصویری که شخص از بیرون ساختمان بدست آورده، در بدو گذر از درهای ورودی در این نقطه تقویت یا دگرگون میشود.این محل باید برای تمام مهمانهای بالفوه و بالفعل جذاب و پذیرا باشد. باید گرم، راحت، صمیمی و در بر گیرنده باشد. چگونگی ادراک فضای داخلی وابستگی زیادی به مقطع زمانی دارد. نور پردازی مناسب در فضایی ثابت چنان تنظیم میشود که این فضا برای مسافری که صبح هنگام هتل را به مقصد فرودگاه ترک میکندو تازه واردی که نیمه شب وارد میشود، به یک اندازه خوشایند باشد. صبح هنگام باید همه چیز پر انرژی و تازه به نظر آید. اما هنگام شب، پس از یک روز فعال ، محیطی راحت و مطلوب استکه در عین حال خواب آور نباشد.برای این فضا مناسب است که در زمینه ای از نور محیطی، نور های نتمرکز نقطه ای طراحی شودکه در عین حال یک بافت بصری در جهت یابی به میهمانان کمک کند. با کمک نور پردازی دید را به سمت اشیا مورد نظر و بخش های طراحی شده هدایت میکنیم. چشم ناخود آگاه به سمتی توجه میکند که نورانی تر است و در آن ناحیه معطوف به لبه ها و کنج ها میشود پس بیشتر تاکید را میتوان بر طراحی نور های خطی و مشخص کننده ی لبه ها گذاشت. در زمینه ای از نور های محیطی میتوان قسمت پذیرش را با شدت نور متفاوت چنان طراحی کرد که در فضای حال ورودی بیشترین نظر را جلب کند.

پذیرش:
قسمت پذیرش دو نقش کاربردی و دکوراتیو توامان دارد. نور پردازی در سطح کاربردی باید چند منظور را تامین کند. نور های رو به پایین که بالای میز کار قرار میگیرند به مشتری کمک میکنند که فرمها را مطالعه کند و بداند در حال امضا و قبول چه مواردی است! در پشت میز کار هم چنین نور پردازی برای کارهای نوشتاری و خواندنی کارکنان لازم است. مسلما در این حالت مواد و مصالح بکار گرفته شده نباید چنان باشند که نور را باز بتابانند یا در موارد استفاده از کامپیوتر بازتابی روی صفحه ی مونیتور ایجاد کنند. فضای این قسمت باید پذیرا و خوشایند باشد و در آن از نورهای گرم و فضاهای نورانی در زمینه ی عمودی استفاده شود.. نور های سقفی به کمک نور های میز و ذیگر نور های محیطی باید چنان تعدیل شوند که چهره های مراجعان و کارکنان ملایم و زیبا تر جلوه کنندو مخوف و هراس انگیز به نظر نرسد.. در بشتر هتل ها میز پذیرش اولین عنصر مورد توجه است که ممکن است با جهت روبه پاییت یا بالا نورپردازی شود. در طراحی و عرضه ی مصالحی کهدر طرح بکار میرود فیبر های نوری با نور افشانی روبه بالا در کف یا توام با کاتود سرد، بر حالت نمادین مجموعه تاثیر بسزایی میگذارد. یک نقطه نظر طراحانه این است که برای قسمت پذیرش گوشه ای بیافرینیم چون صحنه ی نمایشی خاموش یا پیشخوانی نورانی و گل ها یا مجسمه هایی شاخص یا هر چیز شاخص دیگری که جلب توجه کند و توجه مراجعان را بطور نامحسوس به خود جلب کند.

راهروها: نور راهنمای گذر

راهرو ها از آن دسته فضاهای ارتباطی هستند که اغلب توجه کمی به طراحی آنها میشودهر قدر هم که در طراحی معماری این قسمتها سهل انگاری شده باسندیک طرح داخلی با نور پردازی مناسب میتواند این بخش های مرده را احیا کند. در هر هتلی حتی اکر هدف نهایی فقط اجاره دادن اتاق ها باشد بالاخره لازم است که مسیر رسیدن به این اتاق ها جذاب و جالب توجه باشند. از آنجا که معملا، راهرو ها در نقاطی از ساختمان قرار دارند که از نورروز بی نصیب است باید تمام مدت شبانه روز نور جردازی شوند. پس در اینجا هم جنبه های زیبایی شنایسی و کاربردی مورد نظر است هم صرف انرژی ، معمولا وجود یک سیستم کنترل در راهروها ضروری است تا بدین ترتیب میزان نور مورد نیاز بر حسب ساعات مختلف روز خود به خود تنظیم شود. بدیهی است که هیچکس نور خیره کننده و تند را در ساعت 3 صبح یا بک نور بی رمق و فضای تاریک همزمان با آغاز روز را نمیپذیرد.
خلق دید های متنئپوع نیز بهانه ی خوبی است برای عوض مردن منابع نور پردازی در طول روز نور پردازی موضعی یا زمینه ای تابلوها و شماره ها و بکار گیری نور های کفی فراافکن در امتداد جداره های راهرو ها میتواند متناوبا صحنه های نمایشی متنوعی را ایجاد کند. بطور کلی نور های خطی، ممتد و قابل تعقیب از جمله تمهیداتی هستند که برای مسیر های گذر مناسب به نظر میرسند. به منظور صرفه جویی در مصرف انرژی در نور پردازیهایی کع ممکن است در راهروها شبانه روز فعل باشند cfl یا لامپهای فلورسنت فشرده توصیه میشود. در اکثر هتلها فضای اذتباطی با کیفیت رعب آورطراحی شده و به هدر میرود. بنحوی که ساکنان هتل مایلند بی تامل سریعا از آن عبور کنند. روش نور پردازی صرفا سقفی بشتر به ایجاد سایه ها میپردازد تا نور پردازی،و چون سناریو ای برای طراحی نور ندارد، بی هیچ مزیتی تشخیص چهره ها اماکن را دچار اختلال و ابهام میکند. در کنار این نوع نور پردازی ، بهتر است که جداره های عمودی نیز نورانی شود تل حس تجدید شدن و ترس از فضای بسته را کاهش دهد. اگر راهرو طولانی باشد( که در بیشتر موارد چنین است) لازم است که این فاصله در نقتطی شکسته شود و این کار میتنواند به کمک تعریف واحه های از نور حجمی صورت گیرد. در هر جایی که لازم باشد می توان نور خطی را که دنبال کننده ی مسیر است با نور پردازی یک شیء تزیینی، در های عبور، لوسترهای آویز یا دیواری قطع کرد و یک ایست بصری در ریتم ایجاد کرد.

رستوران ونوشگاه:
هر چند یه جهت صرفه جویی انرژی ئ نگهدازی لازم به نظر میرسد که در همه ی قسمتهای یک هتل لامپ ها و منابع نوری مشابه در نظر گرفته شوند تا هزینه ها کاهش یابد و رندمان کاری بالا رود، اما ضرری که یکنواختی و کسالت با ر بودن فضاها در دفع مراجعان ایجاد میکنند بسیار قابل توجه است. بررسی انواع هتل ها ثابت میکند که فضای رستوران و قهوه خانه ها بهتر است کاملا متفاوت و با نورپردازی ویژه طراحی شود. و حتی ورودی مجزا و فضای روان شناختی متفاوتی برای آنها خلق شود. در بساری از کشورهای جنوب شرقی آسیا که مکان های غذا خوری در کنار هتل تعریف میشودو کمتر به رستورانی مجزا بر میخوریم، بصورت عرف رستوران با هویتی مستقل طراحی میشود وزیر مخموعی ای از بامکانات به حساب نمی آید. مهمترین عامل در تجدبه ی خوردن و آشامید، طبیعت اجتماعی آن است. موضوع اصلی نور پردازی این فضاها آن است که مردم چگونه به نظر رسند و چه احساسی داشته باشند. چهره ها باید آرام و گرم به نظر رسند، پس باید نور پردازی تعدیل شده ای از سمت بالا و طرفین که از پدید آمدن سایه های تیز و تیره جلوگیری میکند صورت گیرد. نور باید فضایی ملایم خلق مند و بدین منظور با در نظر گرفتن میزان نور در هر ساعت یک سیستم کنترل هوشمند نور که فضاهای صبحانه ، نهار و شام را به درستی نور پردازی کند، ضروری مینماید.نور پردازی باید فضای بصری را بر انگیزد. با توجه به نوع غذایی که در هر رستوران سرو میشود میتوان نور پردازی را چنان تعریف کرد که مدت زمانی که مشتری میتواند در محل بماند، تعیین شود. مثلا در رستورانهای غذای سریع و آماده ممکن است ضمن بهره گیری از مصالح سرد و فلزی – انعکاسی از نور های تند و رنگی بهره گرفته شود که ماندن مشتری را در زمان طولانی میسر نسازد چون در اینگونه مکانها غذا باید سریع آماده و خورده شود و جای تامل و نشستن طولاتی نیست. اما در رستورانهای مجلل کخ قابلیت صرف غذا برای مدت طولانی در ضمن بحث و استراحت وجود دارد تمهیدات فراوانی میتوان اندیشید که ماندگاری مشتری را در فضا بیشتر کند. علاوه بر نور پردازی گرم محیطی با کمک لایه های مختلقی از نور، ممکن است اشیای خاصی از جمله مجسمه ها و سته های گل را مورد تاکید قرار داد. بخشهای مختلفی از دیوار را نورانی کرد و قسمتهای انتزلعی متفاوتی بر آن افرید، نور را بصورت پوشیده در پشت میزها و مبلمان طراحی کرد و نور هایی در سطح پایین، نور پردازی لبه ها و زمینه ی اشیاء ، میله های کاتد سرد و فیبر های نوری بکار گرفت.تا فضا را تا حد امکان مجسمه وار، جذاب و سه بعدی تعریف کرد. فضاهای پذیرایی بهترین مکانها برای ارائه ی تکنیکهای نمایشی مانند نور افکن های متغیر چند رنگ و رقص نور است. حتی در طرح های داخلی رسمی نیز پروژکتور های نور رنگی یا آبشاری میتوانند بعنوان عناصر پویایی تزیینی بکار روند و سردی یک محیط بزرگ را به طرز موثری کاهش دهند.
 

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
هدایت نور طبیعی: 8

هدایت نور طبیعی: 8

اتاق ها:
در حالیکه نحوه ی پرداختن به فرمول طراحی هتل های بین المللی هرروز در حال تغییر و بررسی است، فضایی که هنوز تغییر نگرده است و همچنان بصورت سنتی طراحی میشود،اتاق های آن است. شاید دلیل مهم این امر، محافظه کار بودن صاحب این هتل ها باشد که میترسند مشتریانی که برای استراحت و آرامش به این اقامتگاهها مراجعه میکنند با فضایی غیر منتظره و غیر متعارف مواجه میشوند. طرح رنگهای یکنواخت و تلاش برای ایجاد حس تعلیق با بکار بردن میز های سنتی و لامپهای استاندارد از جمله عواملی است که کماکان در اتاق های اقامتگاههای مختلف به چشم میخورد. ضمن آنکه بودجه مانع دیگری برای تغییر طرح اتاق هاست. فزضا افزودن یک لامپ سقفی در بخش ورودی اتاق به معنای 300 چراغ اضافی در کل مجموعه هاست. به هر صورت چون اتاق پر اهمیت ترین فضا در طول اقامت اشخاص است باید در طراحی و نور پردازی مورد بازنگری کامل قرار گیرد. نور پردازی اتاقها در واقع سخت ترین بخش طراحی نور است.چون معمولا هر نور سه یا چهار وظیفه ی همزمان بر عهده دارد و هر منبع نوری حیطه ی درخششی دارد که نبایدبا دیگر محدوده ها تداخل کند. به تدریج نظر هتل داران به این امر مهم جلب شده است که کمبود های نور پردازی اتاقها ودر نظر گرفتن چگونگی آن در روند طراحی میتواند مشکل ساز باشد. اخیرا نور های شبانه ای طراحی شدهاند که با تامین حداقل نور مورد نیاز ، رفت و آمد شبانه بدون ایجاد مزاحمت برای هم اتاقی ها آسلن کرده است. نور های مطالعه طوری طراحی شده اند که با داشتن محدوده ی قابل کنترل برای خواندن کتاب یا کار با کامپیوتر دستی بدون صلب آسایش دیگران مورد استفاده قرار میگیرند. فیبر های نوری که منبع نوری قابل لمس و کنترل راحتی را فراهم می آورند و در مصرف انرژی صرفه جویی میکنند با نور کاملا متمرکزی که بوجود می آورند جایگزین لامپهای کم ولتاژ هالوژن شده ند که دارای نقطه ی انتشار خیلی داغی هستند و هر چند که گرانترند ولی در طول زمان مقرون به صرفه هستند. در کنار این مئارد کاربردی، با طذاحی بصری و نورپردازی مواجه میشویم که مثلا در هتل سن مارتین لین توسط فیلیپ استارک صورت گرفته است. هر چند که ممکن است ساده به نظر برسد،ولی حتی این حرکت بسیار ساده هم برای بسیاری از هتل داران خارج از عرف و بسیار پیشرو تلقی میشود: در اتاقهای اقامت به کمک سیستم نور پردازی تعاملی این امکان به مهمان داده میشود که با تغییر رنگ نور پردازی فضای اتاق را بکلی دگرگون کند. چنین کنترلهایی تاثیربسیار مثبتی بر اشخاص گذاشته و باعث جلب توجه آنها میشود. با استفاده از این سیستم میهمانها میتوانند بر حسب روحیه و نیاز شخصی نور رنگی خاصی را در فضا داشته باشند که کلید های معمولی چنین امکانی را نمی دهند. این نور ردنگی در واقع طراح اصلی داخل فضای اتاق در شب است که با هر فرکانسی منظری نوین می آفریند.

یکی از نکات کلیدی که حتی در یک اتاق سنتی هم به نظر میرسد این است که کلید ها در هر کجا قرار گیرند، اغلب زمانی طولانی طول میکشد تا بدانید کلید ها کجا قرار دارند و هر کدام چه بخشی را روشن میکند و اکثرا هم قرار گیری این کلید ها منطق مشخصی را دنبال نمیکند. خیلی جاها ناچار میشوید در حالیکه چراغ رومیزی بسیار داغ است دست خود را داخل کلاهک آن کنید و در اطراف به دنبال کلید آن بگردید! این ها همه روشهای اشتباهی است که باید باز نگری شوند. هدف در اینجا اسایش و تامین نیاز های مردم است که هرچند همه ی هتل های زنجیره ای وعده ی آنرا میدهند، اما هنوز به طور کامل برآورده نشده است.

حمام: آبتنی در نور!
تا مدت ها طراحان به نور پردازی این پخش اصلا فکر نمیکردند. اما اکنون میدانیم که میتوان این بخش را چنان طراحی کرد که جالب ترین نقطه برای مسافران باشد. منابع نوری کم ولتاژ بهترین انتخاب برای این فضا هستند. چون باعث میشوند فضای یک حمام جذاب تر به نظر برسد، برق خاصی به آن میدهد که یک طراح قدیمی هرگز به آن نمیداد. بدون تردید در این فضا آیینه نقطه ی اصلی تمرکز است. برای تولید یک نتیجه ی مطلوب بدون ایجاد سایه های تند در پس اشیاء بهترین راه این است که آیینه از پهلو نوردهی شود تا نور ملایمی چهره را روشن کند. نور باید حتما گرم باشد. توام با این نور نور های فرو افکنی با دقت تعبیه میشوند که نباید درست بالای سر باشند تا سایه های نامطلوب بر چهره بیافرینند یا طوری قرار گیرند که انعکاس آنها از آیینه به صورت برگردد. خوب است بالای دوش هم چراغ سقفی داشته باشیم که بدون آن دوش یک سوراخ سیاه به نظر میرسد. کلید های روشنایی در حمام نیز باید قابل کنترل شدت باشند. در هتل سن مارتین لین در لندن به این مسئله نیز فکر شده است. به طوری که یک کلید کنترل شدت ساده دو آویز سقفی را روی دستشویی کنترل میکند. اولی زمانی بکار میرود که شخص روبه روی آینه در حال آرایش یا اصلاح است ویک نور شدید نیاز دارد و ذیگری یک نور محیطی برای روشن نگه داشتن فضای حمام است.
 

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
هدایت نور طبیعی: 8

هدایت نور طبیعی: 8

سالنهای جشن و اتاقهای چند منظوره: نور های رویایی
سخنرانیها و کنفرانس های اداری، وقایع اجتماعی، جشنهای محلی و نمایشهای لباس، همگی وقایعی هستند که در نظر گرفتن تمهیدات لازم برای آنها در هتل ارزش افزوده و در آمد سرشاری را برای صاحبان آن هتل فراهم میکند. رشد چشمگیر اینگونه روابط اقتصادی در کنار پیشرفت تکنولوژی باعث شده که فاهای انعطاف پذیر و جذاب بخصوص در بخش طراحی نور خلق شود. پیش از این، برای سالیان سال آویختن چند لوستر و چراغهای دیواری فابل تنظیم برای سالنها کافی بنظر میرسید. بعد از آن پروژکتور ها برای نورپردازی صحنه و بخش رقص به میان آمدند و... پیچیده ترین قسمت سالنهای چند منظوره بخش جشنها و رقص استکه علاوه بر قابلیت انعطاف پذیری از آلمان های تزیینی خاصی نیز بهره میبرند و طیف وسیعی از انواع نورپردازی را میطلبد انواع فروافکن ها، نور های حجمی، دبواری، نورهای کاربردی، چلچذراغها و فراافکن ها، نور های صحنه ی نمایش، فیبرهای نوری و... در این دسته بندی میگنجند. طبعا سقف شلوف ترین قسمت است. چرا که علاوه بر نور های مستقیم، تاسیسات هم در آن فرار میگیرد. نور کاتد سرد برای نورهای حجمی که اکثرا به صورت دو یا سه رنگ قابل تعویض در کنار هم بکار میروند،مناسب است. انتخاب چلچراغ ها باید کاملا به دقت و متناسب با ابعاد و نور لازم فضا صورت گیرد. اینگونه چلچراغ ها امروزه اکثرا با نور های متحرک، لیزری و دیجیتال تعویض شده اند. میزها و رومیزی ها میتوانند با نقاط نور ولتاژ پایین شاخص شوند. این نورهای چند گانه نیز طوری طراحی میشوند که برای مراسم مختلف قابل تغییر رنگ و شدت باشند. سقفهای کاذب منحنی، برشها و قالبهای تو رفته و برجسته در سقف و استفاده از آینه ها کمک میکنند که نور های متمرکز و خطی بطور مخفی بکار برده شوند. به کمک نورپردازی میتوان یک فضای بزرگ را به جزیره های نورانی مجزا تقسیم کرد، بطوریکه یک فضای نورانی بخش تجمع را تشکیل میدهد و جدا کممده ها یجای پارتیشن و دیوار، فضاهای منفی و تاریک است. در هر قسمت باید لامپهای راهنما وجئد داشته باشد تا بتوان تازه واردان را با روشن وخاموش کردن آنها به آن ناحیه راهنمایی کرد. این فضا باید مکانی خیال انکیز باشد که مراجعان را جلب کند و چنان خاطره سازی کند که شوق دیگران را برای استفاده از آن افزون کند.
انواع اشیای موجود در این فضا میتواند با نورپردازی از محیط حذف یا بر آن افزوده شوند. هنگامی که یک فضای آرام ویژه ی غذاخوری لازم است، فضا با یک نور ملایم محیطی گرم و اشیای کتملا نورپردازی شده به فضایی جامع و پرجزییات تبدیل میشود و همان فضا هنگام رقص، تاریک و با نورهای متغیر نقطه ای و پرتحرک ورنگی، محیطی پرجنب و جوش فراهم میکند که در آن اشیاء و مجسمه های تزیینی در تاریکی گم میشوند. در قسمت صحنه و سکوی نمایش علاوه بر نورپردازی جداره ها محیط ، توجه به نور پردازی کف با قرار دادن حس گرهایی که با راه رفتن بر روی کف باعث روشن و خاموش شدن لامپها مسشوند، لازم است. همچنین خوب است در این بخش تمهیدی بر روی نورهای اویخته از سقف یا نهفته در آن که میتوانند بطور خودکار بلند و کوتاه شوند، اندیشید. فیلتر های مختلف و نورهای لیزری نیز از دیگر ابزاری هستند که جدیدا در نور پردازی فضاهای نمایشی مطرح شده اند.

اتاقهای ملاقات: ایستگاه هایی تجاری
در تمام هتلهای کوچک و بزرگ چنین مکانهایی میتوانند نقشی کلیدی در کسب درآمد برای هتل داشته باشند. این اتاقها نیز اکثرا بمنظور تمرکز و استفاده از پروژکتور در جاهای تاریک هتل واقع میشوند و نورپردازی نقش مهمی در بالا بردن راندمان جلسات ایفا میکند. آنچه در این مکانها در درجه ی اول اهمیت قرار دارد، آسایش و موارد کاربردی فضا برای کسانی است که چه بسا تا 8 یا 10 ساعت در یک جا بنشینند. در اینجا نور محیطی فراگیر و گرم با نورهای متمرکز و قابل کنترل دستی برای هر شخص و نور های قابل تنظیم برای دیدن صفحه های نورانی مانند فیلم یا پروژکتور یا صفحات غیر نورانی مانند نوشتار و عکس های چاپ شده لازم است.
ممکن است ما این نیاز ها را با طراحی دو یا چند سطح مختلف نور برآورده سازیم تا شرکت کنندگان در جلسه که ممکن است برای زمان طولاتی روی مدارک مختلف تمرکز کنند بکمک تنوع نوری خسته نشوند. منابع نوری لزوما در سقف قرار نمیگیرند و میتوانند بصوزت صفحات عمودی نور یا نور های دیواری طراحی شوند و همراه با نورهای تنگستن در نظر گرفته شوند که فقط هنگام صرف غذا در محل روشن میشوند.
 

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
هدایت نور طبیعی: 10

هدایت نور طبیعی: 10

امکانات رفاهی و ورزشی
آنچه در دهه ی 80 بصورت محدود بعنوان امکانات جانبی هتلها مطرح شد، امروزه بخش اعظم خدمات آنرا شامل میشود. امکاناتی شامل طیف وسیعی از فعالیتها و خدمات بدنسازی و سلامت بخشی در قالب استخر شنا، سونا، سالن بدنسازی ، اتاق بخار، حوضچه های آب سرد، ماساژ و سالنهای زیبایی که حوضه ی وسیعی از طراحی نور را در بر میگیرند. اکثر این محیطها به نوعی نورپردازی نیاز دارند که حضور سقف را کمرنگ کرده وسعت بیشتری القا کند. برای اینکار ممکن است همراه نور ملایم محیطی که به طیف خورشید نزدیک است، نورهای خطی بصورت باند سرتا سری در محل اتصال دیوار به سقف بکار برده شود و نورهایی برای روشن کردن تمام سطح دیوارها طراحی شوند و نورهای متمرکز با واتاژ کم برای تمرکز بر نقاط ویژه ای از فضا یا تابلوها در نظر گرفته شوند.، در ضمن طراحی باید توجه کرد که نور چنان باشد که روی مانیتورهای دستگاه ها بازتاب نداشته باشد. ابزلرها و دستگاه های فلزی از جمله نکات مثبت این فضاها هستند که با بازتاب نور بر آنها درخشش و برق خاصی ایجاد میشود.
در سالن بدنسازی به نور محیطی قوی نیاز نیست. نور محو زمینه برای مشخص کردن هریک از دستگاهها لازم است و بقیه نور ها میتوانند نمایشی باشند. پس ما میتوانیم بر قطعاتی از دستگاهها تاکید کنیم و نورهای زمینه ای رمگی یا پروژکتوری ایجاد کنیم. در استخرها که دید در آنها چندان حیاطی نیست، نورپردازی بیشتر حسی و کمتر منطقی است. در اینجا خود استخر را میتوان بعنوان سطح اصلی بازتاب نور در نظر گرفت. نورپردازی سقف باید چنان باشد که انعکاس زیادی روی آب نداشته باشد ولی استفاده از سقفهای کاذب منحنی و نقش آفرینی روی سقف که در هنگام استفاده از استخر روی سقفو در هنگام عدم استفاده از آب در داخل استخر قابل رویت است میتواند کارساز باشد. در اینجا نوع حبابهای نوری که در زیر آب و در محیط مرطوب بکار میرود، مهم است. در اتاقهای سلامت بخشی دو نکته ی اساسی در نورپردازی نوع منابع نوری و نحوه ی استقرار آنها وجود دارد. هالوژن تنگستن انتخاب مناسبی برای نمایش خوب پوست بدن است و این برای افرادی که تلاش میکنند شاداب تر و جوانتر به نظر برسند، مهم است. علاوه بر این، در این اتاقها اکثر افراد چشم به یقف میدوزند پس نقش آفرینی در سقف و اجتناب از نور زننده در آن، لازم است. ضمن آنکه بهتر است نور اصلی مکان با استفاده از صفحات نورانی در دیوارها تامین شود. در این جاها خمچنین یک سیستم کنترل نور لازم است تا بتوان با استفاده از آن فضایی شاد در صبح، و فضای ملایم و آرام در عصر پدید آورد. اگر فضایی برای بیش از یک منظور طراحی شده باشد، باید نور با توجه به نوع فعالیت تند یا ملایمی که دز آن صورت میگیرد قابل تغییر باشد.
در کل ممکن است نورها رابه ذسته های نور محیطی برای اتاقهای مانیتور دار، نورهای موضعی برای اتاق دستگاهها، نورهای رنگی برای قهوه نوشان، نورهای نقش و نگارآفرین ملایم برای استخر، نورهای متغیر برای فضاهای چند منظوره و نورهای محیطی و نقطه ای جند گانه برای فضاهای سلامت بخشی و تمرکز تقسیم کرد.


نمای بیرونی:تبلیغ شهری

ممکن است برخی فکر کنند که نورپردازی نمای ساختمان و روشن نگه داشتن آن در تمام طول شب به صرفه نیست، اما واقعیت این است که تاثیر نمایش چهره ی هتل در شب بخصوص با یک نورپردازی متغیر بسیار جذاب تر و سودآورتر از نمای ساختمان هتل در روز است. عدم نورپردازی با یک طراحی نور بد، مینواند تمام تلاشها و سرمایه گذاری در داخل هتل را زیر سوال ببرد. نورپردازی فکر شده ی بیرون هتل حضور آنرا بصورت موثری اعلام میکند و تصویر آنرا به شکل دعوت کننده و خوشایندی در اذهان تقویت میکند و ساختمان را به یک نشانه ی شهری تبدیل میکند. نورپردازی البته کاربردی هم هست. در هنگام شب ناحیه ی ورود و راه نزدیک شدن به هتل را باید کاملا مشخص کرد. تاظر باید بتواند از فاصله ی دور حدود هتل و راه رسیدن به آنرا در شهر بیابد و در فاصله ی نزدیک و مقیاس خرد و ورودی هتل باید خوشامد گو و راهنما باشد. امکانات نوینی که برای منظر سازی و نورپردازی به بازار آمده است، دست طراحان را برای نورپردازی باز کرده است. علاوه بر نمای عمودی هتل، طراحی فضای سبز اطراف در روز و شب لازم است. انواع نورپردازی در مقیاس وسیع با پروژکتورهلپا و لیزر ها و نورپردازی در مقیاس وسیع در لابلای چمن و سنگریزه ها مد نظر است. علاوه بر نمایش نور های مختلف و جاذبه های ذرخشنده ایجاد احساس عمق نیز از تمهیدات مفیدی است که در نورپردازی نمای ساختمان میتوان بکار برد. با نورانی کردن حدود و تاریخ گذاشتن سطوح یکنواختی از جداره میتوان خلاء را ذر شب تداعی کرد و کلا طرح هتل را دگرگون ساخت و تصوری را که مردم از روز به یاد دارند به بازی گرفت و احساسی شاعرانه و معلق به بیننده القا کرد.

پارکینگ:

طراحی پارکینگ خودروها و راههای دسترسی از آن به داخل هتل باید مورد توجه قرار گیرد. نمیتوان یک ورودی شاهانه برای جلوی هتل طراحی کرد و راه ارتباطی پارکینگ به هتل را راهرویی تاریک، باریک و مخوف گذاشت. داخل پارکینگ را میتوان با نور محیطی محو روشن کرد و با نورهای خطی رنگی تقسیمات را مشخص کرد. علائم باید نورانی، رنگی و متغیر باشند. یک تقرب موثر لزوما گران یا محتاج به تکنولوژی پیشرفته ای نیست. جعبه های نوری رنگی و تاکید فل.رسنت های خطی و فشرده ی گرمتر برای تعریف محدوده ی عابر پیاده میتواند راه حلی ارزان و موثر باشد. قسمت انتظار آسانسورها میتواند با جداره هایی منقوش یا ساده از آجر شیشه ای جدا شود و با نورهای زمینه ی رتگی مشخص شود. در کل از توانایی نورهای رنگی و متغیر میتوان برای تبدیل پارکینگ از یک فضای صرف کاربردی به فضایی جذاب و دارای جلوه ی بصذی استفادی کرد.
تمهیدات و پیشنهادات ارائهشده در این مجموعه برای طراحی فضاهای مختلف یک هتل با نور در کنار نگهداری و استفاده از منابع بهینه ی نوری علاوه بر آنکه میتواند در طراحی ابتدا به ساکن یک مجموعه ی اقامتی مورد توجه قرار گیرد میتواند راه حل مناسبی نیز برای بازسازی، بازآفرینی و تحول فضاهای بسیاری از هتلهای ساخته شده و قدیمی باشد، بی انکخ هزینه ی زیادی نسبت به ساخت و سازهای مجدد در بر داشته باشد. و البته تشخیص طراحی و چگونگی بازافرینی این فضاها بصورتی بهتر و سودمند بر عهده ی معماران خلاق و آگاه است.


 

vahid_pakrou

عضو جدید
کاربر ممتاز
خورشيد مظهر روشنايي و رنگ در خانه‌هاي ايراني باست

خورشيد مظهر روشنايي و رنگ در خانه‌هاي ايراني باست

ايرانيان بزرگ‌ترين اقوام در استفاده از نور بودند گفت‌وگوي اختصاصي با مهندس مرتضي بخردي دكوراتور ايراني و استاد دانشگاه
محبوبه عباسي اشاره: بنگر و نگاه كن كه چه زيباست رقص نور و رنگ روي سطح ديوارهاي گچي خانه‌هاي كهن ايرانيان. به راستي كه در منازل ايرانيان هيچ چشمي به خستگي روي هم نمي‌رود و در هر گوشه با استفاده از رنگ و نور و تلفيق هنر و دست پروردگار طرحي نو برانداخته‌اند. رنگ به رنگ از سفيد تا فيروزه‌اي در بازي آب و آيينه مظهري پديد آورده‌اند كه نام آن را معماري ايراني گذاشته‌اند و سال‌هاست كه مورد توجه جهانيان واقع شده است. رنگ، نور، آب، آيينه و گلدان سمبل‌هاي خانه ايراني شد و خورشيد خانم مظهر روشنايي و تابندگي روح پروردگار در خانه‌هاي ايراني گرديد. و به راستي، كه هنر نزد ايرانيان است و بس. آبي آسمان‌ها را ببين بر روي كاشي‌ها و درخشندگي خورشيد را در روي طاقچه‌ها. از پنجره‌هاي هفت رنگ صحبت مي‌كند و از نقاشي بر روي آينه‌ كه براي اولين‌بار توسط ايرانيان انجام شد. چشم‌نواز است حياط خانه‌ها با آن گلدان‌هاي گل ياس و شمعداني و لاله عباسي كه كنار حوض چيده شده است. و آن رف خانه مادربزرگ كه با يك آينه و شمعدان و جلدي از قرآن مزين شده مظهر روح خداپرستي و تعبد ايراني است. از همه اين نماها و نمادها در دكوراسيون ايرانيان مي‌گويد و مرتضي بخردي متولد 1323 اصفهان و فارغ‌التحصيل رشته معماري داخلي در سال 1348 دانشگاه هنرهاي تزييني تهران است. 35 سال در زمينه تحقق و مطالعه بر روي سبك‌هاي ايراني از فرآيند معماري داخلي زمان صرف كرده است و امروز به عنوان يك استاد مجرب در دانشگاه‌هاي ايران و آمريكا تدريس مي‌كند. مهندس بخردي صاحب ده‌ها نمايشگاه از آثار و صنايع دستي ايراني مورد استفاده در دكور و چيدمان داخي نيز مي‌باشد كه به غير از ايران در هنر دبي، كويت، چين، ونزوئلا و آمريكا آنان را به مردم جهان معرفي كرده است. با او به يك گفت‌وگوي صميمي نشسته‌ايم و نقش معماري داخي به سبك ايراني را در جهت توسعه جذب جهانگردان از وي جويا شده‌ايم كه شرح آن در ذيل به نظر شما مي‌رسد: آقاي مهندس مي‌توانيد توضيح خيلي كوتاه درباره چيدمان و دكور و وسايل آن بدهيد: چيدمان و معماري داخلي امروزه جزء مهم‌ترين رشته‌هاي توسعه انسان محور است زيرا كه ما فقط ساعتي از اوقات خود را بيرون از فضاي داخلي سپري مي‌كنيم و مابقي را در درون اين فضاها هستيم. مدتي است كه نقش حضور انسان در خانه‌ها از بين رفته و در معماري مدرن انسان عامل اصلي وجود يك خانه است و به نوعي در معماري داخي او را دليل و بناي مورد اشاره را معلول برمي‌شمردند. اما جالب است كه بدانيد ايرانيان اين مطلب را از چند صد سال پيش درك كرده بودند و به همين دليل فضا را به نحوي طراحي مي‌كرده‌اند تا انسان و شخصيت به همراه فرهنگ و سنت و عرف‌هاي او در آن محافظت شود اما امروزه مي‌بينيم كه متأسفانه خانه‌هاي ايراني ديگر هيچ هويتي از اين نشانه‌هاي سنتي را ندارند و چيدمان كمتر براساس طرح و الگوي ايراني اجرا مي‌شود. و چنانچه خانه آن محل پرورش عشق و كش مكش‌هاي عاشقانه يك زوج ايراني، مظهر نگاه‌باني از عترت و دين خداوندي و جايگاه پرستش شخصي معبود يكتا امروز فقط به عنوان يك استراحتگاه موقت درآمده است. ماشين‌زدگي، بوركراسي و فقر اقتصادي و دغدغه‌هاي مالي همه آيين‌ها و رسوم ما را از ما گرفته است و خيلي دور از ذهن نبود وقتي كه مدرنيته را بدون ترجمه ايراني وارد بكنيم چنين اتفاقي براي ما مي‌افتد. ده‌ها مدل زيبا از گنجه‌ها، رف و آيينه‌ها و مقعركاري‌ها و پنجره‌ها و حوض‌ها و گنبدها و غيره جاي خود را تنها به يك ديوار صاف و سفيد و سنگي داده‌اند و بدون هيچ دليلي اين عناصر زيباشناسانه از خانه‌هاي ما رنگ باختند و برچيده شده‌اند. اما بايد بدانيم كه اين وسايل و آلات معماري در ايران به غير از جنبه فني و هنري داراي هدف‌هاي رواني و پرورش روح انساني در خانه‌هاي ما بوده است و در عين اين‌كه تزييني بوده‌اند، در عين حال كاربرد هم داشته‌اند. آقاي بخردي شما از اين عناصر به عنوان التيام‌بخش مسائل و معضلات روحي و رواني خانواده ياد كرده‌ايد، در اين مورد بيشتر توضيح دهيد. نگاه كنيد آرايش و چيدمان فضاهاي داخلي ما بايد به ما آرامش بدهند، زيرا ما در محيط كار، فضاي خانه، سينما، هتل، بيمارستان و هرجاي ديگر نياز به آرامش داريم و اساس پيشرفت يعني راحت‌تر شدن زندگي انسان. پس بايد از هر چيزي كه درخانه و فضاهاي ديگر جهت دكور استفاده مي‌كنيم اين حس آرامش را به ما القاء كنند و در اين مورد رنگ و شكل شيي خيلي مهم است. به عنوان مثال امروزه روان‌شناسان مي‌گويند داشتن يك آكواريوم در داخل يك فضاي سرپوشيده، حال مي‌خواهد در محيط كار باشد يا در قسمت پذيرايي يك خانه و يا در لابي يك هتل مي‌تواند حس آرامش را به شما القاء كند. و اين موضوع نيز توسط ايراني‌ها در معماري داخلي لحاظ شده بود. طاق خانه‌هاي ايراني هيچ‌وقت داراي خطوط مستقيم و شكسته نبوده‌اند و هميشه آن‌ها را منحني‌هاي نرم از كنار ديوار به سقف مي‌رسيدند تشكيل مي‌داده است و وقتي كه شما در موقع خواب چشمانتان به سقف مي‌افتد راحت‌تر و با آرامش‌تر به خواب مي‌رويد. اهميت معماري ايران در چيست؟ يكي از مهم‌ترين اهميت‌هاي بناهاي ايراني، كاربردي بودن آن‌ها مي‌باشد. يعني اگرچه يك بنا در ايران براي منظور خاصي ساخته مي‌شد اما مي‌توانيم در آن بنا تغيير كاربري داشته باشيم. به عنوان مثال اگر بنايي را همانند كاخ مي‌ساختند توان ايجاد يك اداره را در آن لحاظ مي‌كردند و درواقع تنوع كاربري در معماري ايران خيلي بارز است در حالي كه اين مهم در جاهاي ديگر دنيا معمول نيست. اما مهم‌ترين نكات ديگر بناهاي ايراني اهميت دادن به نور خورشيد است و جلوه دادن آن نور در پيرامون زندگي است. زيرا كه در فلسفه شرق نور يك شاخص ايده‌آل و خيلي مهم در جهت اميد بخشيدن به زندگي است و لذا مي‌بينيم كه نوع ساختن پنجره‌ها، رنگي بودن شيشه‌ها، تنوع دريچه‌ها و تعبيه شدن آن‌ها در ديوارها و درها به چه ميزاني حد نور مورد دلخواه را تنظيم مي‌كرده‌اند. بناي ادارات قديمي مثل ساختمان شهرداري رشت، ميدان حسن‌آباد تهران، اداره نظميه و ماليه نيز خيلي براي من قابل توجه بوده است. استفاده صحيح از نور آفتاب براي صرفه‌جويي در مصرف برق و حتي چراغ استفاده مفيد از نور طبيعي خورشيد در اين ادارات نيز از نكات قابل توجه است. حتي استفاده از نور خورشيد در ساخت زندان‌هاي قديمي نيز لحاظ شده است و مي‌بينيم كه با تاريك ساختن فضاي زندان، مجرمان را از ديدن نور آفتاب محروم مي‌كرده‌اند و اين خود يك نوع مجازات بوده است كه در معماري داخلي ايرانيان لحاظ مي‌شده و بايد به اين نكات ريز توجه خاصي كرد. ولي معماري ايران در دوران ساسانيان است كه تجلي پيدا مي‌كند و كاملا به عنوان يك سبك مطرح مي‌گردد. استفاده از نور و رنگ و آيينه و گچ‌بري در اين دوران چنان فراگير مي‌شود كه مي‌توان از اين دوران به نام عصر طلايي معماري ايرانيان ياد كرد. در اين دوران است كه منحني وارد معماري جهان مي‌گردد. و در همين سلسله بود كه اسلام نيز وارد ايران مي‌گردد و اوج بناهاي اين دوره هم به شكل مساجد و معابد اسلامي درمي‌آيد و درنهايت روحيه زيباي ايرانيان با پذيرش آخرين دين خدا آميخته مي‌شود. اين تجلي را مي‌توان در زيباترين و منحصر به فردترين بناهاي ايراني يعني مساجد آن پيدا كرد و اولين مسجد در آن زمان مسجد تاريخ خانه دامغان است كه فقط يك گل‌دسته دارد و اوج شكوفايي منحني را مي‌توان در آن يافت. ويژگي‌هاي استفاده از منحني چيست و چرا آن را در مسجد بيشتر مي‌توانيم پيدا كنيم؟ به هرحال منحني حركت نرم و ملايمي است كه از يك جا شروع مي‌شود و در يك نقطه ختم مي‌شود و همان حس تبعد را به ما القاء مي‌كند. ايرانيان آن زمان منحني را در ساخت محراب، گل‌دسته‌ها، طاق درب‌ها و گنبدها به كار مي‌بردند كه البته به غير از نماد زيبايي و به رخ كشيدن دست‌يابي به اين تكنولوژي دلايل معنوي هم داشته است كه به عنوان مثال منحني بودن گنبد به اين دلايل بوده است: اين‌كه از لحاظ استحكام نقش مهمي را ايفا مي‌كند، دوم به عنوان يك تكنولوژي در معماري توسط ايرانيان عرضه شده است، سوم اين امكان را مي‌دهد كه يك بناي بزرگ را بدون ستون سازيم و چهارمين نكته اين‌كه عروج و رفتن به سمت بالا را نشان مي‌دهد. بخردي مهم‌ترين عامل منحني بودن گنبد را ساخت ماكت كوچكي از گنبد كبود مي‌داند، كه به صورت چتري بر روي همه ما گسترانيده شده است و ما نيز زير آن به گرد هم مي‌آييم و به پرستش خداي يگانه كه بالاترين نقطه آن منحني يعني گنبد كبود يا همان آسمان است مي‌پردازيم. تاريخ شروع پرداختن به معماري داخلي از كي در ايران شروع شد؟ معماري داخلي تقريبا از قرن 6 و 7 هجري در ايران به صورت جدي شروع شد. در آن زمان رنگ در بناهاي مذهبي ديده نمي‌شد و مساجد به صورت خشتي بودند و به غير از همين ساز‌ه‌هاي معماري در خود ساختمان، به داخل آن و معماري و تركيب‌بندي فضاهاي داخلي توجهي نمي‌شد اما در اين قرن رنگ خود را بر روي كاشي نشان مي‌دهد و بر روي ديوارها مي‌آيد. البته ما در استفاده از كاشي‌هاي لعاب‌دار سابقه طولاني‌تري داريم و به عنوان مثال در تخت جمشيد كاشي‌هايي با لعاب رنگ‌هاي مختلف ديده شده است و مي‌توان به يقين گفت كه ايران اولين كشوي بوده كه از اين تكنولوژي نيز در ساختمان سازي بهره‌مند بوده است. اصلا تعريف معماري داخلي چيست، شما در صحبت‌هايتان گنبد و محراب را مجزاي معماري داخلي مي‌دانيد. در اين مورد براي ما بيشتر صحبت كنيد: معماري داخلي يعني فضاسازي، يعني تركيب هنر و ذوق قومي و مليتي. ما در معماري داخلي مي‌آموزيم كه چگونه فضاي داخل را با كاربرد تعريف‌شده هماهنگ سازيم و با سازه و مصالح و نوع تكنولوژي ساخت كاري نداريم. يك ديوار جنسش هرچه مي‌خواهد باشد آن بحث معماري ساختمان است. اما اين‌كه اين ديوار چه رنگ و كجا بنا شود و براي چه منظوري بنا گردد در معماري داخلي مطرح مي‌شود. معماري داخلي به ما اين امكان را مي‌دهد كه از حداقل‌ها، نهايت استفاده را ببريم، از حداقل فضا، بيشترين بهره‌مندي در جهت كاربرد تعريف شده پديد آيد. وقتي مي‌گوييم معماري داخلي اصلا با ساختار و مصالح تشكيل‌دهنده يك بنا كاري نداريم. به عنوان مثال در بين چادرهاي عشاير و اقوام بيابان‌گرد و عشيره‌هاي عرب ما كه كاملا مي‌توانيم دريابيم كه معماري داخلي چيست. عشاير فضاي داخلي خود را بعضا با حصير، پرده‌هاي پارچه‌اي، پشتي از يكديگر جدا مي‌كنند اما آن‌چه مهم است (چيدمان تنوع رنگي در هر قومي است كه با توجه به هويت قومي و سنتي و تاريخي لحاظ مي‌‌گردد). پس شكل چيدمان با توجه به هويت يكي از اركان معماري داخلي يا دكوراسيون است. اگر يك عنصر تزييني به داخل يك فضا وارد مي‌شود قطعا يك حالت كاربردي نيز دارد، اگر يك پرده‌اي به در اتاق آويزان مي‌شده است، نه تنها زيبايي را براي اتاق به ارمغان نمي‌آورده بلكه كاربردي هم داشته است و آن ايجاد حجاب براي اهل اتاق بوده است. اگر از كاشي استفاده مي‌شده است به غير از جنبه هنري و سمبليك آن، كاربرد حفظ طول عمر ديوار را نيز دربر داشته است زيرا كاشي از گچ و خاك و رنگ طول عمر بيشتري دارد. در ايران طراحي فضاهاي داخلي براساس نياز انسان تعريف شده است، اما اين‌قدر تكامل يافته بوده است كه با هر زماني سازوكار دارد. مثلا ما در خانه‌هايمان هشتي داشته‌ايم، اندروني و بيروني داشته‌ايم.

ابتدا بعد از در ورودي ساختمان وارد راهروي تاريكي مي‌شديم و در حالت انتظار مي‌مانديم و سپس وارد حياط و خود خانه مي‌شديم تا به هر صورتي كه هست از حرمت زنان و حريم دختران محافظت نماييم. و با تأمل بر روي سبك‌هاي معماري داخلي در ايران درمي‌يابيم كه موارد زيباشناسانه‌اي كه در بنا به كار رفته بيشتر جنبه كاربردي داشته است و اين دو نكته با يكديگر ارتباط تنگاتنگي داشته‌اند. اين مطلب در مورد اشيا و صنايع دستي نيز صدق مي‌كند. هر شيي كه وارد بنا مي‌شده جزيي از آن مي‌شده است و به شكلي در اختيار و خدمت فضاهاي داخلي قرار مي‌گرفته، حال مي‌خواست از هر نوع جنسي باشد اعم از شيشه، بلور و سراميك و يا فلز و چوب. اگر يك شيي در داخل خانه قرار داشت دقيقا در ارتباط با فضاي زندگي طراحي شده بود و با شرايط همان زمان درست مي‌شده است. مثل سفال و سراميك نيشابور كه در زمان خودش و براساس نياز مردم درست مي‌شد. قالي‌ها و گليم‌هاي بافت فارس براساس شرايط مردم فارس بوده است و مردم كرمان هم براساس نياز خود قالي مي‌بافتند. و مي‌بينيم كه كارهاي دوره آل بويه، صفويه، قاجار هركدام شاخصه‌هاي خودشان را دارند. مثلا نقاشي بر روي شيشه و آيينه در زمان قاجار بود و حتي روي كاسه‌ها و شيشه‌هاي قليان نقاشي مي‌كردند و هركدام سمبل زمان خود را تداعي مي‌كنند. سمبل چيست؟ سمبل يك شاخص بصري و قابل لمس است. سمبل دوره اسلام بيشتر شمشير حضرت علي (ع) است، سمبل در دوره صفويه تاج بوده است و در دوره قاجار سمبل خورشيد و خورشيدخانم را مي‌بينيم كه مظهر نور و روشنايي آسمان و مهرباني خداوند است. اين‌ها همه بر روي نقاشي‌ها، لعاب كاشي‌ها، سفال‌ها و سراميك‌ها و شيشه‌ها و اشياء فلزي حك شده‌اند و متناسب با شرايط فرهنگي و عرف زمان خود بوده‌اند. و چون هميشه طبيعت الهام‌بخش آفرينش‌هاي هنري است بعضي از اين نشانه‌ها مربوط به شرايط جغرافيايي نيز مي‌باشد. دوره صفويه دوره طلايي معماري داخلي و بعد از آن هم دوره قاجار مي‌باشد. چرا معماري داخلي روبه افول رفت؟ و چرا ديگر خبري از استفاده اشياء زيبا در خانه‌هاي ما نيست؟ به علت غرب‌زدگي، غرب‌زدگي هرچه بيشتر دامن روشنفكران ما را گرفت تا بي‌هويتي بيشتر بر ما حاكم شد تا اين‌جا كه ديگر هيچ هويتي از خودمان به جا نمانده است. نه لباس پوشيدنمان شيبه ايراني‌هاست، نه حجاب زنان ما شبيه ايرانيان است، نه خانه‌هايمان ايراني هستند، نه رنگ‌هايمان و ظروف‌ها ايراني هستند و ديگر هيچ چيزي براي اين‌كه بگوييم اين‌جا يك خانه ايراني است، نداريم. خوب مقداري از اين غرب‌زدگي اجتناب‌ناپذير است و مقداري هم به خاطر بي‌توجهي مردم به آثار و هويت ملي است. فرهنگ ما قبلا هم دچار تأثيرپذيري از فرهنگ‌هاي ديگر بوده است مثلا در دوره هخامنشي ما از يوناني‌ها تأثير گرفته‌ايم اما بيش از آن‌چه كه گرفته‌ايم، اثر گذاشته‌ايم و به خاطر توجه به ارق ملي همه فرهنگ‌هايي كه در پاره‌اي از زمان با ما تلاقي داشته‌اند را ايرانيزه كرده‌ايم و هميشه در طول تاريخ اثرپذيرمان با حفظ هويت ملي بوده است. اما متأسفانه در اين دو عصر گذشته ديگر به اصالت‌ها توجهي نشده است و فقط تأثيرهاي بي‌محتوا و پوچ فرهنگ غربي را در ذهن خود جاداده‌ايم. ديگر نمي‌دانيم چرا زندگي مي‌كنيم؟ به چه دليلي بايد خوب باشيم و براي چه هدفي تلاش مي‌كنيم؟ چرا به خانه مي‌آييم و اصلا تعريف خانه چيست؟ چرا در آپارتمان زندگي مي‌كنيم؟ چرا به جاي استفاده از كاشي‌هاي ايراني سراميك خارجي كار مي‌گذاريم و اساس هرآن‌چه كه براي زينت استفاده مي‌كنيم را نمي‌دانيم. نگاه كنيد در اين راستا طبقه روشنفكر خيلي مؤثر هستند، و آن‌ها هستند كه مي‌توانند مردم عام را از هر نوع فرهنگ وارداتي آگاه سازند تا مواهب آن را بگيرد و از ضررها و آفت‌هاي آن فرهنگ دور مي‌كند. به عنوان مثال مرحوم علي حاتمي آمد و يك محصول وارداتي غربي به نام فيلم را ايرانيزه كرد و تحويل مردم خود داد، آيا ما در بقيه آثار اين‌ كار را كرده‌ايم و تا چه حدي بر روي اين مسئله تكيه كرده‌ايم؟ امروز وقتي به خانه يك ايراني پامي‌گذاري مي‌بيني پر از وسايل بي‌هويت، ناآشنا و بي‌مصرف و بلااستفاده است تابلوهايي كه خودش هم معني آن را نمي‌داند، كمدي كه هيچ از رنگ و بوي ايراني نبرده است، درهاي خشك و بي‌معنا، پنجره‌هايي كه اساس آن‌ها معلوم نيست براي ورود نور است يا هوا و يا هيچ‌كدام، اصلا طاق‌هايي با خطوط صاف كه هم‌ديگر را در انتهاي خشونت قطع كرده‌اند، نه رف و طاقچه‌اي هست، نه نقش و نمايي پيداست و نه گنجه‌اي كه خاطرات خود را در آن پنهان كنيم. آري، چون خودمان نمي‌خواهيم ايراني باشيم، چون نمي‌‌خواهيم هويت داشته باشيم. زيرا كه نفهميديم كه حوض آب مظهر روشنايي است و نسيم خنك را در حياط برايمان طنين‌انداز مي‌كند چون نفهميديم كه بوته جغه روي پارچه‌ها و پرده‌ها، مظهر صلابت و شجاعت است. ما كلا درك نكرده‌ايم كه خورشيد خانم، در كمال زيبايي و درخشندگي، سمبل زن شرقي است و هيچ از بوي گل سرخ بر روي متكاهاي گرد و لوله‌اي را حس نكرده‌ايم و نمي‌دانيم كه شمعداني و گل ياس قشنگ است و باغچه را آب نداده‌ايم تا به امروز. آري وقتي مردم ما شمعدان‌هاي ايراني ندارند و شمع در خانه‌هايشان فقط براي زمان تاريكي و نبود برق است هيچ انتظاري نيست كه يك خارجي هم براي ما احترام بگذارد، زيرا او صرفا ما را يك مصرف‌كننده مي‌داند. هيچ هتل و محل اقامتي در ايران نيست كه فضاي داخل اتاق خود را به شيوه ايراني طراحي كرده باشد و به جاي اين‌كه تخت خواب داشته باشد، شب مهماندار بيايد و براي ما تشك و ملحفه سفيد با يك متكاي لوله‌اي پهن كند. هيچ رستوراني، «آب دوغ خيار» نمي‌دهد و در هيچ جاي دنيا با خودشان، تاريخشان، هويت‌شان، آثارشان چنين برخوردي نكرده‌اند. من در هيچ لباس فروشي، يك دامن بلند گل‌دار با گل‌هاي درشت رز پيدا نكرده‌ام، يك چارقد سفيد بلند توليد نمي‌شود، در هيچ تابلوفروشي عكسي از نقاشي‌هاي كمال‌الملك پيدا نمي‌شود. مي‌دانيد اين صنايع دستي و پرداختن به اهميت اين موضوع مي‌تواند چه‌قدر شغل جديد را براي شما و ما و مردم ايران به ارمغان بياورد؟ چه‌قدر به حفظ فرهنگ و هويت خود كمك كرده‌ايم؟ ديگر نمي‌خواهم شعار بدهم، اما اگر هر فرد ايراني از خودش شروع كند كه ايراني بماند اوضاع درست خواهد شد. يك چيني هنوز بر فرهنگ خود پايبند است و هنوز در خانه‌هايي با معماري سنتي زندگي مي‌كند، يك عرب همين‌طور حتي يك افغاني هنوز با لباس ملي خود راه مي‌رود و زندگي مي‌كند اما حيف است كه من ايراني ندانم چه بايد بپوشم و كجا بايد زندگي كنم. شأن ايراني به دور از زندگي در يك استراحت‌گاه است او بايد در يك خانه ايراني زندگي كند. ما بايد حتما فضاهاي جمعي خود را هم مورد تحول قرار دهيم. به عنوان آخرين سؤال اين تحول به چه نحوي بايد باشد؟ چه كسي متولي اين تحول است؟ اين تحول بايد به صورت عملي و علمي در متن مردم و جامعه رخ دهد. در فضاهايي مثل هتل‌ها، رستوران‌ها، بيمارستان‌ها، نگارخانه‌ها، موزه‌ها، حتي ادارات و شهرها بايد طراحي فضاهاي داخلي عوض شود. ما يك برنامه كاملا ايده‌آل براي طراحي فضاهاي داخلي هتل‌ها و رستوران‌هاي سنتي و نگارخانه‌ها و موزه‌هاي شخصي افراد و حتي موزه‌هاي ملي داريم كه فضاي داخلي آنان را مطابق يك دكوربندي و چيدمان ايراني با عناصر و اشياء ايراني طراحي كنيم و اين‌ كار را با موفقيت در چند كشور دنيا انجام داده‌ايم كه خيلي هم مورد استقبال قرار گرفته است. بازي با نور و رنگ و شيي اين طرحي است كه شما مي‌توانيد آن را آزمايش كنيد. اما اين‌كه متولي آن چه كسي است، در وهله اول خودمان هستيم و بعد هم شهرداري‌ها و فرمانداري‌ها و وزارت كشور و وزارت مسكن و شهرسازي كه با صدور مصوباتي اجازه ندهند تا چهره سنتي و هويت معماري ايراني از بين برود. اما مهم‌تر از همه اين‌ها فرد، فرد ايرانيان در اين راستا مسئول هستند. و بايد از هويت ايراني حفاظت نمايند.
 
آخرین ویرایش توسط مدیر:

roya_arch

عضو جدید
کاربر ممتاز
نور در فضای داخلی

نور در فضای داخلی

نور در فضاهای داخلیاگر از نور کامل و طبیعی خورشید که گستردگی و کیفیت آن قابل مقایسه با نورهای دیگر نیست صرف نظر کنیم، استفاده از نور آبی مصنوعی و چراغ های روشنایی، به نیازی ضروری و همیشگی تبدیل شده است.
به خصوص نقش نورپردازی در معماری داخلی بسیار مهم و جذاب می نماید. با افزایش کارآیی های صنعت برق و امکانات تکنولوژیک مربوط به آن، استفاده از محصولات وابسته به آن نیز رشد چشمگیری داشته است؛ چنانکه باید اذعان داشت روشنایی، راه را برای یک تحول در شناخت و طراحی معماری باز کرده است. این محصولات که مشتمل بر انواع چراغ ها و سیستم های روشنایی هستند، ابزار اصلی نورپردازی را تشکیل می دهند. با تنوع این ابزار، طراحان با مسئله ای مواجه می شوند و آن انتخاب صحیح وسیله نوری و تعیین محل مناسب برای آن است. چنین مشکلی پیچیده تر از تامین کمی نور است. اگر چه لامپ های عریان قادرند نیازهای کمی نور را به آسانی مرتفع کنند، واضح است که جنبه های دقیق تامین آسایش و نکات ظریف زیبایی شناسی از عهده این وسایل ساده برنمی آید. در حقیقت گره کار در تهیه و تامین نور نیست بلکه تنظیم منابع نوری برای خلق محیط مناسب بصری، مسئله اصلی است.
در بررسی های انجام شده پیرامون استفاده افراد از نور و چگونگی نورپردازی منازل مسکونی خود، اطلاعاتی راه گشا به دست آمده است که راه را برای راهنمایی تولیدکنندگان، طراحان و نهایتاً استفاده کنندگان باز می کند یا باعث سوق دادن آنان به سمت استفاده از منابع نوری مطلوب و راهنمایی عموم به استفاده درست از منابع در اختیار می شود. ابتدا این نکات را مرورکرده و در ادامه، نکاتی را درباره روشنایی عمومی از نظر می گذرانیم. افراد مورد مطالعه در این مبحث در پاسخ به سؤالی در زمینه استفاده از نور عمومی و موضعی در محل زندگی خود اکثراً اذعان دارند که نور عمومی را بیشتر از نور موضعی در محل زندگی خود استفاده می کنند. 75% افراد، نور عمومی و 25% نیز نور موضعی را مورد استفاده قرار می دهند. در مورد استفاده از انواع مختلف چراغ های روشنایی، بازار خرید و استفاده به ترتیب با 50% و 35% و۱۰% در اختیار چراغ های سقفی، دیواری و پایه دار زمینی قرار می گیرد که این خود می تواند موید استفاده بیشتر مردم از نورهای عمومی در محل زندگی خود باشد. رنگ غالب نورهای مورد استفاده نیز حکایت از این دارد که نورهای با رنگ سرد، بیشتر از رنگ های گرم در بین مردم طرفدار دارد. اکثر مصرف کنندگان و خریداران چراغ های روشنایی هنگام خرید محصول مورد نظر، اولویت هایی را برای آن مدنظر دارند که زیبایی منبع نوردهنده، کیفیت نوردهی آن، قیمت و نصب و نگهداری آن، به ترتیب از عوامل دخیل در خرید و جذب مشتریان به محصولات است.
در اینجا به بررسی عواملی می پردازیم که عوامل اصلی در روشنایی محیط هستند. قابلیت دید در ناحیه تامین روشنایی، مهمترین نیاز استفاده کننده در محیط است. این قابلیت به عواملی بستگی دارد که به بعضی از آنها اشاره می کنیم.
شدت روشنایی: برای هر ناحیه تامین روشنایی خاص باید میزان منابعی از شدت روشنایی ایجاد شود. شدت روشنایی در سراسر ناحیه ای که تامین روشنایی آن مدنظر است باید به طور معقولی یکنواخت باشد. این بدان معنی است که سر تا سر اتاق باید به میزان مناسبی روشن شود. این امر به منظور اجتناب از ایجاد نواحی تاریک با وسعت زیاد است که ممکن است در حالتی که شخص بایستی از ناحیه تامین روشنایی مربوط به خود به اطراف نگاه کند بر تطابق چشم اثر بگذارد.
شدت روشنایی باید با استانداردهای مربوطه انتخاب شود.
سطوح مجاور: از تفاوت زیاد در شدت روشنایی سطوح مجاور باید اجتناب شود. تفاوت بین شدت روشنایی سطوح مجاور نباید از نسبت ده به یک تجاوز کند. از این رو درخشندگی اطراف ناحیه تامین روشنایی باید کمتر از درخشندگی خود ناحیه تامین روشنایی باشد؛ در غیر این صورت، قابلیت دید در این ناحیه، مختل می شود.
همچنین ممکن است باعث خستگی چشم شود، زیرا در این حال باید خود را دو برابر شرایط جدید تطبیق دهد. ( مثل هر بار که چشم از صفحه تلویزیون به اطراف منحرف می شود و دوباره به صفحه بر می گردد).
در صورت تداوم این کار، چشم خسته شده و منجر به ناراحتی هایی از قبیل سردرد، خستگی مفرد و غیره می شود.
حفظ شدت روشنایی: به منظور اطمینان از اینکه شدت روشنایی مورد نظر همواره تامین می شود، باید تدابیری برای حفظ شدت روشنایی، تعمیر و نگهداری و تمیزکردن چراغ ها اتخاذ شود.
شدت روشنایی نباید هرگز به کمتر از 80 درصد مقدار توصیه شده افت کند. در طراحی های خوب روشنایی، برای جبران تقلیل نوردهی در نتیجه کهنگی لامپ و تجمع آلودگی روی چراغ ها، شدت روشنایی اولیه، بیشتر از مقدار لازم در نظر گرفته می شود.
کنترل خیرگی چشم: به منظور پیشگیری از ایجاد خیرگی ناراحت کننده چشم ناشی از منابع نوری، درخشندگی آنها در زاویه های دید معمولی باید محدود شود.
لامپ های بدون پوشش، باعث ایجاد خیرگی ناراحت کننده چشم می شوند زیرا درخشندگی آنها معمولاً خیلی زیاد است. این امر در مورد لامپ های فلورسنت بدون پوشش در حالتی که کار مداوم در زیر نور این لامپ ها مورد نیاز است نیز صادق است.
چراغ هایی همانند لامپ فلورسنت از نوع بلند با پایه های باریک، بدون استفاده از وسایل کنترل چشم از قبیل پخش کننده های منشوری یا شبکه ای به کار می روند. با این حال، در حالی که مدت زمان قرارگیری در زیر نور لامپ های فلورسنت بدون پوشش برای مثال در راهروهای اتاق استراحت و غیره کم باشد، استفاده از آنها قابل قبول است.
انعکاسات ناخواسته: برخی از انعکاسات ممکن است در کارایی یا راحتی اشخاص، اختلال ایجاد کنند؛ مثلا انعکاس نور از روی سطوح براقی که روی آنها مطالبی نوشته شده است. معمولاً این امر خارج از کنترل طراح روشنایی است؛ زیرا به وضعیت قرارگیری در ناحیه تامین روشنایی نسبت به منبع نوری بستگی دارد. توزیع روشنی سطوح داخلی اصلی: علاوه بر کنترل درخشندگی منابع نوری، روشنی سطوح داخلی اصلی از قبیل دیوارها، سقف ها و غیره از طرق زیر حاصل می شود:
۱ - درنظرگرفتن ضرایب انعکاسی مناسب برای سطوح
۲ -تامین روشنایی مناسب برای سطوح
هدف از اتخاذ این تدابیر، اجتناب از تفاوت های بیش از حد روشنی سطوح وسیع است که در میدان دید قرار دارند. تفاوت های خیلی زیاد در روشنی سطوح همانند و درخشندگی بیش از حد منابع نوری باعث خستگی مفرط چشم ها می شود. از طرفی در صورتی که روشنی، خیلی یکنواخت باشد، تاثیر آن ایجاد محیط خسته کننده یا افسرده کننده است. با اینکه توزیع روشنایی عمومی عامل اصلی است ولی شدت سایه ها نیز در محیط تاثیر می گذارد. شدت سایه ها به وسیله نوع توزیع نور تعیین می شود. مثلاً نوردهی با زاویه بسته باعث ایجاد سایه هایی با شدت زیاد می شود؛ در حالیکه لامپ های فلورسنت سایه هایی ملایم ایجاد می کنند. سایه های با شدت زیاد، معمولاً مناسب نیستند؛ به جز مواردی که هدف، ایجاد جلوه های ویژه باشد.
 

roya_arch

عضو جدید
کاربر ممتاز
نور در فضای داخلی2

نور در فضای داخلی2

انتخاب مستقیم روشنایی: سیستم های روشنایی باید به گونه ای انتخاب شوند که توزیع روشنی مورد نیاز را ایجاد کنند. این بدین معنی است که در مورد آویز یا چراغ هایی که روی سطوح نصب می شوند، در دفاتر کار و اماکن، حداقل 30 درصد نور منتشره باید به طرف بدن باشد. در این صورت می توان از کافی بودن روشنی سقف اطمینان حاصل کرد.
روشنایی غیرمستقیم: نحوه عمل این نوع روشنایی به صورت توکار است. در این روش همه نورها به طرف سقف هدایت می شود و سایر سطوح در اتاق به وسیله انعکاس متقابل روشن می شود. نتیجه این امر، خسته کننده است؛ زیرا توزیع روشنی بیش از حد یکنواخت است. همچنین این نوع روشنایی کارایی خوبی ندارد و فقط در موارد خاص باید از آن استفاده کرد. محل قرارگیری چراغ ها: ترتیب قرارگیری چراغ ها به منظور نیل به توزیع روشنی دلخواه لازم است به گونه ای باشد که نورکافی به قسمت های بالایی دیوارها و سقف برسد.
این امر عموماً نیاز به یک طرح قرارگیری چراغ ها در فواصل یکنواخت دارد تا بدین ترتیب شدت روشنایی مورد نیاز در صفحه مربوط به ناحیه تامین روشنایی حاصل شود. در حالی که ترتیب قرارگیری به صورتی است که فواصل بین چراغ ها از مقدار حداکثر نسبت به فاصله به ارتفاع نصب تجاوز نمی کند و فاصله از دیوارها نصف این فاصله است.
در مورد توزیع با زاویه بسته: به منظور حصول اطمینان از اینکه روشنی دیوار کافی است چراغ ها را لازم است حتی نزدیک تر به دیوارها قرار داد. در مورد چراغ های با نوردهی به طرف بالا لازم است آنها را در فاصله حداقل 150 سانتی متر از نصف و حتی بیشتر از آن قرار داد؛ به طوری که نور به طرف بالا به خوبی روی سقف توزیع شود.
رنگ و ترتیب رنگ ها: علاوه بر انعکاسات مناسب، سطوح باید دارای رنگ های مناسبی باشند. به طور کلی رنگ ها نباید قوی یا خیلی ضعیف باشند. رنگ های قوی می توانند باعث خستگی مفرط چشم شوند. مخروط های چشم در اثر خسته شدن باعث دیگرگونی تاثیر رنگ ها می شوند. رنگ های ضعیف نیز به همین صورت باعث خستگی چشم می شوند.
ترتیب رنگ ها در قسمت اصلی داخل اماکن بایستی ساده و غیر مزاحم باشد. به کمک مراکز آسودن بصری به شکل صفحات آویزان از دیوار مثل تقویم و ... محیطی که از نظر بصری رضایت بخش است، ایجاد می شود. از پنجره ها نیز برای این منظور استفاده می شود.
رنگ های گرم عبارتند از: قرمز، زرد، کرم، قهوه ای و... .
رنگ های سرد عبارتند از: آبی ها و سبزها و... .
انتخاب رنگ به محیط احساسی که تمایل به ایجاد آن است، بستگی دارد. رنگ های گرم از لحاظ بصری مهیج هستند؛ در حالی که رنگ های سرد، آرامبخش و متعادل هستند. تاثیر دیگر رنگ های گرم یا سرد روی اندازه های ظاهری اتاق است که کوچک تر و بزرگ تر از مقدار واقعی به نظر برسند. رنگ های گرم باعث کوچک تر به نظر رسیدن اتاق می شوند؛ در حالی که رنگ های سرد، اتاق را بزرگ تر نشان می دهند.
انتخاب رنگ نور منبع نور به عوامل زیر بستگی دارد:
۱ -کاری که در ناحیه تامین روشنایی انجام می شود.
۲ - شرایط داخل اماکن
۳ - سازگاری با سایر منابع نوری موجود مثل لامپ های نور زرد
برخی از کارهایی که در ناحیه تامین روشنایی انجام می گیرند، نیاز به منابع نوری با بازده رنگ بسیار خوب دارند. مشخصه های منابع نوری در هر دو مورد بازده رنگ و دمای رنگ برای این کاربردها معمولاً در استانداردهای مربوطه تعیین می شوند.
انتخاب دمای رنگ به شدت روشنایی بستگی دارد. در شدت روشنایی کم، نیاز به دمای رنگ پایین است و در شدت روشنایی زیاد، نیاز به دمای رنگ بالا . این انتخاب احتمالاً پیرو این مسئله است که نور روز معادل دمای رنگ بالا با شدت روشنایی زیاد پنداشته می شود، در حالی که دمای رنگ پایین که بشر هنگام شب در اطراف آن می نشست، برابر با شدت روشنایی کم تصور می گردید. انتخاب صحیح منابع نوری و ترتیب رنگ ها یک امر تجربی است، زیرا در مورد اینکه رنگ های مختلف در زیر نور منابع نوری مختلف و در محیط های مختلف چگونه به نظر خواهند رسید جز با تجربه شخصی نمی توان نظر داد.
رنگ نور آن تاثیر حسی است که به وسیله مجموعه طول موج های مختلفی که توسط چشم دریافت می شود، ایجاد می گردد. رنگ نور را نباید به عنوان یک مشخصه سطوح منعکس کننده نور تلقی کرد. رنگ نورهای منعکس شده از سطوح، به انتخاب نوع منبع نوری بستگی دارد. نهایتاً اینکه تصمیم گیری در مورد اینکه یک سطح رنگی در زیر نور یک منبع نور خاص چه رنگ به نظر خواهد رسید با استفاده از تجربیات عملی ممکن می گردد.

مبلمان و نمادهای زندگی امروز
مازیار قاسمی نژاد- نمادهای زندگی امروز چیست؟ آیا طرح باید در خدمت این نمادهای نوین قرار گیرد و پاسخ این سئوال چگونه باید عملی شود؟ شاید برخی از مردم به خاطر نفرت از زندگی ماشینی، بیشتر به اشکال کلاسیک علاقه مند باشند، اما آیا این فرم ها (در ذات خود) آرمش لازم را برای کاربر فراهم می کنند؟ فرم های نمادین نوین چه ماخذ تاریخی دارند و آیا باید لزوما دارای چنین منابعی باشند؟ راههای خلاقیت با نمادهای نوین چیست؟ معیارهای نقد این گونه آثار چه باید باشد؟ ذهنیت فرد ایرانی نسبت به زندگی مدرن چیست؟ آیا مدرن همان ماشینی است؟ موضع ما در قبال تاریخ مان چیست و آیا وظیفه ای در باب آن داریم؟ آیا باید به روش های دستی و تولید خرد مقیاس روی آوریم؟ و سئوال های فراوانی که باید به بحث و آزمایش گذاشته شوند تا فلسفه لازم برای تفکر در این زمینه یافته شود.
در تولید صنعتی، طراحی مبلمان وظیفه متخصصان و هنرمندان طراحی صنعتی است. در طراحی مبلمان گاهی مهارت طراح به صرف یک ایده خلاقانه با ساختمانی بی عیب به رخ کشیده می شود. گاه نمادهای صنعتی، ماشینی یا ریاضی چنان در طرح یک مبلمان تاثیر می گذارند که بعید به نظر می رسد بتوانند آرامش طولانی مدت را ایجاد کنند. گاه طرح ها اشاره یا کنایه ای از یک مفهوم (مثل پرواز) هستند، شاید بتوان به تعبیری دیگر آنها را نیز در آثار سمبلیک طبقه بندی کرد.
در تولید انبوه، زبان و گویش یک طرح به واسطه جزییات و مصالح آن از ذهن طراح به ذهن مصرف کننده منتقل می شود و واژگان آن چیزهایی از قبیل بازاریابی، مواد اولیه و سیستم های تولید، مونتاژ، حمل ونقل، و انبار است. اما از زاویه دیگری نیز می توان به طراحی مبلمان نگاه کرد؛ تولید دستی. در این سیستم، نمادهای تاریخی کاربرد گسترده تری دارند زیرا با نوعی از خلاقیت در طرح و اجرا به طور همزمان سر و کار دارند.
سازنده (اغلب، نجار) همان طراح است و با کارفرمای (مخاطب، مشتری) خود به طور مستقیم ارتباط دارد پس گاهی مجبور می شود برای جلب توجه وی و گاه برای دل خود یا اثبات مهارت هایش به همکاران، فرم هایی را به تجربه بگذارد که در سوزن دوزی یا گچبری کاربردهای بیشتری دارند، یا متعلق به سبک خاصی در طراحی معماری هستند.
معمار باشی
 

dashakol

عضو جدید
ممنون از جمع آوری شما

ممنون از جمع آوری شما

ممنون از دوستان بابت زحمتی که برای جمع آوری این مطالب کشیده اند
فقط چند مورد هست که به شدت نیاز به آنها احساس میشود و مرد عمل میطلبد!
1-درست است که جمع آوری مطالب زحمت دارد اما اگر لطف کنید و منابع این مطالب رو هم ذکر کنید هم ادای دینی است به منبع اصلی و هم مسیری برای باقی دوستان برای کسب اطلاع بیشتر این رسمی است که خود ما باید آن را جا بیاندازیم

2- وقتی اطلاعات تئوری این چنین را مطالعه میکنیم به شدت ذوق زده میشویم و پیش خود فکر میکنیم خوب از اینها کجا استفاده شده؟آیا در کشور ما هم این اطلاعات به مرحله عمل در آمده اند ؟ کجا در کدام پروژه؟
این قسمت سخت کار است یعنی اینکه وقتی تئوریهای این چنین را به اشتراک میگذاریم بتوانیم نمونه های عینی آنرا ببینیم و از به عمل در آمدن تئوری لذت ببریم
این مطمئناً بزرگترین لطفی خواهد بود که دوستان در حق همدیگر میتوانند بکنند . پروژه های انجام شده در ایران و جهان را با عکس و تفضیلات بگذارند و توضیح در مورد اینکه مثلاً در کجای این پروژه از کدام اصل یا کدام ایده استفاده شده . به این ترتیب این تئوریها بسیار بیشتر و بهتر جذابیت خود را نشان خواهند داد.

باید ذکر کنم که این اولین مقاله ای بود که من در این سایت خوندم و گوگل عزیز و دوست داشتنی در جستجوی اطلاعات نورپردازی منو به اینجا کشوند و ثبت نام کردم که فقط این نکته را خدمت دوستان بگم
منتظر هستم
یا حق
 

sahar.arch

عضو جدید
عکس هایی از نور
 

پیوست ها

  • 1 (1).jpg
    1 (1).jpg
    64.9 کیلوبایت · بازدیدها: 0
  • 3.jpg
    3.jpg
    70.8 کیلوبایت · بازدیدها: 0
آخرین ویرایش:

سـعید

مدیر بازنشسته
نور و معماری







نور خلاق است و اشیا را برجسته‌تر و زیبایی همه قسمت‌ها را روشن‌تر نشان
می‌دهد و چون انسان پیوسته در حال تاثیرپذیری بوده و موجودیتابع شرایط
است، بخش مهمی از این شرایط در قالب شرایط محیطی اطراف به وی تحمیل
می‌شود كه مهم‌ترین كانال ارتباطی او با محیط اطرافحس بینایی است. نور خلاق
است و اشیا را برجسته‌تر و زیبایی همه قسمت‌ها را روشن‌تر نشان می‌دهد و
چون انسان پیوسته در حال تاثیرپذیری بوده و موجودی تابع شرایط است،



بخش مهمی از این شرایط در قالب شرایط محیطی اطراف به وی تحمیل می‌شود كه
مهم‌ترین كانال ارتباطی او با محیط اطراف حس بینایی است. از این رو از ‌نظر روانی،
چگونگی حضور نور در محیط نقش بسیار تعیین‌كننده‌ای در چگونگی كنش‌ها و
واكنش‌های ما دارد.
نورپردازی در شهر نیاز به تخصص و مهارت دارد و در عین حال جذاب است. در مورد

فضاهای شهری، بسته به روحیه و حالات روانی بیشتر مردم استفاده كننده، بهتر است
مواردی تخصصی در این زمینه در نظر گرفته شود. «علی یاوری»، معاونت طرح و
برنامه سازمان زیباسازی استان تهران، در این باره می‌گوید: «ما نیازمند ضوابط،
مقررات و الزاماتی در زمینه سیستم‌های روشنایی و به طور كلی نورپردازی، در سطح
شهر هستیم. چون در تهران سفارتخانه‌ها و ساختمان‌های باارزشی وجود دارند كه
قابلیت روشنایی را دارند كه نورپردازی همه اینها در كنار هم سیمای شبانه شهر را
متحول می‌كند.» از او پرسیدیم:

* به طوركلی در مورد وضعیت نورپردازی شهر تهران توضیحاتی را ارایه دهید؛ و اینكه آیا
نورپردازی در سطح شهر بر پایه ضوابط و استانداردهای خاصی شكل گرفته یا خیر؟

- بحث نور در شهر یا همان بحث زندگی شبانه شهر موضوعی است كه چندان بدان
پرداخته نشده است. نور در شهر از دو جنبه حائز اهمیت است؛ امنیت و زیبایی‌شناسی.
اما نورپردازی هایی كه تاكنون انجام گرفته است بیشتر به منظور تامین نور لازم برای
دیدن فضاست. در صورتی كه نور این قابلیت را دارد كه به عنوان یكی از عناصر معرف
فضا عمل كند؛ به شكلی كه می‌توان با نورپردازی درست و اصولی روی ویژگی‌های یك
ساختمان تاكید كرد یا قسمت‌هایی از آن را پوشاند. بنابراین نور كمك می‌كند بعضی از
عناصری را كه دیده نمی‌شوند، بهتر ببینیم. اما در سال‌های اخیر حركت چشمگیری در
این راستا شكل نگرفته است. چون نورپردازی و در معنای واقعی كلمه،‌ هنر در فضای
شهری تهران یك موضوع فانتزی است.

فضای شهری بدون دیدگاه هنری، فضایی بی‌روح است و كالبدی كه هنر در آن نیست،

سبب رشد فرهنگی و ارتقا وضعیت اجتماعی و روند شهرنشینی جامعه نمی‌شود و در
نتیجه مفهوم شهر در آن چارچوب اصولی و قانونمند كمتر دیده می‌شود. اما حركت‌هایی
در این راستا در حال شكل‌گیری است و می‌رود تا آثار هنری چه در زمینه نقاشی و حجم
و چه در زمینه مبلمان شهری و نورپردازی و حتی آب در سطح شهر جایگاه خود را پیدا
كنند. در ایران پیشتاز آن اصفهان بوده است. آنها توانستند بعضی از مفاهیم را با توجه
به ارزش‌های تاریخی و فرهنگی به وسیله نور بهتر نمایش دهند.
تهران هم جدای از ازدحام حاكم بر آن شب زیبایی دارد. وقتی در شهر قدم می‌زنیم باید

از دیدن فضا و اشیا پیرامون لذت ببریم. پس خوب است كه آنها را به نوعی دیگر ببینیم
كه در این نگرش نور به ما كمك می‌كند. كار با نور و نورپردازی و حتی تلفیق آن با آب
می‌تواند جنبه‌های مختلفی ایجاد كند؛‌ جنبه‌های شادی‌آور، حزن‌انگیز، تبلیغاتی و
موضوعات مختلف دیگر.

* آیا تهران از مقوله چراغانی شهر بهره‌ای گرفته است یا خیر؟

- در مورد مقوله نورپردازی و آذین‌بندی در سطح شهر هم در طی سال‌های گذشته كار
چشمگیری شكل نگرفته است. در حالی كه چراغانی و ریسه‌بندی می‌تواند جنبه‌ هنری
داشته باشد و یك بیان تصویری را در شهر به وجود آورد. اما به جای این مقوله وجود
عناصر عجیب و غریبی چون قاصدك، درخت نخل روشن و از این دسته به دلیل نبود
ضابطه به راحتی در فضای شهری ما جا باز كرده‌اند.


*‌سازمان زیباسازی تاكنون در زمینه نورپردازی چه اقدامی انجام داده است؟

- سازمان زیباسازی در سال‌های گذشته طرحی را به عنوان «طرح جامع روشنایی»
تهران تهیه كرد. ولی طرح در آن مقطع نتوانست به ضابطه نزدیك شود و بیشتر سعی
بر ساماندهی وضعیت موجود كرد. اما حركت‌های جدیدی در سازمان در حال
شكل‌گیری است و شركت‌های متولی امر این امر شده‌اند.

در سال گذشته به عنوان نورپردازی فضاهای شهری تجربه نورپردازی مساجد را
داشتیم كه كار فوق‌العاده‌ای نبود ولی آغاز یك حركت بود كه بدانیم چه چیزی در دست
داریم و چه كارهایی می‌توانیم انجام دهیم و این خود تجربه بسیار خوبی شد.

* نورپردازی مساجد را تا كجا پیش بردید؟


- كار نورپردازی نزدیك به 24 مسجد را انجام دادیم. نمی‌توان گفت با رعایت تمامی
استانداردها، اما سعی بر رعایت ضوابط و استانداردهایی شد. چون در این جا بحث
هزینه‌بری سیستم روشنایی است. برای همین، وقتی كه شما اولویت‌های دیگری را
در سطح شهر مطرح می‌كنید، جایگاه روشنایی و نورپردازی در مرحله اول قرار
نمی‌گیرد.

* آیا به دنبال راهكاری برای كاهش هزینه سیستم‌های روشنایی هستید؟


- نورپردازی در ایران به مثابه كودك نوپایی است كه نیاز به چند عنصر دارد؛ ضوابط و
قوانین مشخص و مدون، پرورش مجریان شایسته و دارای صلاحیت و طراحان قابل در
این زمینه.

نورپردازی از تكنولوژی‌هایی است كه با علم روز پیشرفت می‌كند و در واقع می‌توان از
روش‌هایی بهره گرفته كه میزان هزینه نگهداری نورپردازی را كم كند. بنابراین
نورپردازی انجام شده، یك مرحله راه‌اندازی دارد و پس از آن نگهداری این عنصر كه كار
هزینه‌بری است. تعادل این هزینه‌بری كار مشكلی است چون این به چند عامل
برمی‌گردد؛ اعتبار و پرورش نیروهای متخصص كارآمد كه تعداد این نیروهای علمی در
حال حاضر كم است.

نورپردازی هنر است و در عین حال یك فن. افراد متخصص در این زمینه در داخل كشور
به تعداد انگشت‌های دست هم نمی‌رسند. در حالی كه نورپردازی در خارج از كشور یك
رشته تحصیلی است. در ایران بیشتر كسانی كه در زمینه نورپردازی كار می‌كنند،‌ تجربه
سینما را داشته‌اند و بعد وارد عرصه فضای شهری شده‌اند. اما نورپردازی در سینما
متفاوت از نورپردازی در فضای شهری است. چون نورپردازی در سینما یا تئاتر
نورپردازی موقتی است كه نگهداریش بحث دیگری دارد. شناخت این عوامل نیاز به یك
سری زیرساخت‌ها و آموزش‌هایی دارد و هدف این است كه موضوعیت نورپردازی و
اهمیت آن را از این راه به دست آوریم.

سیستم رشته‌های نوری كه در آن منبع نور جای دیگری است و هنوز در تهران
راه‌اندازی نشده است، می‌تواند كمكی در راه كاهش هزینه‌ها باشد. اما در حال حاضر
این سیستم گران است. ما به دنبال افراد متخصصی هستیم كه بتوانند كارهایی از این
دست را انجام دهند. همانطور كه گفته شد در این سیستم منبع نور در جایی دیگر قرار
دارد كه نور به وسیله رشته‌های باریك فایبر كه در سیستم مخابرات هم وجود دارد، ‌به
محل موردنظر می‌رسد. مزیت استفاده از این سیستم آن است كه معضل تخریب‌گرایی
یعنی شكستن شیشه‌ها و از بین بردن منابع نوری را نداریم. در این سیستم ایمنی
رعایت شده و برق هم جابه‌جا نشده است و این می‌تواند كمكی در راستای كاهش
هزینه‌ها باشد.

* سیستم نورسازی در پیاده‌روها به چه شكلی است؟

_ به وسیله فایبر (رشته‌های نوری) می‌توان المان‌هایی را در سطح شهر و پیاده‌روها

به وجود آورد و مسیرها را تعریف كرد. اما در حال حاضر معضلی كه با آن روبه‌رو
هستیم، آماده نبودن كف‌ها است. یعنی كاری كه در ابتدا باید انجام داد آماده‌سازی
كف‌ها و پیاده‌روها است و مرحله بعدی پرداختن به روشنایی عمومی پیاده‌روهاست.
چون فضای پیاده‌روهای ما در حال حاضر مملو از دست‌انداز است و در چنین فضایی
نمی‌توان روی مقوله روشنایی و نورپردازی كار كرد. اما به طور كلی منبع نور در
راهروها و پیاده‌روها به شكل راهنمای افراد و به عنوان یك عامل تزیینی مطرح
می‌شود. به كار گرفتن نور مخفی در حاشیه پیاده‌روها بر جذابیت محیط می‌افزاید.

نورپردازی گیاهان در اطراف پیاده‌روها و راهروها علاوه بر روشنایی گیاهان، نور كافی
برای ایمنی پیاده‌روها ایجاد كرده و از صدمه دیدن گیاهان كاشته شده در حاشیه
جلوگیری می‌كند.

* سیستم نوررسانی در محل بازی و ورزش در تهران چگونه است؟

_ محل بازی و ورزش از جمله محل‌هایی است كه باید به طور كامل از نور برخوردار

باشد. برای بیشتر بازی‌های دسته‌جمعی در شب، روشنایی میدان بازی حایز اهمیت
است. تامین روشنایی فضاهای باز و ورزشی به عهده سازمان پارك‌هاست و اینكه چه
میزان نور در محل بازی و ورزش باشد بر مبنای دفترچه‌های ضوابط و آیین‌نامه‌ها
مشخص شده است كه مثلا چند لوكس نور در زمین بازی باشد، چند لوكس نور در زمین
ورزش باشد و از این قبیل كه به این وسیله می‌توان كارهای اجرایی انجام داد. اما
هنوز كار درخور توجه‌ای صورت نگرفته است.

* سیستم نوررسانی ایستگاه‌های وسایل نقلیه شهری به چه شكلی است؟

_ بیشتر ایستگاه‌های ما دارای سیستم نوررسانی هستند ولی كار نمی‌كنند. ما رقم

هنگفتی را برای روشنایی ایستگاه‌های وسایل نقلیه پرداخت می‌كنیم كه این مقرون به
صرفه نیست. از این رو ما تلاش می‌كنیم نور را با فضای تبلیغاتی تلفیق كنیم تا از محل
تبلیغاتش بتواند هزینه تعویض چراغ و نگهداری آن را تامین كند. در راه‌اندازی
ایستگاه‌های جدید این عنصر دیده شده و ما در تلاش هستیم كه این دو مورد (روشنایی
و تبلیغات) را با هم تلفیق كنیم. بدین ترتیب منبع درآمدی برای نگهداری روشنایی
ایستگاه‌ها به وجود می‌آوریم.

* در زمینه نور سرد و گرم و تاثیرات هر كدام توضیحاتی را ارایه دهید؛

_ نور سرد، نورهای مهتابی هستند كه سرمای فیزیكی را تداعی می‌كنند و موجب

افسردگی روانی می‌شوند. لامپ‌های مهتابی كه گرایش آفتابی ندارند، از این نوع
هستند. نور گرم، نورهایی با طیف متنوع هفت رنگ‌ هستند. مانند نور خورشید، آتش
نورهای سوختنی و نورهایی با گرایش رنگ‌های قرمز و نارنجی و زرد.

بینایی انسان به نور زرد حساس‌تر است. در واقع نور زرد با ایجاد درخشش كمتر به
وسیله چراغ حس روشنایی بیشتری را در چشم ایجاد می‌كند. این به دلیل طول موج و
طی مسافت بیشتری است كه نور زرد دارد كه در برخورد با فیزیولوژی خاص بدن
انسان چنین خاصیتی را به وجود می‌آورد. برای همین در مه و ترمینال‌ها از نور زرد
استفاده می‌شود. در صورتی كه اگر به همان میزان نور سفید به كار گرفته شود، حسن
روشنایی ایجاد شده در چشم بیننده كمتر از آن میزانی است كه با نور زرد به وجود
می‌آید. بنابراین به طور معمول در فضاهای عمومی شهری از نور زرد استفاده می‌شود
و از نور سفید و نورهای دیگر تنها برای نورپردازی‌های ویژه استفاده می‌شود.

* اگر قرار بر تجدید نظری در سیستم‌های روشنایی تهران داشته باشیم، اولین گام كجا
می‌تواند باشد؟

_ اولین گام می‌تواند الگوسازی باشد. یعنی نمونه‌هایی در سطح شكل بگیرند تا با

مقایسه آنها پی به تفاوت كیفیت در سیستم روشنایی ببریم. در كنار این الگوسازی باید
آموزش نیروهای كارآمد و متخصص شكل بگیرد و در مرحله بعد مطالعه و تحقیقات در
زمینه تكنولوژی‌ها و شناخت معایب است.
 

mehdiezz

عضو جدید
شکل بنا و نور و روشنايی

شکل بنا و نور و روشنايی

شکل بنا و نور و روشنایی :
عمده ترین عوامل مؤثر در نورگیری ساختمان عبارتند از :
الف : عرض جغرافیایی و موقعیت خورشید که در زاویه تابش و جهت تابش نیز مؤثر است .
ب : طول زمان تابش و شدت تابش که اولی به تعدادساعات آفتابی در روز بستگی دارد و دومی یعنی شدت تابش به عواملی نظیر ارتفاع ،مقدار ابر ،هواریزه ها (گرد و غبار معلق در هوا ) و آلودگی جو وابسته است .
ج : بافت شهری و جهت گیری کوچه ها . خیابانها و معابر که مسلماً بافت فشرده و متراکم و معابر تنگ نورگیری را کم می کند و به عکس .
د : تراکم و فشردگی مساکن که به مساحت آنها بستگی دارد . طبعاً در زمینها و قطعات کوچک فاصله و در نتیجه نورگیری بناها کم می شود .
ه : فرم و جهت صحن حیاط در ارتباط با موقعیت ساختمانهای همجوار
و : وجود و یا عدم وجود بالکن و همچنین میزان کشیدگی بالکن ها و ایوانها در ارتباط با تابش خورشید و سایه گیری
ز : محل قرار گیری پنجره ها ،تعداد پنجره ها ،شکل و ابعاد پنجره ها که یکی از مهمترین مسائل در نورگیری ساختمانهاست . مثلاً در عرضهای پایین باید ارتفاع پنجره کم و شکل آن عرضی باشد و به عکس در عرضهای بالا ارتفاع پنجره زیاد و شکل آن طولی باشد و در عرضهای میانی ابعاد پنجره در حد متوسط و به شکل مربع در نظر گرفته شود .
ح : و بالاخره جنس و رنگ مصالح رو کار و نمای ساختمان نیز در میزان نورگیری مؤثر است . دیوارهای سفید و یا دارای رنگ روشن چون ضریب انعکاس بالایی دارند نور را به خوبی منعکس و به ساختمانهای همجوار منتقل می کنند و رنگهای تیره عکس این حالت را دارند . اگر چه رنگهای روشن حرارت کمتری را به درون ساختمان منتقل می کنند و مقدار نور و روشنایی را افزایش می دهند اما این نوع رنگها و بالاخص رنگ سفید به چشمها زیان می رسانند و از سوی دیگر به علت وجود گرد و غبار و آلودگی جو دائماً کثیف و بد منظر هستند و یک نوع آلودگی چشم انداز را در پی دارند و قدر مسلم پاکیزه نگهداشتن آنها هزینه بر و کاری بس دشوار است .
بنابراین طراحان ، معماران ، شهرسازان و برنامه ریزان شهری بایستی با توجه به موقعیت جغرافیای شهر مورد نظرشان موارد فوق الذکر را در نظر بگیرند و نور متناسب با شرایط محل را برای پروژه های ساختمانی تأمین نمایند . مثلاً برای اینکه نور و حرارت زیادی به درون بناهای واقع در عرضهای بالا هدایت شود لازم است که بافت شهری گسترده و غیر متراکم مساکن باز و غیر فشرده ، تعداد پنجره ها و ارتفاع آنها زیاد باشد و در عوض از احداث بالکنها و سایبانها و امثال آن ممانعت به عمل آید .
شکل بنا و تعادل حرارتی :
ایجاد حرارت مناسب و تهویه مطبوع در فضای داخلی بنا یکی دیگر از موارد مربوط به معماری است که کاری چندان سهل نخواهد بود .چرا که این مسأله در رابطه با آسایش و یا عدم آسایش انسان قرار می گیرد و مفاهیم گرما یا سرما بیشتر ناشی از احساس طبیعی انسان و شرایط فیزیولوژیک وی می باشد . طبق بررسی بولریش تحت شرایط رطوبت نسبی 50% و تابش خورشیدی معادل یک وات در هر متر مربع و ساعت ، باید دمای هوا بر اساس ارقام زیر تنظیم گردد تا دمای سطح پوست بدن انسان در حد نرمال یعنی 32 درجه سانتیگراد باقی بماند و انسان احساس آرامش و آسایش کند :
دمای مطلوب و مورد نیاز
شرایط باد و حرکت هوا
نحوه فعالیت
نوع پوشش
26 درجه سانتیگراد
عدم وجود باد
عدم فعالیت
برهنه و بدون پوشش
27.5 درجه سانتیگراد
سرعت باد 0.2 متر در ثانیه
عدم فعالیت
برهنه و بدون پوشش
29.5 درجه سانتیگراد
سرعت باد 0.5 متر در ثانیه
عدم فعالیت
برهنه و بدون پوشش
22 درجه سانتیگراد
سرعت باد 0.5 متر در ثانیه
فعالیت معمولی
برهنه و بدون پوشش
23 درجه سانتیگراد
شرایط عادی
در حال استراحت
با پوشش معمولی

بنابراین یک انسان با پوشش سبک و در حال استراحت با دمای 23 درجه سانتیگراد در حالت تعادل قرار دارد ولی در همین دما اگر برهنه باشد باید به کار سبک یا ورزش بپردازد .
به طور کلی انسان برای برقراری تعادل حرارتی و آسایش گرمایی به شیوه های گوناگون به مقابله با محیط و شرایط آب و هوایی می پردازد مثلاً از غذا و پوشاک و و سایل گرمایی و مسکن مناسب برای کنترل دمای بدن خود استفاده می کند .
بدیهی است که یکی از معیارهای مهم برای ایجاد تعادل حرارتی و در نتیجه منطقه آسایش ، بکارگیری استانداردهای معماری و طراحی ساختمان برای افزایش یا کاهش دمای درون بنا می باشد . برای نیل به این منظور می باید عوامل مؤثر در درجه حرارت فضای درونی ساختمان را بشناسیم و سپس با توجه به نیازهای حرارتی طرحی و شکلی مناسب را انتخاب کنیم تا هم تعادل حرارتی و احساس آسایش به دست آید و هم هزینه های مربوط به دستگاههای حرارتی و برودتی به حداقل خود برسد . عمده ترین عوامل مؤثر در حرارت بنا عبارتند از :
الف : تقریباً تمام عوامل مؤثر در نورگیری بنا
ب : شکل بام و جنس مصالح به کار رفته در آن
ج : ارتفاع سقف نسبت به کف
د : ضخامت دیوارها ، دیوارهای عایق
ه : تعداد لایه های به کار رفته در بام یا سقف ، جداره یا دیواره و پنجره ها :gol:
 

amirabas_ali

عضو جدید
کاربر ممتاز
نور در معماري

نور در معماري


نور در معماري

از جمله علوم و هنرهایی که می توان به نقش نور در آن اشاره داشت ،هنر معماری است که بحث مفصلی را در زمینه روند بهره گیری از نور طبیعی به خود اختصاص می دهد.درهنر معماری نور یکی از اجزایی است که کنار عناصر و مفاهیم دیگر از قبیل ساختار ،نظم فضایی، مصالح، رنگ و … مطرح می شود و در طراحی به عنوان یک عنصر مجزا باید نقش خود را ایفا کند. یکی از مهمترین مشخصه های نور طبیعی، توالی و دگرگونی آن در طول روز است که باعث حرکت و تغییر حالت در ساعات مختلف می شود. در تاریخ نقاشی توجه به نور در دوره امپرسیونیست ها دیده می شود. هنگامی که نقاشان آتلیه های خود را ترک می کردند و در زیر نور خورشید با نور طبیعی مشغول نقاشی شدند. از مشخصات این سبک توجه به رنگ و نور در ساعات مختلف روز و انعکاس رنگ های اشیاء مختلف در یکدیگر و تأثیر رنگ های پیرامونی و به کار بردن رنگ های خاص و ناب می شد.

نور و بشر

نور نماد عقل الهی و منشأ تمام پاکی ها و نیکی ها است و خارج شدن انسان از تاریکی جهل و تابیده شدن نور معرفت در وجودش همواره یک هدف نهایی می باشد. در اثر تابیده شدن نور الهی به درون کالبد مادی، یعنی جایگاه نفس آدمی است که انسان به رشد و تکامل معنوی می رسد در نتیجه برای نمایش این تمثیل در معماری اغلب بناهای مذهبی ، نور به عنوان عنصری بارز و مستقل از سایر عناصر و مفاهیم به کار رفته در ساختمان به کار گرفته می شود به گونه ای که شعاع های آن به طور واضح در داخل کالبد مادی و تاریک حجم قابل مشاهده است. فضاهای عمیق و تاریک کلیساهای قرون وسطی و یا مساجداسلامی که با عنصر نور مزین شده اند به خوبی قادر به انتقال یک حس روحانی و معنوی می باشند.انسان در چنین فضاهایی که با نوری ضعیف روشن می شوند با مشاهده سایه های مبهم از اشیاء و احجام در ذهن خود به کامل کردن تصاویر پرداخته و با این عمل به نوعی خلسه فرو می رود که نتیجه آن یک حس نزدیکی به منبع وجود و هستی در درونش بیدار می شود.
دانستن روند بهره گیری از نور خورشید به اندازه روند شکل گیری مصالح و یا شکل های مختلف زیربنائی ساختمان جهت طراحی بسیار لازم می باشد.اولین تاریخی که ما از آن اطلاع داریم سده ی سوم هزاره چهارم ق.م می باشدکه در آن زمان جهت کسب نور و سایه از ایجاد اختلاف سطح در دیواره های خارجی استفاده می کردند. در شهر سوخته از هزاره های سوم و دوم ق.م از روی آثار خانه هایی که دیوار آنها تا زیر سقف باقی مانده بود می توان استنباط کرد که هر اطاق از طریق یک در به خارج ارتباط داشته و فاقد پنجره بوده اند، در دوره عیلام در حدود 1300 و 1400 ق.م نیز نمونه ای از پنجره های شیشه ای بدست آمده که شامل لوله هایی از خمیر شیشه می باشد که در کنار هم و در داخل یک قاب جای می گرفته و بطور حتم جهت روشن کردن داخل بنا مورد استفاده بود.

نور احساس و معماری

چرا كاندينسكي صداي فلوت را به رنگ خاكستري درخشان نسبت مي دهد؟ خيابان در تاريك روشن سحر چه احساسهائي را مي تواند بر انگيزد؟ و چطور اين احساس ها در حضور هزاران هزار نوري كه از پائين ساختمان به نوك آن مي تابند و فضاي دهشتناك يك جنگل سنگي را پديد مي آورند تغيير مي كنند؟ چرا مشاهدة سوسوي چراغ كلبه اي در دور دست ها اميد مي آفريند؟ يا چگونه لبخندي انعكاس تلالؤ نور بر سطح آب را تداعي ميكند؟ و مثالي ساده تر، چگونه چهره مان تغيير مي كند هنگامي كه در پرتو نور مشعلي قرار مي گيرد؟
نور شفافترين، نرمترين، آسانترين و ارزانترين مواد ساختاري موجود در توليد كيفيت ها و اشياي مورد نياز محيط انساني است. چيزي است كه امكان شخصيت سازي و حيات بخشيدن به فعاليتهاي روزمره و باز نمائي زندگي در تصورات و حالات رواني متغير را فراهم مي سازد. نور مي تواند در فضائي خشن و بي روح همچون مبلي راحتي از ما استقبال كند. به همين دليل نور مناسب ترين مادة ساختاري است كه مي تواند به فعاليتهاي روزمره ما شكل، زيبائي، لذت و راحتي ببخشد.
نور ميتواند امكان خلق سيستمهاي محيطي هوشمند و سازگار را در بازسازي محيط مصنوع در اختيار ما بگذارد. كليساي تادائو آندو نمونه مناسبي براي نشان دادن اين سيستم هاست.
استفادة بياني از نور به شكلي نمادين، فراگير، خشنودكننده، ساده و غريزي و در عين حال ابهام آميز براي گشودن پنجرة دنياي خيالهاي بشري، بزرگترين وظيفة نور پردازي در عصر ماست.
در سالهاي اخير نورپردازي بيروني هويت جالبتري ارائه كرده است؛ از تازگي در خور توجه دكوراسيون شهري، خصوصاً در مراكز مشهور تاريخي يا تجاري و فرهنگي، تا بازگشت به نقش ايجاد احساس امنيت در شهرها، همان حس قديمي و آشنائي كه آتش اولين بار به جامعه انساني بخشيد.
هنوز هم مؤثرترين واسطه درك ما نسبت به هستي و تجربيات زندگي روشنائي باز هم روشنائي است. امواج گرم و مهربان نور سپيده دم همچون ترنم ني لبكي است كه نرم نرمك فضا را از هارموني لطيف طيفي نقره فام مي آكند و با نوازش پوست خفتة زندگي نويد شروع ديگر و شوري ديگر را مي دهد.

نور و معماری

نور، اولين شرط براي هر نوع ادراك بينايي است . در تاريكي مطلق ، ما نه فضا را مي توانيم ببينيم و نه فرم و رنگ را . اما نور تنها يك ضرورت فيزيكي نيست . بلكه ارزش روانشناختي آن يكي از مهمترين عوامل زندگي انساني در همة زمينه هاست . موريس لاپيدوس (Morris Lapidus) مي گويد «انسانها مانند پشه هستند . هر كجا نوري باشد به سمت آن هجوم مي برند بدون اينكه بدانند چرا. چه بخواهيم و چه نخواهيم به سمت روشنايي مي رويم . نور، ما را به خود جذب مي كند » . نور هميشه علاوه بر استفادة كاربردي داراي ارزش نمادين نيز بوده است . نور جزيي از ذات زندگي بوده و در بسياري از فرهنگ ها نور ، يا خورشيد ، به عنوان منبع نور ، عنصري خدايي محسوب مي شده و آن را ارج مي نهاده اند.
در مصر باستان نيز نور داراي اهميتي ويژه بوده است. بنا به موقعيت سرزمين مصر ، شدت نور و در نتيجه تضاد ميان سايه و روشن بسيار زياد مي باشد .
فرم هاي صريح و هندسي كه در معماري مصر از آن استفاده مي شده است با گوشه هاي تيز و دقيق در زير نور شديد اثري خاص داشته اند .
معماري بازي هنرمندانه دقيق و خيره كننده مجموعه اي از اجسام ساخته شده در زير نور است . چشم هاي ما براي اين آفريده شده اند كه فرم ها را زير نور ببينيم :" اين سايه و روشن هاد كه فرمها را در مقابل ما برهنه مي سازند . مكعب، مخروط، كره ، استوانه و هرم اولين فرمهائي هستند كه نور آنها را به ما عرضه مي كند . تصاوير آنها ناب ، ملموس و صريح هستند.
اما در معماري مصر بازي نور و سايه تنها محدود به فرم هاي بزرگ اوليه نيست . سطوح اين احجام از نقوش برجسته اي پوشيده شده اند كه با كمال ظرافت نقش پردازي و بر سنگ تراشيده شده اند و به اين ترتيب پديده سايه- روشن در اينجا در مقياسي كوچكتر نيز تكرار شده است. براي مصريان وجود ذات خداوندي براي بشر غير قابل دسترس و نامرئي بوده است پس به ناچار بايستي در تاريكي باشد . راه رسيدن به اين خداوند بايستي از روشنايي به تاريكي ختم شود با كمك چنين پديده هاي نوري كمي واضح تر مي شده است. از طريق انتخاب محل صحيح ساختمان با توجه دقيق به مسير خورشيد ، از نورآن به ترتيب استفاده مي شد كه شعاع خورشيد در زماني معين تشكيل يك محور مي داده و محل خاصي را روشن مي ساخت و جاهاي ديگر را در تاريكي باقي مي گذاشت . ژان لوئي دوكانيوال Jean- Louis de Canival روشنائي مجسمه هاي معبد خفرن را به اين ترتيب توصيف مي كند : «نور از پنجره هاي كوچك بين ديوار و سقف به داخل و به تك تك مجسمه مي تابيد و به وسيله سنگهاي كف كه مرمر سفيد سيقلي بودند به ترتيب منعكس مي شد كه نوري كاملاً محو و فاقد جهت ، فضا را روشن مي كرد و ستونها و ديوارها كه از گرانيت سرخ بودند در تاريكي باقي مي ماندند». مجسمه هاي خدايان زياد بودند و اين تاريكي نيز بيشتر بر اسرار آميز بودن دنياي آنها تأكيد مي كرده است . تنها اشخاص معدود و منتخبي اجازه ورود به اين بخش معبد را داشته اند و مي توانستند چنين چيزي را كه از ديدگاه امروز نمي توان به سادگي آن را هنر خواند بلكه بايستي آن را سعي در بيان بصري يك تركيب روحاني – مذهبي ناميد ، از نزديك ببينيد . استفاده اين چنين از نور به ترتيبي كه گفته شد به عمد بوده است و در خدمت تقويت و ماديت بخشيدن به ايده اصلي بكار مي رفت.
معابد يوناني چنانكه گفتيم بيشتر مجسمه وار بودند و اثر آنها مي بايستي بيشتر بر فضاي آزاد جلوي محراب كه در ميان آن نيز قرار داشت ، انجام مي شد . به اين ترتيب جاي تعجبي هم باقي نمي ماند كه بيشتر اين فضاهاي داخلي تنها يك روزنه يعني تنها يك در به خارج داشتند . در بسياري از معابد يوناني نيز باروشي شبيه به مبعد خون با استفاده از يك آب نما كه در فاصله بين مجسمه و در ورودي ساخته مي شد نورپردازي مجسمه را اصلاح مي كردند . نوري كه به داخل مي تابيد با برخورد به سطح آب منعكس مي شد و مجسمه را روشن مي ساخت . در فضاهائي كه احتياج به نور بيشتر داشتند ، يونانيان از نور سقف استفاده مي كردند : بخشي از سقف را با ارتفاع بيشتر ساخته و از فضائي كه به اين ترتيب به وجود مي آمد براي تاباندن نور به داخل استفاده مي كردند.

نمونه های مشابه

نمازخانه سارین در MITیک نمونه عالی از کاربرد دراماتیک نور روز است . نمازخانه که بوسیله نور روز روشن شده توجه را به محراب و زمینه مجسمه آن معطوف میدارد ، که بصورت دراماتیکی توسط نور گیر سقفی بزرگی از بالا روشن شده است . انوار مواج نور از آبنمای اطراف دیوارهای مدوربازتاب میابند. چشم از گذر ورودی محصور شده با دیوارهای نیمه شفاف خود را از محیط خارج با محیط ملایم داخل تطبیق میدهد.
در این نمازخانه فضای ورودی تطابق چشم را از محیط روشن خارج به محیط ملایم داخل فراهم میکند.

کلیسای کریستال

کلیسای کریستال شاید یکی از برجسته ترین و عجیب ترین ساختمانهای قرن میباشد . پوسته کلسیا شامل پانلهای شیشه ای 6 تا 9 میلیمتری میباشد که با نقره روکش شده است . روکش فوق انتقال نور را 82 درصد و اشعه حرارتی را 80 درصد کاهش میدهد ، ولی شفاف بوده و امکان دید واضح را به خارج و نیز ارتباط حیاتی با طبیعت فراهم میسازد . اسکلت نگهدارنده به رنگ سفید است که با دقت به شکل مشبک طراحی شده که بطور موثر نور روز را یکنواخت کرده و از درخشش آن جلوگیری میکند.
نور روز از بالای ساختمان و همچنین از قسمتهای پایین آن وارد شده از کف و سایر سطوح بازتاب میشود. این ساختمان طوری قرار گرفته که نور خورشید اکثرا" از پشت سر جمعیت نشسته وارد میشود و بنابراین خیرگی که مانع دید خوب است کاهش میدهد . خنک کردن فضا بوسیله جریان طبیعی هوا از طریق پانلهای شیشه ای و درها انجام میگیرد . بطوری که از وسایل مکانیکی خنک کننده استفاده نمیشود . در زمستان حرارت خورشیدی به سیستم گرمایش کمک کرده ولی در تابستان به حدی ملایم است که ایجاد گرمای زیاد نمیکند.

موزه هنری کیمبل

از زیباترین ساختمانها در جهان است که در زمره کلاسیکهای تمام دوران است معمار آن لوئیس کان است که به دلیل حساسیتش نسبت به نور در طراحی به شاعر نورپرداز معروف شده است. این موزه چکیده تمام طراحیهای خوب نور پردازی میباشد.
از قدیم نور پردازی موزه های هنری با شک و تردید همراه بوده است زیرا اشعه ماورائ بنفش موجود در نور خورشید تاثیر مخرب بر عناصر موجود در آن بخصوص در نقاشیها دارد ، کان برای این کار ملایمترین نور را انتخاب کرد که اولا" تاثیر مخرب نداشته باشد و دوما" در صورت وجود به کمترین مقدار باشد.
این موزه از یک سری طافهای مدور بتونی متصل به یکدیگر تشکیل شده است که یک نور گیر سقفی شفاف در امتداد برامدگی هر طاق قرار دارد. نور از طریق اتصالات نور طبیعی معلق که زیر نورگیر سقفی است بازگرداننده و تسویه میشود . اتصالات شامل قابی است که صفحه ای فلزی به آن متصل شده و دارای سوراخهای ریز است که اجازه نفوذ مقداری نور را داده تا هر گونه کنتراست شدید ممکن بین قسمتهای تحتانی اتصالات و اطراف آن را تعديل کند .

فضای ورودی موزه کیمبل که در آن نحوه هرس درختان طوریست که برای انتقال دید از محیط بسیار روشن خارج به محیط داخل به صورت چتر هرس شده اند.

مدرسه ولکام تگزاس

نورگیریهای سقفی وقتی روشنایی الکتریکی هماهنگی خواهند داشت که از آنها به طیق غیر مستقیم همراه با روشنایی الکتریکی استفاده شود نمونهای از ان را می توان در این مدرسه پیدا کرد.

ساختمان تحصیلات نیوگلند

درختان ، بوته ها و پیچکها برای تصفیه کردن روشنایی طبیعی نور استفاده میشود که در این میان درختان کاشته شده در محیط خارج روبروی پنجره ها وسیله موثری جهت پیشگیری درخشش بیش از حد نوراند.

نورگیرهای سقفی

نورگیرهای سقفی ابزار بسیار خوبی برای گردآوری و دریافت مقدار زیادی نور از دهانه کوچکی میباشند، حتی در شرایط آسمان تمام ابری میزان روشنایی آنها چند برابر مقدار روشنایی است که به سطح عمود پنجره میتابد.
نورگیرهای سقفی ابزار موثری جهت رساندن روشنایی به عمق فضاهای داخلی میباشند حتی میتوان برای استفاده از نور روز در طبقات پایین ساختمانهای چندین طبقه از طریق کاربرد چاههای مرتفع و ابزارهای منعکس کننده استفاده کرد.

مدرسه مونت رز

شرایطی که این مدرسه در آن قرار گرفته است طوری است که در تمام ساعات روز آفتاب میدرخشد و چون پوشش گیاهی در این منطقه کم است درخشندگی بیش از حد هم وجود دارد.
نور از طریق نورگیریهای سقفی گنبدی شکل پلاستیکی و پنجره با سایه بان خارجی با قابلیت انتقال 20درصد وارد کلاس میشود.خیرگی حاصل از پنجره به وسیله حفاظ چوبی و کف پوش ضد بازتاب کنترل میشود.

نورگیر کلرستوری

نحوه اسقرار عمودی است و نسبت به نورگیرهای سقفی که بصورت افقی هستند نور کمتری را دریافت میکنند که با تعیین موقعیت آنها و یا به وسیله احداث سایه بان در آن میتوان از تابش مستقیم آفتاب به داخل جلوگیری کرد.

مدرسه طراحی هاروارد

ساختمان بحث برانگیزی است که طرح فضای داخلی آن دارای موافقین و مخالفینی است.
مهمترین فضا استودیوعظیمی است که دانشجویان طراحی از طلوع تا غروب خورشید دارند کار میکنند.
فضای استودیو شامل پنج سطح پلکانی است که نیمه نیمه روی هم قرار دارند که سراسر آن به وسيله کلرستوریها و سطوح سقف پوشش داده میشوند که جهت آنها رو به شرق میباشند در حالی که کنترل نور خورشید در برخی از فسمتها در ساعاتی عملا" ممکن نیست اما روشنایی فضای داخلی بصورت شگفت انگیز مطلوب است. نور از طریق کلرستوری به داخل رسیده و در عین حال سطوح سقف مانع دید به روشنایی آسمان میشود.
در معماري آغاز مسيحيت و نيز در معماري بيزانس همواره تلاش مي شده است هر چه بيشتر به فضاي داخلي جنبه روحاني داده شود و فضايي رؤيايي بيافرينند و روشن است كه نورپردازي در اين راه نقش عمده داشته است . براي نمونه به بررسي كليساي ايا صوفيه در استانبول مي پردازيم . بخش پائين گنبد اصلي – كه در واقع سقف اصلي كليسا است و قطري بيش از 30 متر دارد- به تمامي از پنجره هاي نزديك به هم تشكيل شده است و به بيننده اين احساس را مي دهد كه گنبد با تمام عظمتش در هوا به صورت معلق ايستاده است . نوري كه از اين پنجره ها و نيز از پنجره ها ي بخش بالاي ساختمان به داخل مي تابد به فضاي داخل حال و هوائي كاملاً بيگانه با دنياي مادي مي دهد .
ايده اصلي سبك گوتيك كه «ساختن بخشي از آسمان در روي زمين» بود فضائي غير مادي طلب مي كرد. دو عامل مي توانستند در حل اين مشكل كمك كنند . عامل اول انتقال باربر ساختمان به بيرون بود. و نور پردازي مناسب را مي توان عامل دوم دانست . ابعاد عناصر سازه اي در درون را تا حد امكان كم كردند و به اين ترتيب توانستند كه در سطوح آزاد شده پنجره هاي بسيار بزرگ بكار گيرند. نوري كه از بخش بالاي ديوارهاي ناومياني به داخل مي تابد چنان شديد است كه در اين بخش هيچ قسمت تاريكي باقي نمي ماند . بيننده واقعاً خيال مي كند كه سقف مياني بالاي سر او معلق است. به عكس بخش پائين ناومياني نيمه تاريك است . دو ناوكناري با داشتن ابعاد لازم براي عناصر سازه اي در قسمت پائين ديوارهايشان امكان چنين نورپردازي اي را نمي دهد . انسان در اين قسمت خيال مي كند كه در فضاي نيمه تاريك زميني ايستاده است و وقتي به بالا نگاه مي كند «آسمان » روشني را كه جايگاه هر آنچه كه خدائي است مي بيند . سقف كليسا مي بايستي«سقف بلند و معلق» آسمان را القا كند و در همين راستا است كه در سقف تيره رنگ كليساي سن شاپل Sainte-Chapelle در پاريس نيز ستاره هاي طلائي رنگ نقاشي شده است.



نور روز در معماری، تالیف بنجامین اچ.اونز
 

amirabas_ali

عضو جدید
کاربر ممتاز
ادامه

ادامه

نور پردازي در كليساي گوتيك بر طرح كلي خدايي تأكيد مي كند.

در كليساهاي ساختة پالاديو نيز نورپردازي يكي از عوامل اصلي در شكل پردازي فضاي داخلي است . پنجره ها به گونه اي در نظر گرفته شده اند كه درجمع نوري كه از پنجره ها به داخل مي تابد بر روي سطوح وسيع و سفيد رنگ ديوارها منعكس شده و فضاي داخل را با نوري تأثير گذار و شخصيتي ويژه ، روشن مي سازد . درست در تضاد با كليساهاي اواخر دوران گوتيك كه حال و هوائي كاملاً سختگيرانه دارند كليساهاي پالاديو در انسان ايجاد راحتي مي كنند و گرما مي بخشند. پالاديو از نور تنها براي ايجاد حال و هواي خاص استفاده نكرده است بلكه نورپردازي را وسيله اي براي تأكيد بر طرح كلي فضائي آن قرار داده است .
فضا در سبك باروك پر از تضاد است و بايستي حواس را بفريبد. در انجا نيز نورپردازي بسيار مهم است ، ترتيب دادن متناوب بخش روشن بخش هائي كه در سايه هستند باعث مي شود كه تصور عمق تقويت گردد. بيننده خيال مي كند كه فضا تا بي نهايت ادامه دارد . سازه ساختمان با نورپردازي مناسب به صورتي «غير خوانا» در مي آيد و تمامي ساختمان حالتي خيال برانگيز به خود مي گيرد . در اين دوره بخصوص در بناهاي آخر دوران باروك استفاده از نور مستقيم نيز رايج بود . اغلب در اين ساختمانها بيننده تقريباً نمي توانست پنجره ها را ببيند و روشنائي فضاي داخلي از انعكاس نور روي ديوارها تأمين مي شد.
استفاده از ترفندهاي گوناگون نوري براي تقويت قدرت خيالپردازي از دوران باروك تا امروز معمول بوده است . در معماري مذهبي با استفاده از فرم هاي خاص و نور پردازي متناسب با آن پديده هايي بينايي به وجود مي آيد كه از نظر ادراكي دقيقاً قابل تعريف نيستند و جاي تعبير و تفسير دارند و گذشته از آن حال و هوائي عرفاني به انسان مي دهند.
روزنه هاي عمودي – درها و پنجره ها – مي توانند علاوه بر عملكرد به عنوان منبع نور ، وسيله اي ارتباطي نيز بين داخل و خارج باشند اما پنجره هاي سقفي بيشتر جنبه نوري دارند و كمتر وسيله ارتباطي با بيرون هستند . درست به همين علت است كه نورپردازي از طريق پنجره سقفي داراي اثري ويژه است . تمامي توجه به چيزي جلب مي شود كه در اين نور قرار گرفته است و از طريق اين نور نوعي مركزيت پيدا كرده است . اين يكي ازدلايل استفاده از نور سقف در كليساها و موزه ها است . يعني درست مكانهائي كه در آنها نه تنها نيازي به ارتباط بينايي بين داخل و خارج نيست كه اغلب اين ارتباط نامطلوب نيز مي باشد.
نورپردازي طبيعي از بالا ، كنزو تانگه ،جام تعميد در كليساي جامع توكيو ، 1964 ، ژاپن ،تابش نور به درون و نگاه به بيرون به دلايل مختلف امروزه نيز ممكن است اين تمايل وجود داشته باشد كه روزنه ها به گونه اي طراحي شوند كه نور از آنها وارد شود اما امكان ديد به ما از بيرون وجود نداشته باشد . در ساختماني كه گوردن بونشافت Bunshaft Gordon براي مركز نگه داري كتب و دست نوشته هاي ارزشمند وابسته به كتابخانه دانشگاه ييل ساخته است ، ديوارهاي خارجي از صفحات بزرگ و بسيار نازك مرمر سفيد پوشيده شده اند و درست به مقداري نور از آنها مي گذرد كه داخل سالن روشن باشد اما نور به شدتي كه بتواند باعث خسارت به اين گونه كتابها بشود ، نباشد
معمار انقلابي فرانسه اتين لوئي بوله يكي از استادان مسلم نورپردازي در معماري به حساب مي آيد . او در پروژه اش براي ياد بود نيوتن كه با تركيبي از فرم هاي اوليه طراحي شده ، به وسيله نور حال و هوائي مذهبي به وجود آورده است (1784). در بخش بالاي كره سوراخها به ترتيبي در نظر گرفته شده اند كه تمامي نوري كه از سوراخها به داخل مي تابدبه وسط كره ) يعني جائي كه مي بايستي مجسمه يا لوحه يادبود نيوتن قرار گيرد)بتابد . به اين ترتيب نيوتن در قسمت روشن وسط قرار دارد و گرداگرد آن تاريكي به عنوان نمادي از مجهولات و بر بالاي سر او كهكشان كه به وسيله سقف كروي و سوراخهاي روشن به جاي ستارگان نشان داده شده است .
نمونه ديگر استفاده از آب و آئينه ، كليسائي است كه ريچارد نويترا در گاردن گروو Garden Grove در كاليفرنيا ساخته است. يك ديوار طولي بنا از شيشه است و ديوار ديگر از آئينه در كنار ديوار شيشه اي يك آبنما ساخته شده است بطوري كه نور بر روي سطح اين آب منعكس شده وارد بنا مي شود و سپس در آئينه منعكس شده و باز مي گردد.
در ساختمان جديد «بانك هنگ كنگ و شانگهاي » در هنگ كنك كه نورمن فاستر آن را ساخته است سعي شده تا با استفاده از يك آئينه مقعر غول آسا سالن ورودي را كه در داخل ساختمان قرار دارد و بيش از سي متر ارتفاع دارد روشن كنند. با استفاده از يك آئينه كه در بيرون ساختمان است ابتدا نور به داخل ساختمان منعكس مي شود و سپس با استفاده از آئينه دوم نور 90 درجه تغيير جهت پيدا كرده و از بالا به داخل سالن ورودي تابانده مي شود.
اين نوع نور پردازي بخصوص در ساختمان موزه ها هر روزه مورد استفاده بيشتري قرار مي گيرند و اين به دو دليل است : يكم اينكه امروزه همه خواستار نور طبيعي هستند به اين دليل كه اين نور براي شناسائي رنگها به مراتب بهتر از نور ساختگي است . دوم اينكه نور بايد درست در جهتي تابانده شود تا نور نتواند چشم بيننده را آزار دهد .

مسجد شیخ لطف الله اصفهان

این مسجد از شاهکارهای دوره صفوی است . در این مسجد ورود نور از راه روزنه های است کوچک، بر فراز گنبد خانه که حالتهای گوناگونی را در طول روز ایجاد میکند از آنجا که به علت گردش نور خورشید تابش نور در طول روز فقط در تعدادی از این روزنه ها میتابد فضای داخلی مسجد در هر ساعت روز حال و هوای متفاوت و مخصوص به خود دارد . این مسجد به علت ورودی خاص آن که از طریق عبور از فضاها و راهروهای نیمه تاریک به فضای اصلی صورت میگیرد نور فضای داخلی مسجد حالتی استثنائی به آن میدهد.

نتيجه گيري:

هرفضا با نور دو چهره مي يابد ، روز و شب كه با تغيير مقدار نور، ايندو با هم پيوند مي يابند.
نور موضوعي است كه در هر دوره زماني، احساس و مفهومي خاص به معماري و زندگي داده است.مي توانيم بگوييم ،آن زمان كه آتش در آتشكده ها در عهد زرتشت مقدس بوده بخاطر نور و گرماي آن بوده است، بدين ترتيب نور نيز مورد ستايش قرار مي گرفته است . حتي در دوره هاي بعد، كه اعتقاد به خورشيد و پرستش آن وجود داشته است، نور بخاطر روشن نمودن عالم ،كه مسير حركت زندگي را نشان مي داده است، مورد توجه بوده است، و يك حس خدايي بودن را القاء مي كرده است.
نور مي تواند به عناوين مختلفي براي القاء مفهوم و هدفي مورد استفاده قرار گيرد، به عنوان مثال با ايجاد يك روزن و هدايت نور به موضوعي باعث تاكيد در آن موضوع شويم، و يا با استفاده از حركت هاي ملايم و نرم نور يك حس روحاني را به فضا بدهيم كه در هنگام ورود به چنين فضاهايي يك احساس احترام و سرفرود آوردن به انسان دست مي دهد، و انسان خود را در مقابل عظمت بي پايان و نامحدودي مي يابد،و حقارت را در خود درميابد.از تاثير آن در كليساها و مساجد بسيار مورد استفاده قرار گرفته است.مثلا با ارتفاع دادن به بنا و نور پردازي هايي بر روي سطوح مورد نظر اين كار را انجام مي دهند،و يا با استفاده از پنجره هاي واقع در دالان ها و نور پردازي مخصوص آنها باعث حركت و يادر هشتي ها باعث مكث شده اند، كه اين مفهوم را مي توان با حركت انسان در اين دنيا و رسيدن به قيامت كه محل مكث است در ارتباط ديد.
 

raha

مدیر بازنشسته
نور طبیعی در معماری و معماری داخلی

ازدید همگان نور"جزء اساسی و ضروری در ساختمان است . که کار آن روشن کردن فضا به منظور قابل رویت ساختن آن است .در هنر ساختمان سازیی یا به عبارتی معماری نور یکی از اجزایی است که کنار عناصرو مفاهیم دیگر از قبیل ساختار" نظم فضایی "مصالح" رنگ و .... مطرح می شود و در طراحی به عنوان یک عنصر مجزا باید نقش خود را ایفاکند . ولی واقعیت این است که در بسیاری از موارد در ساختمان سازیو معماری های داخلی به نور بیشتر از یک عامل روشن کننده که باعث کاهش مصرف نور مصنوعی و در نتیجه کاهش مصرف برق !
می شود " نمی نگرند و فقط به مواردی از قبیل این که نور جنوبی و شمالی بر نور شرقی و غربی ارجحیت دارد و در مواقع ناچاری نور شرقی از نور غربی بهتر است "توجه می شود و معماران به صورت کلیشه ای و از روی عادت آن را رعایت می کنند و اگر در ساختمان سازی نیازی به نور پردازی و ایجاد مفاهیم و تاکید هایی توسط نور باشد منحصرا به استفاده از نور مصنوعی می پردازند و با انواع درجات و رنگ های نور مفهوم و طرح خود را اجا می کنند .
در صورتی که با نگاهی به تاریخ معماری گذشته ( تقریبا هر نوع معماری تاریخی ) نور به عنوان یک عنصر مجزا به کار گرفته شده و به نتایج بسیار زیباییهم رسیده اند .
یکی از مهمترین مشخصه های نور طبیعی " توالی و دگرگونی آن در در طول روز است که باعث حرکت و تغییر حالت در ساعات مختلف می شود . در تاریخ نقاشی توجه به نور در دوره امپر سیونیست ها دیده می شود . هنگامی که نقاشان آتلیه های خود را ترک کردند و در زیر نور خورشید با نور طبیعی مشغول نقاشی شدند . از مشخصات این سبک توجه به رنگ و نور در ساعات مختلف روز و انعکاس رنگ های اشیای مختلف در یکدیگر و تاثیر رنگ های پیرامونی و به کار بردن رنگ های خالص و ناب می باشد . قاعدتا لازم نیست که چنین تحولی در سبک معماری داخلی ما نیز به وجود آید " با توجه به اینکه ما ساختمان هایی داریم که عنصر نور را به قدری قوی و جذاب در خود به کار گرفته اند که هر بیننده ای را به خود جذب می کند . این مقاله به بررسی نقش نور در معماری و معماری داخلی به عنوان یک جزء سازنده و مفهوم بخش می پردازد و در خاتمه امید بر این دارد که در آینده در ساختمان ها همانند نیاکانمان شاهد به کارگیری نور طبیعی به صورت یک عنصر کاملا اثر بخش باشیم .

نور و طبیعت


نور طبیعی که حامل انرژی حیات بخش درونی است به عنوان یکی از منابع وجود حیات بر روی زمین محسوب می گردد. علاوه بر آن نور می تواند با رنگ ها و جلوه های متفاوت خود باعث تغییر چهره یک مکان شود زیرا نور در هر یک از فصول سال " در آب و هواهای متفاوت و یا در هر زمانی از طول روز دارای چهره ای مخصوص به خود می باشد .
ضمنا هر مکانی دارای نور خاصی است که تنها به آنجا تعلق دارد برای مثال در صحرای یک منطقه استوایی تابش به قدری شدید و سایه ها آنقدر کوتاه است که اشیا به چشم بیننده مرتعش و در حال ذوب شدن به نظر می آیند .
به همین ترتیب نور موجود در مناطق کوهستانی " جنگلی و یا سواحلی نیز دارای ویژگی های مکانی مخصوص به خود و متمایز از سایر مناطق است . زمانی که نور را به داخل فضای ساخته شده هدایت می کنیم در اصل نوعی ارتباط بین ساختمان و محیط خارج از آن ایجاد کرده ایم . بدین وسیله می توان جلوه های متفاوتی از فضای داخلی را که هر یک دارای ماهیت خاص خود از لحاظ ادراک فضایی می باشند " ایجاد کرد .

نور و بشر


از دوران ما قبل تاریخ همواره اجسام نورانی که تجسمی از یک شی ء زنده را در ذهن بیدار می کردند توسط بشر مورد ستایش و احترام قرار گرفته و مشتاقانه برایشان جشن می گرفتند " آنها را عبادت کرده و می پرستیدند.
این توجه بیش از اندازه به عنصر نور در اغلب فرهنگ های اولیه بشری و در جوامعی با آداب و رسوم و عقاید مذهبی متفاوت همچنان در طول زمان مشاهده می شود . برخی از جوامع نور خورشید را در تشریفات مذهبی شان به کار می برند و برخی دیگر درخشش اجسام نورانی را به عنوان عامل ایجاد فعل و انفعالاتی رمز آلود جهت دست یابی به حیطه هایی ماورای دنیای زمینی تلقی می کردند.
حتی امروزه در بسیاری از مدارس شرقی که به تدریس یوگا اشتغال دارند برای ایجاد تمرکز ذهنی از اجسام نورانی مانند لامپ " خورشید "ماه " بلور و نور آتش استفاده می کنند .
در اغلب ادیان " نور نماد عقل الهی و منشا تمامی پاکی ها و نیکی هاست و خارج شدن انسان از تاریکی جهل و تابیده شدن نور معرفت در وجودش همواره یک هدف نهایی می باشد . در اثر تابیده شدن نور الهی به درون کالبد مادی " یعنی جایگاه نفس آدمی است که انسان به رشد و تکامل معنوی می رسد در نتیجه برای نمایش این تمثیل " در معماری اغلب بناهای مذهبی " نور به عنوان عنصری بارز و مستقل از سایر عناصر و مفاهیم به کار رفته در ساختمان به کار گرفته می شود به گونه ای که شعاع های آن به طور واضح در داخل کالبد مادی و تاریک حجم قابل مشاهده است . فضاهای عمیق و تاریک کلیساهای قرون وسطی و یا مساجد اسلامی که با عنصر نور مزین شده اند به خوبی قادر به انتقال یک حس روحانی و معنوی می باشند . انسان در چنین فضاهایی که با نوری ضعیف روشن می شوند با مشاهده سایه های مبهم از اشیا و احجام " در ذهن خود به کامل کردن تصاویر پرداخته و با این عمل به نوعی خلسه فرو می رود که نتیجه آن یک حس نزدیکی به منبع وجود و هستی در درونش بیدار می شود .

[دومان جان شرمنده! منبعشو ندارم. صلاح دیدین. حذفش کنید]
 

tornado*

عضو جدید
کاربر ممتاز
**Montreal Lighting**

**Montreal Lighting**

مونترال، در سایه طرح نورپردازی ماندگار جدیدی که تمام شکوه و جلال میراث معماری و فضای بی همتای خیابانها و میادین عمومی را به نمایش گذاشته است، شب هنگام برق می زند و می درخشد.
Gills Arpin، طراح تکنیک نور مونترال، که از دنیای تئاتر به جهان نور پردازی وارد شد، علاقه فراوانی به شهر محل تولد خود داشت. او بیش از دو دهه در سمت یک تکنسین برق ماهر کار می کرد:طراح و مدیر نورپردازی، مدیر تولید اپرا، بالت و نمایش های موزیکال Broad way .
در سفرهای جهانی وی، نسبت به شهرهایی که به آنها مسافرت کرده بود احساسات شدیدی بروز می داد، تا جایی که موجب شد تا در طول مسیر در کلاس­های آموزشی که با راهنمایی طراحان نور پرداز، تصویر سازان و استادانی مانند
Nicholas Carnovitch در نیویورک، Roberto Oswald در آرژانتین، Joseph Svoboda در پاراگوئه و Michel Beaulieu در مونترال فراهم می شد، حضور یابد. مسافرت های Arpin در او علاقه وافری برای فعالیت در زمینه جمع آوری جزئیات معماری شهر­هایی که از آنها بازدید می کرد، ایجاد نمود و او را به سمت مطالعات شهرسازی به مدت دو سال سوق داد. اکنون پس از گذشت سالهای زیادی از تجربه 1990، با نور پردازی اثاث شهری و دفاع از نتایج آن، او خود را در نقش رهبر جریانی می یابد که توانسته چهره ساعات شبانه مونترال را تغییر دهد.
Arpin خود چنین اظهار می نماید که: "طراحی روشنایی شهری نه تنها موضوعی صرفاً تزئینی نیست، بلکه روشی در جهت پاسخ به جست و جوی ما برای روش پیشرفته تامین امنیت و آسودگی بهتر و محیط می باشد. تمام افراد با نحوه نورپردازی آشنا هستند و هیچ کس از شرایط نورپردازی ناگوار در خانه خود لذت نمی برد، پس چرا باید در تفریحات شبانه و خارج از خانه چنین شرایطی را تحمل کنند؟
با داشتن دانش نورپردازی برای عموم، موسسه Arpin در سال 1996 امتیاز طراحی نور جدید بافت تاریخی و فرهنگی مونترال را به دست آورد. در دهه گذشته وزارت فرهنگ و ارتباطات و اداره ثبت ایالت Quebec مونترال، جهت تقویت و بهبود طراحی شهر و فرم پیاده رو­ها و سبک زندگی و انتخاب انواع سرگرمی بخش تاریخی که به عنوان مونترال قدیم شناخته می شود برای همکاری با گروه معماری و طراحی منظر Arpin، داوطلب شده­ و نتایج آن در شهر نمایان است.

منبع:
www.archrecord.com
http://www.vieux.montreal.qc.ca

 

gharibeye tanha

عضو جدید
معماری نور

معماری نور


فضاهستی خودراازنوردارد.اجسام درزیرنوراست که چشمگیر می شوند.نوردربرخوردبااجسام انهارامی نمایاندوباجمع کردن سایه درپشت انها حجمشان رابه تصویرمیکشد.ازابتدای تاریخ وهمزمان باشکل گیری نخستین بناهارابطه نوربااحجام وبامعماری,رابطه ای ناگسستنی وهمیشگی بوده است.درطول تاریخ هرقوم وملتی باتعابیرخاص خودازنور,ان رادستمایه ای درجهت غنای معماری خویش قرارداده است.درمسیحیت نوراستعاره ای ازوجودخداست ودراسلام ازاسامی پروردگار,معماران وهنرمندان همواره ازنوردرجهت القای حالات خاص عرفانی وماورایی استفاده کرده اند.
علاوه برمعماری مذهبی درسایربناها نیزشاهدبکارگیری خلاقانه نوربوده ایم.بامرورتاریخ معماری ایران نیزشاهدحرکت ازماده به سوی نوروازتوده به سمت شفافیت هستیم.همواره استفاده متفکرانه ازنوربه شکل چشمگیری درکیفیت فضاموثرمی افتدکه شاهد این گفتاربناهاییست چون معبدپانتئون,مسجدشیخ لطف الله و....که شناخت انهاوبررسی وضعیت نورشان میتواندراهگشایی درجهت بخشیدن حس مکان ودرک بهترازمحیط باشد برای معماران.اماانچه رابه خاطر می سپاریم اینکه نوردرحضورتاریکی است که خودنمایی میکندوبدون وجودتاریکی,نورمطلق کیفیت فضاراکاهش داده وانراازبین می برد.
 

ronak/64

عضو جدید
رابطة نور و معماری

رابطة نور و معماری

نور، اولین شرط برای هر نوع ادراک بینایی است. در تاریکی مطلق ، ما نه فضا را می توانیم ببینیم و نه فرم و رنگ را. اما نور تنها یک ضرورت فیزیکی نیست. بلکه ارزش روانشناختی آن یکی از مهمترین عوامل زندگی انسانی در همة زمینه هاست . موریس لاپیدوس (Morris Lapidus) می گوید «انسانها مانند پشه هستند. هر کجا نوری باشد به سمت آن هجوم می برند بدون اینکه بدانند چرا. چه بخواهیم و چه نخواهیم به سمت روشنایی می رویم. نور، ما را به خود جذب می کند ». نور همیشه علاوه بر استفادة کاربردی دارای ارزش نمادین نیز بوده است. نور جزیی از ذات زندگی بوده و در بسیاری از فرهنگ ها نور ، یا خورشید ، به عنوان منبع نور ، عنصری خدایی محسوب می شده و آن را ارج می نهاده اند.

«معماری بازی هنرمندانه دقیق و خیره کننده مجمو عه ای از اجسام ساخته شده در زیر نور است. چشمهای ما برای این آفریده شده اند که فرمها را زیر نور ببینیم: این سایه و روشنها هستند که فرمها را در مقابل ما برهنه می سازند. مکعب ، مخروط ، کره ، استوانه و هرم اولین فرمهایی هستند که نور آنها را به ما عرضه می کند. تصاویر آنها ، ناب ، ملموس و صریح هستند». لوکوربوزیه
رابطة نور و معماری
«ماده ، نور خاموش شده است …
وقتی که نور دست از نور بودنش بردارد ماده می شود.
در سکوت، تمایل بودن نهفته است
بودن برای بیان چیزی
در نور نیز تمایل بودن نهفته است
بودن برای خلق کردن چیزی» لوئی کان
نور واثر آن
نور، اولین شرط برای هر نوع ادراک بینایی است. در تاریکی مطلق ، ما نه فضا را می توانیم ببینیم و نه فرم و رنگ را. اما نور تنها یک ضرورت فیزیکی نیست. بلکه ارزش روانشناختی آن یکی از مهمترین عوامل زندگی انسانی در همة زمینه هاست . موریس لاپیدوس (Morris Lapidus) می گوید «انسانها مانند پشه هستند. هر کجا نوری باشد به سمت آن هجوم می برند بدون اینکه بدانند چرا. چه بخواهیم و چه نخواهیم به سمت روشنایی می رویم. نور، ما را به خود جذب می کند ». نور همیشه علاوه بر استفادة کاربردی دارای ارزش نمادین نیز بوده است. نور جزیی از ذات زندگی بوده و در بسیاری از فرهنگ ها نور ، یا خورشید ، به عنوان منبع نور ، عنصری خدایی محسوب می شده و آن را ارج می نهاده اند.



در مصر باستان نیز نور دارای اهمیتی ویژه بوده است. بنا به موقعیت سرزمین مصر ، شدت نور و در نتیجه تضاد میان سایه و روشن بسیار زیاد می باشد.
فرم های صریح و هندسی که در معماری مصر از آن استفاده می شده است با گوشه های تیز و دقیق در زیر نور شدید اثری خاص داشته اند . گفته لوکوربوزیه در مورد نور و سایه در اینجا اعتبار بیشتری می یابد که : «معماری بازی هنرمندانه دقیق و خیره کننده مجموعه ای از اجسام ساخته شده در زیر نور است . چشم های ما برای این آفریده شده اند که فرم ها را زیر نور ببینیم : این سایه و روشن ها هستند که فرمها را در مقابل ما برهنه می سازند . مکعب، مخروط، کره ، استوانه و هرم اولین فرمهائی هستند که نور آنها را به ما عرضه می کند . تصاویر آنها ناب، ملموس و صریح هستند».
اما در معماری مصر بازی نور و سایه تنها محدود به فرم های بزرگ اولیه نیست. سطوح این احجام از نقوش برجسته ای پوشیده شده اند که با کمال ظرافت نقش پردازی و بر سنگ تراشیده شده اند و به این ترتیب پدیده سایه- روشن در اینجا در مقیاسی کوچکتر نیز تکرار شده است. برای مصریان وجود ذات خداوندی برای بشر غیر قابل دسترس و نامرئی بوده است پس به ناچار بایستی در تاریکی باشد. راه رسیدن به این خداوند بایستی از روشنایی به تاریکی ختم شود با کمک چنین پدیده های نوری کمی واضح تر می شده است. از طریق انتخاب محل صحیح ساختمان با توجه دقیق به مسیر خورشید ، از نورآن به ترتیب استفاده می شد که شعاع خورشید در زمانی معین تشکیل یک محور می داده و محل خاصی را روشن می ساخت و جاهای دیگر را در تاریکی باقی می گذاشت. ژان لوئی دوکانیوال Jean- Louis de Canival روشنائی مجسمه های معبد خفرن را به این ترتیب توصیف می کند : «نور از پنجره های کوچک بین دیوار و سقف به داخل و به تک تک مجسمه می تابید و به وسیله سنگهای کف که مرمر سفید سیقلی بودند به ترتیب منعکس می شد که نوری کاملاً محو و فاقد جهت ، فضا را روشن می کرد و ستونها و دیوارها که از گرانیت سرخ بودند در تاریکی باقی می ماندند». مجسمه های خدایان زیاد بودند و این تاریکی نیز بیشتر بر اسرار آمیز بودن دنیای آنها تأکید می کرده است. تنها اشخاص معدود و منتخبی اجازه ورود به این بخش معبد را داشته اند و می توانستند چنین چیزی را - که از دیدگاه امروز نمی توان به سادگی آن را هنر خواند بلکه بایستی آن را سعی در بیان بصری یک ترکیب روحانی - مذهبی نامید ، از نزدیک ببینید. استفاده این چنین از نور به ترتیبی که گفته شد به عمد بوده است و در خدمت تقویت و مادیت بخشیدن به ایده اصلی بکار می رفت.
معابد یونانی چنانکه گفتیم بیشتر مجسمه وار بودند و اثر آنها می بایستی بیشتر بر فضای آزاد جلوی محراب که در میان آن نیز قرار داشت ، انجام می شد . به این ترتیب جای تعجبی هم باقی نمی ماند که بیشتر این فضاهای داخلی تنها یک روزنه یعنی تنها یک در به خارج داشتند . در بسیاری از معابد یونانی نیز با روشی شبیه به مبعد خون با استفاده از یک آب نما که در فاصله بین مجسمه و در ورودی ساخته می شد نورپردازی مجسمه را اصلاح می کردند . نوری که به داخل می تابید با برخورد به سطح آب منعکس می شد و مجسمه را روشن می ساخت . در فضاهائی که احتیاج به نور بیشترب داشتند ، یونانیان از نور سقف استفاده می کردند : بخشی از سقف را با ارتفاع بیشتر ساخته و از فضائی که به این ترتیب به وجود می آمد برای تاباندن نور به داخل استفاده می کردند.
در معماری آغاز مسیحیت و نیز در معماری بیزانس همواره تلاش می شده است هر چه بیشتر به فضای داخلی جنبه روحانی داده شود و فضایی رؤیایی بیافرینند و روشن است که نورپردازی در این راه نقش عمده داشته است . برای نمونه به بررسی کلیسای ایا صوفیه در استانبول می پردازیم . بخش پائین گنبد اصلی - که در واقع سقف اصلی کلیسا است و قطری بیش از ۳۰ متر دارد- به تمامی از پنجره های نزدیک به هم تشکیل شده است و به بیننده این احساس را می دهد که گنبد با تمام عظمتش در هوا به صورت معلق ایستاده است . نوری که از این پنجره ها و نیز از پنجره ها ی بخش بالای ساختمان به داخل می تابد به فضای داخل حال و هوائی کاملاً بیگانه با دنیای مادی می دهد.
ایده اصلی سبک گوتیک که «ساختن بخشی از آسمان در روی زمین» بود فضائی غیر مادی طلب می کرد. دو عامل می توانستند در حل این مشکل کمک کنند. عامل اول انتقال باربر ساختمان به بیرون بود. و نور پردازی مناسب را می توان عامل دوم دانست. ابعاد عناصر سازه ای در درون را تا حد امکان کم کردند و به این ترتیب توانستند که در سطوح آزاد شده پنجره های بسیار بزرگ بکار گیرند. نوری که از بخش بالای دیوارهای ناومیانی به داخل می تابد چنان شدید است که در این بخش هیچ قسمت تاریکی باقی نمی ماند . بیننده واقعاً خیال می کند که سقف میانی بالای سر او معلق است. به عکس بخش پائین ناومیانی نیمه تاریک است. دو ناوکناری با داشتن ابعاد لازم برای عناصر سازه ای در قسمت پائین دیوارهایشان امکان چنین نورپردازی ای را نمی دهد . انسان در این قسمت خیال می کند که در فضای نیمه تاریک زمینی ایستاده است و وقتی به بالا نگاه می کند «آسمان » روشنی را که جایگاه هر آنچه که خدائی است می بیند . سقف کلیسا می بایستی«سقف بلند و معلق» آسمان را القا کند (تصویر ۳) و در همین راستا است که در سقف تیره رنگ کلیسای سن شاپل Sainte-Chapelle در پاریس نیز ستاره های طلائی رنگ نقاشی شده است.
در کلیساهای ساختة پالادیو نیز نورپردازی یکی از عوامل اصلی در شکل پردازی فضای داخلی است . پنجره ها به گونه ای در نظر گرفته شده اند که درجمع نوری که از پنجره ها به داخل می تابد بر روی سطوح وسیع و سفید رنگ دیوارها منعکس شده و فضای داخل را با نوری تأثیر گذار و شخصیتی ویژه ، روشن می سازد . درست در تضاد با کلیساهای اواخر دوران گوتیک که حال و هوائی کاملاً سختگیرانه دارند کلیساهای پالادیو در انسان ایجاد راحتی می کنند و گرما می بخشند. پالادیو از نور تنها برای ایجاد حال و هوای خاص استفاده نکرده است بلکه نورپردازی را وسیله ای برای تأکید بر طرح کلی فضائی آن قرار داده است . کلیسای ردنتوره Redentore در ونیز برای سه منظور ساخته شده است : این کلیسا هم کلیسای دیر بوده است و هم کلیسای زیارتی نجبا و هم کلیسای معمولی شهر. این سه گانگی که در فرم کلیسا نیز به چشم می خورد با نور پردازی استادانه پالادیو به تکامل رسیده است .
در فضای اول که فضائی طولی است نور از پنجره های دیوارهای کناری به داخل می تابد و به این ترتیب فضا را به بخش های مختلف تقسیم کرده و برایده اصلی مسیر و تقسیم آن به مراحل مختلف تأکید می کند. بخش میانی فرم یک فضای مرکزی را دارد نور آن از بالای فضاهای نیم دایره دو طرف تأمین شده و به این ترتیب بر مرکزیت فضا و ایستایی ساختمان تأکید می کند. نور پردازی بخش سوم یا قسمت پایانی که به عنوان کلیسای دیر در نظر گرفته شده است ، خنثی بوده و با سادگی تمام مجموعه را به پایان می برد.
در مورد اینکه چرا فضا در سبک باروک پر از تضاد است و چرا بایستی حواس را بفریبد صحبت کردیم. در انیجا نیز نورپردازی بسیار مهم است ، ترتیب دادن متناوب بخش روشن بخش هائی که در سایه هستند باعث می شود که تصور عمق تقویت گردد. بیننده خیال می کند که فضا تا بی نهایت ادامه دارد . سازه ساختمان با نورپردازی مناسب به صورتی «غیر خوانا» در می آید و تمامی ساختمان حالتی خیال برانگیز به خود می گیرد . در این دوره بخصوص در بناهای آخر دوران باروک استفاده از نور مستقیم نیز رایج بود . اغلب در این ساختمانها بیننده تقریباً نمی توانست پنجره ها را ببیند و روشنائی فضای داخلی از انعکاس نور روی دیوارها تأمین می شد.
استفاده از پدیده های ترفندهای گوناگون نوری برای تقویت قدرت خیالپردازی از دوران باروک تا امروز معمول بوده است . در معماری مذهبی با استفاده از فرم های خاص و نور پردازی متناسب با آن پدیده هایی بینایی به وجود می آید که از نظر ادراکی دقیقاً قابل تعریف نیستند و جای تعبیر و تفسیر دارند و گذشته از آن حال و هوائی عرفانی به انسان می دهند.
معمار انقلابی فرانسه اتین لوئی بوله یکی از استادان مسلم نورپردازی در معماری به حساب می آید . او در پروژه اش برای یاد بود نیوتن که با ترکیبی از فرم های اولیه طراحی شده ، به وسیله نور حال و هوائی مذهبی به وجود آورده است . در بخش بالای کره سوراخها به ترتیبی در نظر گرفته شده اند که تمامی نوری که از سوراخها به داخل می تابدبه وسط کره - یعنی جائی که می بایستی مجسمه یا لوحه یادبود نیوتن قرار گیرد - بتابد . به این ترتیب نیوتن در قسمت روشن وسط قرار دارد و گرداگرد آن تاریکی به عنوان نمادی از مجهولات و بر بالای سر او کهکشان که به وسیله سقف کروی و سوراخهای روشن به جای ستارگان نشان داده شده است.
بین نور پردازی و پیچیدگی یک سبک ارتباطی مستقیم وجود دارد . هرچه نظام یک سبک پیچیده تر باشد اهمیت نور پردازی بیشتر است یا به به عبارت دیگر اثر نوپردازی در نشان دادن ایده معماری بیشتر می باشد.
ادراک بینایی یا دریافت پیام های تصویری تابع چهار عامل است: الف)زمان: هنگامی که پیام به شبکیه می رسد. ب) جای جسم مورد مشاهده ج) شدت نور: کمی یا زیادی شدت نور هر دو ادراک بصری را محدود می کنند. رنگ: تشخیص رنگ تنها در محدوده خاصی از روشنائی امکان پذیر است.
شدت نور و بخصوص نور طبیعی عاملی است : اگر نور وجود نداشته باشد نه محل جسم قابل تشخیص است و نه رنگ آن.نور و بخصوص نور طبیعی عاملی است بی ثبات: بر حسب زمان و موقع سال و نیز وضع هوا ، وضع نور نیز تغیر می کند . با تغییر نور ادراک ما از محیط - و به ناچار از یک ساختمان - نیز تغییر می کند. به علت تغییر دائمی نور طبیعی ، آدمی وابسته به جریان طبیعی زمان است که برای او در این موارد وسیله قیاس است و اختلاف اصلی نور طبیعی و مصنوعی نیز از همین جا ناشی می شود: از نظر فیزیکی ایجاد کمییت بهینه برای نور از نظر مقدار ، شدت ، رنگ و گرما و غیره - با نور مصنوعی کاملاً امکان پذیر است ولی تقلید از تغییرات همیشگی نور طبیعی برای ما خاصیت یک زمان سنج طبیعی را دارد که نور مصنوعی مطلاقاً فاقد آن است . فرم خارجی یک ساختمان با روشنائی روز برای ما قابل تشخیص می شود و درست همین مطلب هنگام طرح یک ساختمان ایجاد مشکل می کند: محل ، اندازه ، فرم و جنس آن بایستی در مرحلة طرح ریزی دقیقاً مشخص شوند . محل خورشید را - که منبع اصلی نور طبیعی است - می توانیم از قبل برای هر ساعتی از روز و هر روزی از سال حساب کنیم . اما مقدار نور و عوامل مؤثر بر آن مانند ابر ، باران یا مه و غیره و همچنین اثر اجتماعی - روانی این عوامل بر روی بیننده را نمی توانیم از قبل پیش بینی کنیم. همگی این عوامل مجهولات ما در هنگام طراحی می باشند.
 

mohandes_javan

عضو جدید
نور در معماری1

نور در معماری1

زیبائی که به چشم می آید از پرتو نور و روشنائی است و گرنه در تاریکی ،زیبائی مفهومی ندارد.زیبائی حقیقتی با نور معرفت درک می گردد و زیبائی ظاهری با عزیزترین حس ما که بینائی است دیده می شود. نور و روشنایی چه ظاهری و چه عرفانی باعث می شود که زیبائی به چشم آید و رنگ و سایر زیبائیهای شیء جلوه کند. بنابراین بحث نور و پرداختن به آن می تواند در مباحث زیبائی شناسی و هنر جایگاه ویژه ای داشته باشد. از جمله علوم و هنرهایی که می توان به نقش نور در آن اشاره داشت ،هنر معماری است که بحث مفصلی را در زمینه روند بهره گیری از نور طبیعی به خود اختصاص می دهد. ابزار و وسایل روشنایی نیز به عنوان عواملی که تأمین کننده ی نور مصنوعی هستند ،مطرح می باشند. در هنر معماری نور یکی از اجزایی است که کنار عناصر و مفاهیم دیگر از قبیل ساختار ،نظم فضایی، مصالح، رنگ و … مطرح می شود و در طراحی به عنوان یک عنصر مجزا باید نقش خود را ایفا کند. یکی از مهمترین مشخصه های نور طبیعی، توالی و دگرگونی آن در طول روز است که باعث حرکت و تغییر حالت در ساعات مختلف می شود. در تاریخ نقاشی توجه به نور در دوره امپرسیونیست ها دیده می شود. هنگامی که نقاشان آتلیه های خود را ترک می کردند و در زیر نور خورشید با نور طبیعی مشغول نقاشی شدند. از مشخصات این سبک توجه به رنگ و نور در ساعات مختلف روز و انعکاس رنگ های اشیاء مختلف در یکدیگر و تأثیر رنگ های پیرامونی و به کار بردن رنگ های خاص و ناب می شد. این مقاله به بررسی نقش نور در معماری و معماری داخلی به عنوان یک جزء سازنده و مفهوم بخش می پردازد و در خاتمه امید بر این دارد که در آینده در ساختمان ها همانند نیاکانمان شاهد به کارگیری نور طبیعی به صورت یک عنصر کاملاً اثر بخش باشیم.
نور و بشر
از دوران ماقبل تاریخ همواره اجسام نورانی که تجسمی از یک شیء زنده را در ذهن بیدار می کردند توسط بشر مورد ستایش و احترام قرار گرفته و مشتاقانه برایشان جشن می گرفتند، آن ها را عبادت کرده و می پرستیدند.این توجه بیش از اندازه به عنصر نور در اغلب فرهنگ های اولیه بشری و در جوامعی با آداب و رسوم و عقاید مذهبی متفاوت همچنان در طول زمان مشاهده می شود. برخی از جوامع نور خورشید را در تشریفات مذهبی شان به کار می بردند و برخی دیگر درخشش اجسام نورانی را به عنوان عامل ایجاد فعل و انفعالاتی رمزآلود جهت دست یابی به حیطه هایی ماورای دنیای زمینی تلقی می کردند. حتی امروزه در بسیاری از مدارس شرقی که به تدریس یوگا اشتغال دارند برای ایجاد تمرکز ذهنی از اجسام نورانی مانند لامپ، خورشید، ماه، بلور و نور آتش استفاده می کنند. در اغلب ادیان، نور نماد عقل الهی و منشأ تمام پاکی ها و نیکی ها است و خارج شدن انسان از تاریکی جهل و تابیده شدن نور معرفت در وجودش همواره یک هدف نهایی می باشد. در اثر تابیده شدن نور الهی به درون کالبد مادی، یعنی جایگاه نفس آدمی است که انسان به رشد و تکامل معنوی می رسد در نتیجه برای نمایش این تمثیل در معماری اغلب بناهای مذهبی نور به عنوان عنصری بارز و مستقل از سایر عناصر و مفاهیم به کار رفته در ساختمان به کار گرفته می شود به گونه ای که شعاع های آن به طور واضح در داخل کالبد مادی و تاریک حجم قابل مشاهده است. فضاهای عمیق و تاریک کلیساهای قرون وسطی و یا مساجد اسلامی که با عنصر نور مزین شده اند به خوبی قادر به انتقال یک حس روحانی و معنوی می باشند.انسان در چنین فضاهایی که با نوری ضعیف روشن می شوند با مشاهده سایه های مبهم از اشیاء و احجام در ذهن خود به کامل کردن تصاویر پرداخته و با این عمل به نوعی خلسه فرو می رود که نتیجه آن یک حس نزدیکی به منبع وجود و هستی در درونش بیدار می شود.
تاریخچه بهره گیری از نور طبیعی در معماری ایران
دانستن روند بهره گیری از نور خورشید به اندازه روند شکل گیری مصالح و یا شکل های مختلف زیربنائی ساختمان جهت طراحی بسیار لازم می باشد.اولین تاریخی که ما از آن اطلاع داریم سده ی سوم هزاره چهارم ق.م می باشدکه در آن زمان جهت کسب نور و سایه از ایجاد اختلاف سطح در دیواره های خارجی استفاده می کردند. در شهر سوخته از هزاره های سوم و دوم ق.م از روی آثار خانه هایی که دیوار آنها تا زیر سقف باقی مانده بود می توان استنباط کرد که هر اطاق از طریق یک در به خارج ارتباط داشته و فاقد پنجره بوده اند، در دوره عیلام در حدود 1300 و 1400 ق.م نیز نمونه ای از پنجره های شیشه ای بدست آمده که شامل لوله هایی از خمیر شیشه می باشد که در کنار هم و در داخل یک قاب جای می گرفته و بطور حتم جهت روشن کردن داخل بنا مورد استفاده بود. از جمله کهنترین مدارک و نمونه های در و پنجره در معماری ایران را شاید بتوان در نقش قلعه های مادی در آثار دوره شاروکین یافت. از روی نقش برجسته آشوری می توان روزنه هایی را که بر روی برج ها ساخته شده اند تشخیص داد. در دوره هخامنشی در تخت جمشید وضع درها به خوبی روشن و پاشنه گرد آن ها اغلب به جای مانده است، همچنین در این کاخ ها بالای درها و حتی بام ها، روزن ها و جام خانه هایی داشته وگرنه فضای بزرگ و سرپوشیده آن ها را چگونه چند جفت در که اغلب بسته بوده روشن می کرده است؟
در اصل از خصوصیات سبک پارسی، تعبیه سایبان و آفتابگیر منطقی و ضروری برای ساختمان هاست. در این دوره از اصل اختلاف سطح، جهت جذب نور به داخل استفاده می شد. بر اساس تحقیقات پروفسور ولفانگ معلوم شده که انحراف زوایای بناهای تخت جمشید بر اساسی بنیاد گذاشته شده که بوسیله ایجاد سایه روشن های گوناگون تعیین روز اول سال و فصول مختلف میسر شده و این انحراف به معمار ایرانی اجازه می داده مکان های مورد نیاز برای زیستن را به صورتی بسازد که در فصول مختلف سال هر خانه به مقدار لازم از آفتاب و روشنایی استفاده نماید. از نورگیری بناهای اشکانی اطلاع چندانی در دست نیست ولی سرپرسی سایکس در مورد کاخ هاترا می گوید: تالارهای این مجموعه تماما دارای سقف چوبی بوده اند. ارتفاع آن ها مختلف و نیز روشنائی آن ها از دهنه و هلال هایی بوده که به سمت مشرق باز می شدند. از روی تصویر بازسازی شده نسا که نورگیری بنا را توسط سقف خرپا نشان می دهد این احتمال را ممکن می سازد که اشکانیان از این روش برای نورگیری بنا استفاده می کردند. ساسانیان تمایل به نشان دادن تضاد بین سایه و روشنائی داشته اند و این امر د رتمام بناهای آن ها مشهود است. نوک گنبد های بناهای چهار طاقی آن ها بصورت روزنه درآمده زیرا برای افروختن آتش بدان احتیاج داشته اند. ایوان کرخه در خوزستان، طرز نور گرفتن از اطاق را برای اولین بار نشان می دهد، البته در بناهایی که طاق ضربی داشته اند معمولاً تأمین نور از آن قسمت هایی بوده که سقف مسطح داشته اند.روش استفاده از طاق گهواره ای که از انواع طاق سازی های عصر ساسانی است به معمار اجازه می داد که در فاصله میان دو قوس پنجره تعبیه نماید و روشنایی بنا را تأمین کند. طریقه نورگیری از جام خانه نیز همانطور که گفته شد بعد از هخامنشیان تا مدت های بسیار به عنوان یک سنت طرح گردیده و مورد استفاده قرار گرفت و در دوره ساسانی که استفاده از گنبد به شکل پذیرفته وسیعی معمول شده و جزء ویژگیهای این معماری می شود می بینیم که در روی گنبد روزنه هایی با حفره هایی تعبیه می کردند که احتمالاً برای پوشش آن ها از شیشه استفاده می کردند، تا زمانیکه ساسانیان از دیوارهای حمال جهت تحمل بار گنبد استفاده می کردند تنها از روزن وسط گنبد یا از روزنه های تعبیه شده بر روی آن جهت نورگیری استفاده می کردند.اما پس از آن که بار سقف گنبدی را توسط قوس ها روی جرزها انتقال دادند توانستند در قسمت هایی از بدنه گنبدها نورگیرهایی را بصورت هلال تعبیه کنند.
حال به بررسی تاریخچه بهره گیری از نور طبیعی در معماری دیگر نقاط جهان می پردازیم:
در مصر باستان نور دارای اهمیتی ویژه بوده است.بنا به موقعیت سرزمین مصر، شدت نور و در نتیجه تضاد میان سایه و روشن بسیار زیاد می باشد. فرم های صریح و هندسی که در معماری مصر از آن استفاده می شده است با گوشه های تیز و دقیق در زیر نور شدید اثری خاص داشته. لوکوربوزیه در این ارتباط می گوید: «معماری بازی هنرمندانه دقیق و خیره کننده مجموعه ای از اجسام ساخته شده در زیر نور است. چشم های ما برای این آفریده شده اند که فرم ها را زیر نور ببینیم: این سایه و روشن ها هستند که فرم ها را در مقابل ما برهنه می سازند. مکعب، مخروط، کره،استوانه و هرم اولین فرم هایی هستند که نور آن ها را به ما عرضه می کند.تصاویر آن ها ناب، ملموس و صریح هستند».
اما در معماری مصر بازی نور و سایه تنها محدود به فرم های بزرگ اولیه نیست. سطوح این احجام از نقوش برجسته ای پوشیده شده اند که با کمال ظرافت نقش پردازی و بر سنگ تراشیده شده اند و به این ترتیب پدیده سایه – روشن در اینجا در مقیاسی کوچکتر نیز تکرار شده است. برای مصریان وجود ذات خداوند برای بشر غیر قابل دسترس و نامرئی بوده است پس به ناچار بایستی در تاریکی باشد. راه رسیدن به این خداوند که بایستی از روشنایی به تاریکی ختم شود با کمک چنین پدیده های نوری کمی واضح تر می شده است. ژان لوئی دو کانیوالJean-louis do canival روشنائی مجسمه های معبد خفرن را به این ترتیب توصیف می کند: «نور از پنجره های کوچک بین دیوار و سقف به داخل و به تک تک مجسمه می تابید و به وسیله سنگهای کف که مرمر سفید صیقلی بودند به ترتیبی منعکس می شد که نوری کاملاً محو و فاقد جهت، فضا را روشن می کرد و ستون ها و دیوارها که از گرانیت سرخ بودند در تاریکی باقی می ماندند». در مورد معابد یونانی هم می توان گفت که بیشتر این معابد مجسمه وار بودند و اثر آن ها می بایستی بیشتر بر فضای پیرامون معبد باشد. تنها وظیفه داخلی معبد نگاهداری مجسمه های مذهبی بوده است. در بسیاری از معابد یونانی با روشی شبیه به معبد خون با استفاده از یک آب نما که در فاصله بین مجسمه و در ورودی ساخته می شد نورپردازی مجسمه را اصلاح می کردند. نوری که به داخل می تابید با برخورد به سطح آب منعکس می شد و مجسمه را روشن می ساخت. در فضاهایی که احتیاج به نور بیشتری داشتند، یونانیان از نور سقف استفاده می کردند: بخشی از سقف را با ارتفاع بیشتر ساخته و از فضایی که به این ترتیب به وجود می آمد برای تاباندن نور به داخل استفاده می کردند. در معماری آغاز مسیحیت و نیز در معماری بیزانس همواره تلاش می شده است هر چه بیشتر به فضای داخلی جنبه روحانی داده شود و فضایی رﺅیایی بیافرینند و روشن است که نورپردازی در این راه نقشی عمده داشته است.حال به بررسی عناصر نورگیری در معماری سنتی ایران می پردازیم.
 

mohandes_javan

عضو جدید
نور در معماری2

نور در معماری2

عناصر نورگیری در معماری سنتی
این عناصر در معماری سنتی ایران از دو جهت مورد مطالعه قرار می گیرند، گروه اول به عنوان کنترل کننده های نور مانند انواع سایه بان ها و دسته دوم نورگیر ها.
گروه اول نقش تنظیم نور وارد شده به داخل بنا را به عهده دارند و به دو دسته تقسیم می شوند: دسته اول آنهایی که جزو بنا هستند مانند رواق و دسته دوم آنهایی که به بنا افزوده شده و گاهی حالت تزئینی دارند مثل پرده. عناصری که به عنوان نورگیرها مطرح می شوند نام های مختلفی دارند ولی همه نورگیر هستند و عبارتند از: روزن، شباک، در و پنجره مشبک، جام خانه، هورنو، ارسی، روشندان، فریز و خوون، گلجام، پالکانه، فنزر، پاچنگ و تهرانی. در مقابل عناصری مانند رواق، پرده، تابش بند، سایه بان ها، سرادق و ساباط قرار دارد که نقش کنترل کننده نور و تنظیم آن برای ورود به داخل بنا را به عهده دارند.
کنترل کننده های نور
رواق: فضایی است مشتمل بر سقف و ستون که حداقل در یک طرف مسدود باشد و انسان را از تماس با بارش و تابش نور آفتاب مصون می دارد و در مناطقی که شدت نور و حرارت خورشید زیاد باشد نور مناسب و ملایمی را به داخل عبور می دهد و در این صورت روشنائی از طریق غیرمستقیم یا باواسطه خواهیم داشت.
تابش بند: تابش بند یا تاووش بند یا آفتاب شکن تیغه هایی به عرض 6 الی 18 سانتی متر است که گاهی ارتفاعی تا حدود 5 متر دارد و با کمک گچ و نی آنها را می ساختند. معمولاً در بالای در و پنجره کلافی می کشیدند که در واقع تابش بند افقی بوده و اصطلاحاً به آن سرسایه می گفتند و توسط آن ورود آفتاب به درون فضا را کنترل می کردند.
سایه بان ها: ایجاد سایه بر روی پنجره ها از تابش مستقیم آفتاب به سطح پنجره جلوگیری کرده و در نتیجه حرارت ایجاد شده ناشی از تابش آفتاب در فضای پشت آن به مقدار قابل ملاحظه ای کاهش می یابد. سایه بان ها ممکن است اثرات گوناگونی از قبیل کنترل تابش مستقیم آفتاب به داخل، کنترل نور و تهویه طبیعی داشته باشند. کارایی سایه بان ها متفاوت بوده و به رنگ و محل نصب آن ها نسبت به پنجره و همچنین شرایط تهویه طبیعی در ساختمان بستگی دارد. سایه بان ها به انواع ثابت، متحرک و همچنین سایه بان های طبیعی مثل درختان تقسیم می شوند.
سرادق: سایه بنا بر سرا که پرده آن بر خرپاهایی که بر بالای سرا نشانیده بودند کشیده می شد و بدین ترتیب مانع تابش بند خورشید به درون سرا می شد.
ساباط: کوچه ای سر پوشیده که هم در شهرهای گرمسیری و هم سرد سیری به چشم می خورد. در شهرهای گرمسیری مجبور بودند کوچه را تنگ و دیوار را بلند بگیرند و برای ایجاد سایه ساباط می گذاشتند.
پرده: استفاده از پرده های ضخیم برای جلوگیری و تنظیم نور خورشید برای ورود به ساختمان از دوره صفویه معمول بوده و همچنین در دوره قاجار نیز از آن استفاده می شد. این پرده ها معمولاً از جنس کرباس و یا ابریشم بوده و به صورت یک لا و دولا استفاده می شدند و به طور معمول در جلو ایوان ها و یا پنجره ها و ارسی ها نصب می شد. بالا کشیدن این پرده ها توسط قرقره و بند هایی بوده که ب طور هماهنگ تمام قسمت های آن ها را یکنواخت جمع می کرده است چون این پرده ها معمولاً ضخیم و سنگین بوده و غیر از این نمی شد آن ها را بالا کشید.
نورگیرها
شباک: هوای متغیر ایران، آفتاب تند و روشن، باد و باران، توفان و گردباد و عقاید خاص ملی و مذهبی ایجاب می کرده که ساختمان علاوه بر در و پنجره، پرده ای یا شباکی برای حفاظت درون بنا داشته باشد.درون ساختمان با روزن ها و پنجره های چوبی یا گچی و پرده محفوظ می شد و بیرون آنرا با شبکه های سفالی یا کاشی می پوشاندند، این شبکه ها شدت نور را گرفته و نور ضعیف تری از لا به لای آن ایجاد می شود. انحراف پرتوهای نور در اثر برخورد با کنارهای منقوش شبکه سبب پخش نور شده و به یکنواختی و پخش روشنایی کمک می کرد. ضمناً علی رغم آنکه تمام فضای بیرون از داخل به راحتی قابل رﺅیت بود از بیرون هیچگونه دیدی در طول روز به داخل نداشت.
در و پنجره های مشبک
پنجره معمولاً برای دادن نور، جریان هوا و رﺅیت مناظر بیرون بدون بر هم زدن خلوت اهل خانه است. در مناطقی که نور خورشید شدید است، پنجره باید متناسب با شدت نور ساخته شود. پنجره های مشبک تعادلی بین نور خارج و داخل ایجاد می کند، تعادلی که وقتی از داخل نگاه کرده شود جلوی نور شدید آفتاب را می گیرد و مانع خسته شدن چشم در مقابل نور شدید خارج می شود.طرح هایی که در ساختن پنجره های مشبک به کار برده می شود اغلب به گونه ای است که نور داخل اتاق را تنظیم می کند. پنجره های مشبک نور شدید خارج را پخش کرده و آن را تعدیل می کنند و وقتی نور بیرون شدید نیست همه ی آن را به داخل اتاق عبور می دهند. گاهی برای در و پنجره های مشبک شیشه نیز به کار برده می شود. (به درهای مشبک، در و پنجره گفته می شود). در و پنجره و روزن های مشبک چوبی، سفالین و گچین در زمستان با کاغذ روغن زده مسدود و در تابستان ها باز می شد.
روزن
روزن و پنجره را نمی توان از هم تفکیک کرد. در واقع روزن را می توان یک پنجره کوچک دانست که معمولاً در بالای در و گاهی در دو سوی آن برای گرفتن روشنایی و تأمین هوای آزاد برای فضاهای بسته به کار می رفته است. به عبارت دیگر روزن به سوراخهائی اطلاق می گردید که در کلاله و یا شانه طاق ها تعبیه می شده است. روزن گاهی با چوب و گاه با گچ و سفال ساخته می شده و اغلب ثابت بوده است. در بناهایی که دارای بافت مرکزی و درونگرا بودند و از سقف هشتی یا از نقطه ای دیگر نور کافی برای هشتی تأمین می شد، در بالای در ورودی روزن قرار می دادند.
ارسی
ارسی پنجره مشبکی است که به جای گشتن روی پاشنه گرد، بالا می رود و در محفظه ای که در نظر گرفته شده جای می گیرد. ارسی معمولاً در اشکوب کوشک ها و پیشخان و رواق ساختمان های سردسیری دیده می شود. نقش شبکه ای ارسی، معمولاً مانند پنجره و روزن های چوبی است.
جامخانه
در کلاله گنبد ها و کلمبه های گرمابه ها و غلامخانه ی رباط ها و رسته ها و بازارها هنوز هم روزن هایی وجود دارد که با چند حلقه سفالین به صورت قبه یا کپه ی برجسته ای درآمده اند. در این قسمت حلقه های سفالین را در کنار هم چیده اند و در زمستان ها جام های گرد شیشه ای مانند ته قرابه در میان حلقه ها کار می گذارند و تابستان ها یک یا کلیه آن ها را بر می دارند، امروزه هم برای روشنایی سرپوشیده هایی که به مناسبت فصل باید گاهی سرد و گاهی گرم باشد مناسبترین وسیله است و بر فراز بام گرمابه ها جای خود را حفظ کرده است.
هورنو
به نورگیری بالای سقف گفته می شود. چون در نزدیکیهای تیزه گنبد امکان اجرا به صورت بقیه ی قسمت ها میسر نیست، لذا در نزدیکیهای تیزه، سوراخ را پر نمی کنند تا در بالای طاق کار نور رسانی را انجام دهد. مثلاً در پوشش بازارها اکثراً سوراخ هورنو باز است تا عمل روشنایی و تهویه صورت پذیرد.
در بناهایی که استفاده از پنجره در دیوارها ممکن نبوده مثل بازارها و سایر بناهای عمومی، معماران در قسمت «خورشیدی کاربندی» روزن هایی ایجاد کرده اند که عبور مناسب و تهویه را به بهترین وجه میسر می ساخته است و به آن روشندان می گویند. روشندان ها معمولاً به شکل یک کلاه فرنگی بوده و عمود بر قسمت خورشیدی کاربندی ساخته می شوند و برخی از آن ها دارای شیشه بوده، بعضی از آن ها زمینه چند ضلعی دارد، مثل روشندان حوضخانه کاخ هشت بهشت اصفهان.
فریز و خوون در ساختمان
خوون یک نقش تزئینی است که با تکه های آجر تراشیده و موزائیک آن را پدید آورده اند، آن گاه روی آن را با خاک و سریشم رنگ هائی که در آب حل کرده اند به رنگ های گوناگون رنگرزی می کنند و در پیشانی ساختمان، میانه ستون ها و «فریز در» چیده می شود. برای ورود روشنایی و هوا به اتاق ها لوله های گلچین را سوراخ کرده و نقش هایی پدید آورده و آن لوله ها را در بالای درها و پنجره ها می نشانیدند.
کار بندی و مقرنس
در فضاهایی که نورگیری و در نتیجه روشنائی فضا از طریق سقف انجام می شود، نور به طور مستقیم وارد فضا شده و فقط بخشی از آن را روشن می نماید. کاربندی و مقرنس به غیر از زیبائی برای بهره گیری هر چه بیشتر از نور خورشید نیز استفاده می شود. بدین ترتیب که موجب می شود در جهات مختلف از مسیر خود منحرف شده و آن را به صورت پخش شده به داخل راه می دهد، در این صورت در داخل بنا روشنائی یکنواخت و غیرمتمرکزی خواهیم داشت، که حجم بیشتری را در بر می گیرد.
نقش هشتی در نور رسانی به بنا
بعد از ورود به ساختمان به علت شدید بودن نور در بیرون می بایست نور شکسته شود، تا داخل ساختمان حالت نامطلوبی از نظر وارد شونده نداشته باشد. یکی از عوامل مهم معماری در تقسیم و شکست شدت نور، هشتی های ورودی هستند که گرد و یا چند ضلعی ساخته می شدند. در بالای هشتی معمولاً نورگیری وجود دارد که نور متمرکز ملایمی را در ساعات مختلف روز به داخل انتقال می دهد، به کار بردن این شیوه برای تنظیم و متعادل کردن نور و حرارت از ویژگیهای معماری سنتی، به ویژه در حاشیه کویر است.
انواع طاق ها، قوس ها و فیلپوش ها نیز در چگونگی نورگیری در داخل بنا سهم به سزایی دارند. وجود فیلپوش منجر به ایجاد سه منطقه متمایز ساختمانی در قسمت گنبد ها شده است. منطقه سوم همان گنبد اصلی است که گاهی در محورهای آن پنجره های کوچکی باز می شد و به نورگیری بنا کمک می کرد. ابداع شیوه طاق و تویزه باعث شد تا بار سقف مستقیماً بر روی جرزها عمل کند و دیوارها و طاق ها سبک شده و آن ها را شکافته و پنجره در آن قرار دهند و بدین طریق نور فراوان و غیر مستقیم حاصل می شود. طاق های آهنگ نیز یا دارای پنجره های جانبی است و یا در بالای آن ها گنبد های کوچکی با پنجره تعبیه شده است. در طاق چهار بخش نیز که از تقاطع دو «طاق آهنگ» هم ارتفاع و هم عرض حاصل می شود نیز می توان روزنه های وسیعی ایجاد کرد. طاق گهواره ی نیز به معمار اجازه می دهد که در فاصله میان دو قوس پنجره تعبیه کرده و روشنایی طبیعی داخل بنا را ایجاد کند. عمل نورگیری در بناهای مختلف به اشکال گوناگونی صورت می گرفت، از جمله اینکه در حمام ها از طریق روزنه های متعدد و یا جامخانه ها بر حسب درونگرا یا برونگرا بودن، نورگیری متفاوت بود.
هر چند که نور خورشید همیشه برای ایجاد روشنایی طبیعی در یک ساختمان مورد نیاز است اما از آنجا که این نور سرانجام به حرارت تبدیل می شود باید میزان تابش نور مورد نیاز برای هر ساختمان با توجه به نوع ساختمان و شرایط اقلیمی آن تأمین شود. چون اهمیت تابش آفتاب به نوع اقلیم منطقه و فصول مختلف سال بستگی دارد. در شرایط سرد حداکثر انرژی خورشیدی مورد نیاز بوده و ساختمان باید در جهتی قرار گیرد که بیشترین تابش آفتاب را دریافت نماید، بر عکس وقتی هوا گرم است جهت ساختمان باید به نحوی باشد که شدت آفتاب در دیوارهای آن به حداقل رسیده و نیز امکان نفوذ مستقیم اشعه خورشید به فضاهای داخلی وجود نداشته باشد، به همین دلیل نحوه نورپردازی بنا در اقلیم های مختلف مثل گرم و خشک و حاشیه کویر و اقلیم گرم و مرطوب و سردسیر با هم متفاوت است و هر کدام در این مناطق بر حسب اقلیم خاص خود نحوه ی نورگیری و نور پردازی خاصی را می طلبد.
 

mohandes_javan

عضو جدید
نور در معماری3

نور در معماری3

ابزار و وسایل روشنائی
بعد از به پایان رسیدن روشنائی روز، انسان در تاریکی شب نیز نیازمند نور بوده است. لذا پس از استقرار دائم و تشکیل شهر ها و ساخت خانه های مسکونی وجود یک وسیله بعنوان عامل نور مصنوعی که بتوان آن را از جایی به جایی حمل کرده؛ و یا اینکه بتوان از آن در هر جایی از ساختمان استفاده کرده حس شد. بنابراین از این زمان تأمین نور مصنوعی با وسایلی که عوامل نوری نامیده می شوند آغاز شد و بشر به ساخت وسایل گوناگونی در این زمینه روی آورد. این وسایل که در مجموع وسایل روشنائی نامیده می شوند جهت تأمین نور مصنوعی برای روشنائی بخشیدن محیط اطراف در هنگام تاریکی شب بودند. این وسایل عبارت بودند از: پیه سوزها، شمعدان ها، چراغ دان ها، پایه چراغ ها، قندیل ها، فانوس ها، مشعل ها، شمع ها و چراغ های روغنی.
تصاویر زیر مربوط به مسجد شیخ لطف الله هستند که یکی از شاهکارهای معماری در دوره ی صفویه است. در این مسجد ورود نور از راه روزنه هایی است کوچک، بر فراز گنبد خانه که حالت های متغیر و گوناگونی را در طول روز ایجاد می کند. از آنجا که – به علت گردش نور خورشید- تابش نور در طول روز فقط بر تعدادی از این روزها صورت می گیرد، فضای داخلی مسجد در هر ساعت روز حال و هوایی متفاوت و مخصوص به خود (به همان زمان) پیدا می کند.
بررسی بهره گیری از نور طبیعی در چند نمونه از بناهای غربی در دوره های مختلف
ابتدا به چگونگی بهره گیری از نور طبیعی در کلیسای گوتیک می پردازیم. ایده اصلی سبک گوتیک که «ساختن بخشی از آسمان در روی زمین » بود فضایی غیر مادی طلب می کرد. دو عامل در حل این مشکل کمک می کردند. عامل اول انتقال سازه باربر ساختمان به بیرون و عامل دوم نورپردازی مناسب را می توان دانست. ابعاد عناصر سازه ایدر درون را تا حد امکان کم کردند و به این ترتیب توانستند که در سطوح آزاد شده پنجره های بسیار بزرگ به کار گیرند. نوری که از بخش بالای دیوارهای ناومیانی به داخل می تابد چنان شدید است که در این بخش هیچ قسمت تاریکی باقی نمی ماند. بیننده واقعاً خیال می کند که سقف میانی بالای سر او معلق است. به عکس بخش پائین ناومیانی نیمه تاریک است. دو ناو کناری با داشتن ابعاد لازم برای عناصر سازه ای در قسمت پائین دیوارهایشان امکان چنین نورپردازی ای را نمی دهد. انسان در این قسمت خیال می کند که در فضای نیمه تاریک زمینی ایستاده است و وقتی به بالا نگاه می کند«آسمان» روشنی را که جایگاه هر آنچه که خدائی است می بیند. سقف کلیسا می بایستی «سقف بلند و معلق» آسمان را القا کند.
در سبک باروک فضا پر از تضا بوده و حواس را می فریبد. در اینجا نیز نورپردازی بسیار مهم است، ترتیب دادن متناوب بخش روشن بخش هایی که در سایه هستند باعث می شود که تصور عمق تقویت گردد. بیننده خیال می کند که فضا تا بینهایت ادامه دارد. سازه ساختمان با نورپردازی مناسب به صورتی «غیرخوانا» در می آید و تمامی ساختمان حالتی خیال انگیز به خود می گیرد. در این دوره بخصوص در بناهای آخر دوران باروک استفاده از نور غیر مستقیم نیز رایج بود. اغلب در این ساختمان ها بیننده تقریباً نمی توانست پنجره ها را ببیند و روشنایی فضای داخلی از انعکاس نور روی دیوارها تأمین می شد.
لوئی کان به دلیل حساسیتش نسبت به ارزش نور در طراحی ساختمان «شاعر نور پردازی» نامیده شده است و موزه هنری کیمبل که توسط او طراحی شده چکیده تمام طراحی های خوب نورپردازی با نور روز می باشد. این ساختمان می بایست در زمره کلاسیک های تمام دوران ها قرار گیرد.
از قدیم نورپردازی موزه های هنری با شک و تردید فراوان همراه بوده، زیرا اشعه ماوراء بنفش موجود در نور روز، بخصوص بر نقاشی ها، می تواند تأثیر مخرب داشته باشد. کان ملایم ترین سطح نور روز را برای روشنائی محیط در موزه کیمبل انتخاب کرد، با تصور اینکه تأثیر مخرب وجود نداشته یا حد اقل بسیار کم خواهد بود. او انتظار داشت با نور روز احتیاجات بیولوژیکی را ارضا نماید، و ایجاد احساس آرامش از طریق آگاهی به زمان، و فراهم نمودن حالت ها و احساس های بسیاری دیگر. این موزه از یک سری طاق های مدور بتنی متصل به یکدیگر به طول 30 متر و به عرض 7 متر با یک نورگیر سقفی شفاف در امتداد برآمدگی هر طاق ساخته شده است. نور روز از طریق «اتصالات نور طبیعی معلق» «natural light fixlure » که در زیر نورگیر سقفی قرار دارد بازگردانده و تصفیه می شود. اتصالات نور روز شامل قابی است که صفحه ای فلزی به آن متصل شده است، و دارای سوراخ های ریز می باشد که اجازه نفوذ مقداری از نور روز را داده تا هر گونه کنتراست شدید ممکن بین قسمت تحتانی اتصالات و اطراف آن را تعدیل نماید. تصاویر زیر بخش هایی از این موزه هنری را نشان می دهند.
از دیگر بناهایی که از نور روز به زیبائی هر چه تمام تر در آن بهره گیری شده ساختمان جدید «بانک هنگ کنگ و شانگهای» اثر نورمن فاستر است. در این ساختمان سعی شده تا با استفاده از یک آئینه مقعر غول آسا سالن ورودی را که در داخل ساختمان قرار دارد و بیش از سی متر ارتفاع دارد روشن کنند. با استفاده از یک آئینه که در بیرون ساختمان است ابتدا نور به داخل ساختمان منعکس می شود و سپس با استفاده از آئینه دوم نور 90 درجه تغییر جهت پیدا کرده و از بالا به داخل سالن ورودی تابانده می شود.
نتیجه گیری
نور، غیر مادی ترین عنصر محسوس طبیعت، همواره در معماری ایرانی وجود دارد و در واقع نشانه ی عالم والا و فضای معنوی است. در دوران معماری سنتی نحوه ی نگاه به نورتحت تأثیر تفکر اسلامی به عالی ترین درجه ی خود می رسد و مظهر تقدس و عالم معنوی شناخته می شود. معماری ایرانی معماری ای حقیقت جوست، حقیقت در معماری کمال است و کمال از آن باریتعالی است و هر چه در این معماری حضور دارد، عضوی از آن است که جداناپذیر است و روی به سوی حقیقت دارد. نور نشانی از حرکت به سمت حقیقت است که حالت فیزیکی و مادی ندارد و این موضوع در کنار عوامل دیگر مانند اقلیم و موقعیت قرارگیری یک بنا، و نحوه ی استفاده از نور، مطرح می شود. در صورتی که این امر در معماری غرب به شکل دیگری است. اصول حاکم در معماری معاصر چیزی به غیر از حقیقت است، حتی اگر خلاف آن باشد. معماری مدرن روی به سادگی و خلوص دارد که با عناصر شکلی و فرمال به کمال خود می رسد و این غیر از خلوص معنوی است. با این نگرش و تفکر نور در معماری حضور مستقیم دارد، در صورتی که در معماری ایرانی نور همیشه تعدیل شده دریافت می شده است و این امر همانطور که قبلاً هم به آن اشاره شد از طریق عناصر تشکیل دهنده ی معماری، مانند انواع روزن ها، نورگیرها، گلجام و شیشه های رنگی و ارسی ها تأمین می گردید. نا گفته نماند که گرچه در معماری غرب ساختمان کاملاً در مقابل نور گسترده می شود و یا مزاحمت های مستقیم نوری کاملاً منع می گردد، ولی می توان آن را به طریق نورپردازی های مصنوعی جبران و تأمین کرد که از نظر نگرش آنها به حضور عینی نور مورد قبول و بسیار جالب توجه است.
گردآورنده : مهدی شبانزاده
 

saeid_skz

عضو جدید
نور در معماری

نور در معماری

در معماری برای تاكید بیشتر بر روی برخی از بخشهای نما میتوان از نور طبیعی بهره جست بدین گونه كه با ایجاد برآمدگیها و فرورفتگیهایی بر روی محل مورد نظر، سایههایی در بخشهایی از نما ایجاد نمود كه تاكیدی بر روی بخش مذكور باشند.

برای مثال به منظور كشیدهتر نمایش دادن ارتفاع یك حجم میتوان با ایجاد برآمدگیهایی باریك و بلند سایههای عمود و طویل ایجاد كرد تا نما كشیدهتر به نظر آید و یا اینكه برای نمایش بخشهای شاخص بنا همانند ورودیها میتوان با ایجاد حفرههایی عمیق بر روی حجم، بخشهای مورد نظر را با سایه مشخص نمود. از روشهای دیگری كه كاربرد پوشاندن سطوح یكپارچه نما با عناصر همسان و برجسته میباشد كه منجر به ایجاد بافتی مركب از نور و سایه است كه در این گونه بناها، سایه به عنوان عنصری مهم در طرح نماد دخیل میباشد.
استفاده از مصالح متنوع در كنار یكدیگر كه دارای خاصیت انعكاسی متفاوتی باشند نیز میتواند جلوههای خاصی در نما ایجاد كند.
برای مثال به منظور تاكید بر روی بخشهایی از نما میتوان آنها را با پوششهای فلزی آراست و در سایر سطوح از مصالحی با خاصیت انعكاسی كمتر استفاده نمود.
بدین ترتیب در اثر انعكاس شدید حاصل از برخورد نور به سطوح فلزی، بخشهای مورد نظر مهمتر جلوه میكنند.
نور و فضاهای داخلی
نور طبیعی یكی از عناصری است كه در تغییر ماهیت فضای داخلی بنا تاثیر بسزایی دارد. ما میتوانیمنور را به گونهای بارز و مشخص داخل بنا هدایت كرده و بدین ترتیب با ایجاد عرصههایی از نور و تاریكی، فضای یكپارچه را بدون استفاده از عناصر و مصالح جداكننده به بخشهای مجزا تقسیم كنیم.
روش دیگر استفاده از نور، برای شدت بخشیدن به هدفی مانند مرتفع نشان دادن فضاست. برای مثال در معبد پانتئون نوری كه از نورگیر موجود در مركز گنبد معبد به درون میتابد فضای تاریكتر داخلی را از لحاظ عمودی كشیدهتر نشان میدهد.
همانگونه كه میدانیم نور در تاریكی حامل پیامها و اشاراتی برای انسان است. از این خاصیت میتوان در مشخص نمودن مسیرهای ورودی و خروجی مربوط به فضاهای تاریك و عاری از نور داخلی بهره گرفت. بدین ترتیب كه فرد در یك محیط نیمه تاریك با مشاهده یك منبع نور در محل ورودی كه در حكم راهنما است میتواند مسیر حركت و موقعیت خود را در فضای داخلی شناسایی كند.
از نور برای القای حسی خاص در انسان نیز میتوان استفاده كرد. برای مثال فضایی كه با نور ضعیف مزین شده باشد میتواند نوعی حالت خلسه در انسان ایجاد كند. از این رو در بسیاری از آرامگاهها و یا بناهای مذهبی میتوانیم شاهد تابش شعاعهای خفیفتر به درون فضای تاریك داخلی باشیم.
نور و فضاهای شهری
نور در ساعات متفاوت روز جلوههای گوناگونی به فضاهای شهری میدهد. در گذشته عنصر نور برای ایجاد تنوع در فضاهای شهری كاربرد فراوان داشت. برای مثال از آنجا كه رنگ سفید، نور آسمان را در خود منعكس كرده و هالهای از رنگ آن را در برمیگیرد، برخی از بناهای بزرگ شهری و یا بافت كلی یك روستا را سفید رنگ میساختند تا بدین ترتیب با توجه به رنگ آسمان كه از طلوع آفتاب تا غروب، رنگهای متنوعی از جمله زردملایم، آبی روشن، نارنجی و ... را به خود میگیرد بافت شهر یا روستان نیز دستخوش تغییر و تحول شده و جلوههای ملایم رنگی متنوعی را در برگیرد.
روش دیگر این بود كه با سرپوشیده كردن بخشهایی از كوچه و مسیرهای شهری نوعی بازی پیوسته نور و سایه در آنها به وجود میآوردند و بدین وسیله برای رهگذران به گونهای تنوع در مسیر ایجاد كرده و حس طولانی و كسلكننده بودن راه را در فرد از بین میبردند.
در برخی از بخشهای شهر نیز با ساختن رواق و ایجاد یك هارمونی تاریك و روشن توسط سایه و نور در فضای تحت پوشش آن نوعی تنوع در فضا پدید میآوردند. در بازارهای ایران نورگیرهای سقفی، مسیر حركت را در فضای تنگو تاریك راسته بازار مشخص میكنند ضمن آنكه دالانهای مستقیم كه از یك سمت به راسته بازار متصل بوده و ازسمت دیگر به فضای باز خارجی منتهی میشوند در تاریكی مسیر بازار توسط شعاعهای تابیده شده نور به درون دالان افراد را به سمت مسیر خروج از راسته بازار هدایت میكنند.
نورپردازی در آشپزخانه، حمام و هال ورودیدر آشپزخانه های قدیم که مانند امروز دارای کابینت های ثابت و جاسازی شده و محل مشخصی برای اجاق گاز، یخچال و دیگر وسایل آشپزخانه نبودند ، نورپردازی اغلب به وسیله یک چراغ آویز سقفی که در مرکز سقف آشپزخانه نصب می شد انجام می گرفت. چرا که اغلب فعالیت های داخل آشپزخانه ( مانند آماده سازی مواد غذایی ) بر روی میز وسط آشپزخانه انجام می شد. اما آشپزخانه های امروزی با ردیفی از کابینت ها ، اجاق و یخچال جاسازی شده به موازات و در کنار دیوارهای آشپزخانه نیازمند شیوه دیگری از نورپردازی هستند. در آشپزخانه های امروزی قسمت اعظم کار در آشپزخانه بر روی سطح کابینت ها در کنار اجاق گاز و یا شیر آب و سینک ظرفشویی انجام می شود که در اغلب آشپزخانه ها همگی در کنار دیوار قرار دارند اما هنوز چراغ های سقفی از وسط سقف آشپزخانه آویزان هستند ، در نتیجه افراد اغلب پشت به منبع نور و در زیر سایه خود مشغول به کار هستند و هنگام کار از نور کافی برخوردار نیستند. با توجه به تغییرات ساختار آشپزخانه های امروزی نسبت به گذشته ، ما در بخش هایی از آشپزخانه که اغلب محل انجام کار محسوب می شود به نور کافی نیاز داریم. مانند سطح روی اجاق گاز، سینک ظرفشویی و سطوح روی کابینت ها که برای آماده سازی وسایل آشپزی و مواد غذایی مورد استفاده قرار می گیرند. علاوه بر نیاز به روشنایی در این اماکن، فضای کلی آشپزخانه نیز باید از نور کافی برخوردار باشد. همچنین در بسیاری از آشپزخانه ها بعضی از کابینت ها با درهای شیشه ای و به صورت ویترین ساخته شده اند تا از آنها برای به نمایش گذاشتن ظروف زیبا و تزئینی استفاده شود. این کابینت ها نیز نیاز به نورپردازی داخلی دارند. به این ترتیب ما نیاز به یک مجموعه منابع نوری داریم که هریک به صورت جداگانه قابل کنترل باشند.

نور کافی برای سطح روی اجاق گاز در آشپزخانه هایی که دارای یک هواکش یا هود در بالای اجاق گاز هستند به راحتی توسط چراغ هواکش تأمین می شود. اگر بالای اجاق گاز، هواکش مجهز به چراغ وجود ندارد باید یک چراغ قابل تنظیم در بالای اجاق گاز نصب شود. همچنین بالای سینک ظرفشویی نیز به یک چراغ نیاز تا شب هنگام نور کافی برای شست و شوی ظروف و مواد غذایی را برای ما فراهم کند. ترجیحاً هر یک از این چراغ ها باید دارای کلید کنترل مجزا باشند تا فقط در مواقع لزوم مورد استفاده قرار گیرند.

برای تأمین نور کافی در سطح روی کابینت ها از آنجا که اغلب این سطوح در زیر کابینت های دیواری قرار دارند به راحتی می توان از چراغ های مهتابی که در زیر کابینت ها نصب می شوند بهره گرفت. به این ترتیب چراغ های نصب شده در زیر کابینت های دیواری بی آنکه دیده شوند و یا موجب آزار چشم باشند نور کافی را بر سطح روی کابینت ها می تابانند. چنانچه کابینت های زمینی عمیق باشند و نور محیط به اندازه کافی درون آنها را روشن نکند برای دسترسی راحت به وسایل داخل این نوع کابینت ها می توان چراغ های کوچکی در آنها نصب کرد که با کلیدهای اتوماتیک کنترل شوند و با باز و بسته شدن در کابینت ها روشن و خاموش شوند.

اگر آشپزخانه شما محل صرف غذا نیز هست استفاده از چراغ های سقفی که ارتفاعشان قابل تنظیم است درست در بالای میز غذاخوری ایده خوبی است. این چراغ ها می توانند هنگام صرف غذا روی میز را به خوبی روشن کنند و در مواقعی که از میز استفاده نمی شود فضای کلی آشپزخانه را روشنایی ببخشند.

نورپردازی در فضای حمام و دستشویی از اهمیت کمتری برخوردار است و به سادگی با نصب چراغ های سقفی قابل اجرا است. در حمام و دستشویی علاوه بر چراغ های سقفی که برای تأمین روشنایی محیط مورد استفاده قرار می گیرند نصب یک چراغ دیواری در بالای آینه نیز ضروری است اما توجه داشته باشید که برای این منظور از چراغ های فلوئورسنت استفاده نکنید زیرا نور این چراغ ها موجب تغییر برخی از رنگ ها شده و تصویر شما را با رنگ های غیرواقعی در آینه منعکس می کنند.

نورپردازی قسمت های مختلف خانه ، هال ورودی، راهروها و راه پله ها را نیز فراموش نکنید. این اماکن در هر خانه ای باید از نور فراوان برخوردار باشند به خصوص راه پله ها که در حفظ ایمنی و سلامتی خانواده و میهمانان اهمیت به سزایی دارد. در اینجا ایمنی مهم تر از زیبایی است و بهترین روش نورپردازی روشن کردن مسیر حرکت و سطح روی پلکان با چراغ هایی است که به دیوار نصب می شوند و نور را به طرف پایین می تابانند. استفاده از چراغ های دیواری کار تعویض لامپ را نیز ساده تر می کند.

آنچه تاکنون بیان شد در جهت تأمین نور کافی و روشنایی لازم برای انجام فعالیت های گوناگون در هر یک از اتاق ها بود ؛ اما نورپردازی می تواند در جهت زیباسازی و جلب توجه بیننده به سوی اشیای تزئینی و ویژگی های زیبای یک اتاق نیز باشد. برای این منظور بهترین انتخاب چراغ های قابل تنظیمی هستند که به صورت تک، دوتایی و سه تایی در بازار موجودند و پس از نصب در یک نقطه از دیوار می توان هر یک از آنها را به سمت دلخواه تنظیم کرد به صورتی که محل مورد نظر ما را روشن کند. نور این چراغ ها را می توان به راحتی بر روی یک دیوار، یک تابلو و یا یک مجسمه دلخواه تنظیم کرد و یا حتی بخشی خاص از اتاق ( مانند محل قرارگیری شومینه و یا یک آرک در سقف ) را به وسیله آنها روشن کرد.


طبقات داخل کابینت های در شیشه ای را نیز می توان با استفاده از روش های گوناگون روشنایی بخشید. اما یکی از بهترین راه ها نصب چراغ های کوچک در زیر هر یک از طبقات ، و یا در مواقعی که طبقات شیشه ای هستند نصب یک لامپ در قسمت بالا و یا پایین کابینت است.
 

mh.memar

عضو جدید
نور در معماری

نور در معماری

[FONT=times new roman, times, serif]معماري بازي استادانه ، صحيح و با شكوهي از احجام تركيب شده زير نور مي باشد. چشمان ما تربيت شده اند كه فرم ها را زير نور ببينند، سايه و روشن ، اين فرم‌هارا اشكار مي سازند . [/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif])[/FONT][FONT=times new roman, times, serif]لوكوربوزيه[/FONT][FONT=times new roman, times, serif]([/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif] [/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif] ازدید همگان نور"جزء اساسی و ضروری در ساختمان است . که کار آن روشن کردن فضا به منظور قابل رویت ساختن آن است .در هنر ساختمان سازی یا به عبارتی معماری نور یکی از اجزایی است که کنار عناصر و مفاهیم دیگر از قبیل ساختار" نظم فضایی "مصالح" رنگ و .... مطرح می شود و در طراحی به عنوان یک عنصر مجزا باید نقش خود را ایفاکند . ولی واقعیت این است که در بسیاری از موارد در ساختمان سازی و معماری های داخلی به نور بیشتر به عنوان یک عامل روشن کننده که باعث کاهش مصرف نور مصنوعی و در نتیجه کاهش مصرف برق ! می شود " می نگرند و فقط به مواردی از قبیل این که نور جنوبی و شمالی بر نور شرقی و غربی ارجحیت دارد و در مواقع ناچاری نور شرقی از نور غربی بهتر است "توجه می شود و معماران به صورت کلیشه ای و از روی عادت آن را رعایت می کنند و اگر در ساختمان سازی نیازی به نور پردازی و ایجاد مفاهیم و تاکید هایی توسط نور باشد منحصرا به استفاده از نور مصنوعی می پردازند و با انواع درجات و رنگ های نور مفهوم و طرح خود را اجا می کنند . [/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]در صورتی که با نگاهی به تاریخ معماری گذشته ( تقریبا هر نوع معماری تاریخی ) نور به عنوان یک عنصر مجزا به کار گرفته شده و به نتایج بسیار زیبایی هم رسیده اند .[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]یکی از مهمترین مشخصه های نور طبیعی " توالی و دگرگونی آن در در طول روز است که باعث حرکت و تغییر حالت در ساعات مختلف می شود ." در تاریخ نقاشی توجه به نور در دوره امپرسیونیست ها دیده می شود . هنگامی که نقاشان آتلیه های خود را ترک کردند و در زیر نور خورشید با نور طبیعی مشغول نقاشی شدند . از مشخصات این سبک توجه به رنگ و نور در ساعات مختلف روز و انعکاس رنگ های اشیای مختلف در یکدیگر و تاثیر رنگ های پیرامونی و به کار بردن رنگ های خالص و ناب می باشد . قاعدتا لازم نیست که چنین تحولی در سبک معماری داخلی ما نیز به وجود آید " با توجه به اینکه ما ساختمان هایی داریم که عنصر نور را به قدری قوی و جذاب در خود به کار گرفته اند که هر بیننده ای را به خود جذب می کند . این مقاله به بررسی نقش نور در معماری و معماری داخلی به عنوان یک جزء سازنده و مفهوم بخش می پردازد و در خاتمه امید بر این دارد که در آینده در ساختمان ها همانند نیاکانمان شاهد به کارگیری نور طبیعی به صورت یک عنصر کاملا اثر بخش باشیم . [/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif][/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif]نور وطبیعت[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]نور طبیعی که حامل انرژی حیات بخش درونی است به عنوان یکی از منابع وجود حیات بر روی زمین محسوب می گردد. علاوه بر آن نور می تواند با رنگ ها و جلوه های متفاوت خود باعث تغییر چهره یک مکان شود زیرا نور در هر یک از فصول سال " در آب و هواهای متفاوت و یا در هر زمانی از طول روز دارای چهره ای مخصوص به خود می باشد . [/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]ضمناهرمکانی دارای نور خاصی است که تنها به آنجا تعلق دارد برای مثال در صحرای یک منطقه استوایی تابش به قدری شدیدوسایه ها آنقدرکوتاه است که اشیا به چشم بیننده مرتعش ودرحال ذوب شدن به نظرمی آیند. [/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]به همین ترتیب نور موجود در مناطق کوهستانی " جنگلی و یا سواحلی نیز دارای ویژگی های مکانی مخصوص به خود و متمایز از سایر مناطق است . زمانی که نور را به داخل فضای ساخته شده هدایت می کنیم در اصل نوعی ارتباط بین ساختمان و محیط خارج از آن ایجاد کرده ایم . بدین وسیله می توان جلوه های متفاوتی از فضای داخلی را که هر یک دارای ماهیت خاص خود از لحاظ ادراک فضایی می باشند " ایجاد کرد .[/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif] [/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif]نور و بشر [/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]از دوران ما قبل تاریخ همواره اجسام نورانی که تجسمی از یک شی ء زنده را در ذهن بیدار می کردند توسط بشر مورد ستایش و احترام قرار گرفته و مشتاقانه برایشان جشن می گرفتند " آنها را عبادت کرده و می پرستیدند. [/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]این توجه بیش از اندازه به عنصر نور در اغلب فرهنگ های اولیه بشری و در جوامعی با آداب و رسوم و عقاید مذهبی متفاوت همچنان در طول زمان مشاهده می شود . برخی از جوامع نور خورشید را در تشریفات مذهبی شان به کار می برند و برخی دیگر درخشش اجسام نورانی را به عنوان عامل ایجاد فعل و انفعالاتی رمز آلود جهت دست یابی به حیطه هایی ماورای دنیای زمینی تلقی می کردند. [/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif]حتی امروزه در بسیاری از مدارس شرقی که به تدریس یوگا اشتغال دارند برای ایجاد تمرکز ذهنی از اجسام نورانی مانند لامپ " خورشید "ماه " بلور و نور آتش استفاده می کنند . [/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]در اغلب ادیان " نور نماد عقل الهی و منشا تمامی پاکی ها و نیکی هاست و خارج شدن انسان از تاریکی جهل و تابیده شدن نور معرفت در وجودش همواره یک هدف نهایی می باشد . در اثر تابیده شدن نور الهی به درون کالبد مادی " یعنی جایگاه نفس آدمی است که انسان به رشد و تکامل معنوی می رسد در نتیجه برای نمایش این تمثیل " در معماری اغلب بناهای مذهبی " نور به عنوان عنصری بارز و مستقل از سایر عناصر و مفاهیم به کار رفته در ساختمان به کار گرفته می شود به گونه ای که شعاع های آن به طور واضح در داخل کالبد مادی و تاریک حجم قابل مشاهده است . فضاهای عمیق و تاریک کلیساهای قرون وسطی و یا مساجد اسلامی که با عنصر نور مزین شده اند به خوبی قادر به انتقال یک حس روحانی و معنوی می باشند . انسان در چنین فضاهایی که با نوری ضعیف روشن می شوند با مشاهده سایه های مبهم از اشیا و احجام " در ذهن خود به کامل کردن تصاویر پرداخته و با این عمل به نوعی خلسه فرو می رود که نتیجه آن یک حس نزدیکی به منبع وجود و هستی در درونش بیدار می شود .[/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif][/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif]نور و فضاهای شهری[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]نور در ساعات متفاوت روز جلوه‌های گوناگونی به فضاهای شهری می‌دهد. در گذشته عنصر نور برای ایجاد تنوع در فضاهای شهری كاربرد فراوان داشت. برای مثال از آنجا كه رنگ سفید، نور آسمان را در خود منعكس كرده و هاله‌ای از رنگ آن را در برمی‌گیرد، برخی از بناهای بزرگ شهری و یا بافت كلی یك روستا را سفید رنگ می‌ساختند تا بدین ترتیب با توجه به رنگ آسمان كه از طلوع آفتاب تا غروب، رنگ‌های متنوعی از جمله زرد ملایم، آبی روشن، نارنجی و ... را به خود می‌گیرد بافت شهر یا روستا نیز دستخوش تغییر و تحول شده و جلوه‌های ملایم رنگی متنوعی را در برگیرد.[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]روش دیگر این بود كه با سرپوشیده كردن بخش‌هایی از كوچه و مسیرهای شهری نوعی بازی پیوسته نور و سایه در آنها بوجود می‌آوردند و بدین وسیله برای رهگذران به گونه‌ای تنوع در مسیر ایجاد كرده و حس طولانی و كسل‌كننده بودن راه را در فرد از بین می‌بردند.[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]در برخی از بخش‌های شهر نیز با ساختن رواق و ایجاد یك هارمونی تاریك و روشن توسط سایه و نور در فضای تحت پوشش آن نوعی تنوع در فضا پدید می‌آوردند. در بازارهای ایران نورگیرهای سقفی، مسیر حركت را در فضای تنگ‌و تاریك راسته بازار مشخص می‌كنند ضمن آنكه دالانهای مستقیم كه از یك سمت به راسته بازار متصل بوده و ازسمت دیگر به فضای باز خارجی منتهی می‌شوند در تاریكی مسیر بازار توسط شعاعهای تابیده شده نور به درون دالان افراد را به سمت مسیر خروج از راسته بازار هدایت می‌كنند.[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]به مثالي در اين زمينه توجه فرماييد:[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]مسجد شیخ لطف الله در قسمت شرقی میدان نقش‌جهان اصفهان (میدان امام) و روبه‌روی بنای معظم عالی قاپو واقع شده است. در سال 1011 هجری قمری به امر شاه عباس اول به جای مسجد خرابه‌ای كه وجود داشته، بنا شده است.[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]بی‌شك شهر تاریخی اصفهان به دلایل متعددی از جمله پایتخت شدن آن در دو دوره متفاوت و مهم سلجوقی و صفوی یكی از قطب‌های معماری ایران است. [/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]مسجد كانون تجلی هویت معنوی مسلمانان و یكی از مهمترین عناصر شهری و معماری و از مراكز مهم برای تبلور ذوق و سلیقه معماران مسلمان بوده است. میدان نقش جهان با همه تكرارها، طاقها و رنگ‌ها به ناگاه در ضلع شرقی، فرورفتگی در خود ایجاد می‌كند و رهگذر زمانی كه از این مكان عبور می‌كند بی‌‌اختیار سری چرخانده و تأملی در این قسمت میدان خواهد كرد و مبهوت رنگ كاشی‌ها و ارتفاع، طاق‌ها و قوسها و فرورفتگی خواهد شد.[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]چون میدان در امتداد محور مقدس نبوده، معمار مجبور بوده كل بنای مسجد را چرخانده و محور آن را به سمت قبله قرار دهد. همین امر باعث شد امتداد مسجد با میدان یكی نباشد و برای رسیدن به صحن مسجد، آن را بوسیله یك دالان تاریك دور زد. در هنگام ورود به این دالان به خاطر تاریكی محیط، فرد سكوت و سكون احساس كرده، به وسیله‌ی نورهایی كه از فخرالمدین‌ها به داخل دالان می‌تابد به صحن مسجد هدایت می‌شود تا از روبروی قبله وارد این بنا گردد.[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]در همان نگاه اول هنگام ورود، فرد مبهوت كاشی‌كاری هفت‌رنگ و معرق و بازی نورها می‌شود، نورهایی كه بسیار ماهرانه در بنا تعبیه گردیده‌اند، فخرالمدین‌ها (روزنه‌های نور) كه در زیر گنبد و بالای دیوارها قرار دارد احساس سبكی گنبد و معلق بودن آن میان زمین و آسمان را به انسان تلقین می‌كنند. این همان شفاف‌‌سازی و از جرم به فضا و از ماده به روح رسیدن است.[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]اساساً معماری این نوع مساجد معماری نور، معماری شفافیت و معماری روحانی است و كمتر كسی است كه از این مسجد دیدن كرده، ولی تحت تاثیر فضای داخل آن قرار نگرفته باشد. سه منبع نور در این گنبدخانه دیده می‌شود: یكی، نوری كه از دهانه‌ی بزرگ شمال‌شرقی بر دیواره‌های جنوب‌غربی شبستان كه محراب در آن قرار گرفته می‌تابد و سطح كاشی‌كاری آن را به طور زیبایی روشن می‌كند، دوم نوری است كه از شبكه چوبی تعبیه شده در دیوار شرقی گنبدخانه وارد شده، كه تقریبا وسط صحن گنبدخانه را روشن می‌نماید و سوم همان شبكه‌های زیر گنبد كه محل اتصال دیوارها به گنبد هستند و فضای زیر گنبد را به همراه دیواره‌های گنبدخانه روشن می‌كنند و نیز تصویر زیبای دم طاووسی را به زیبایی زیر گنبد پدید می‌آورند.[/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif] [/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif]
[/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif] [/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif]نور مصنوعي[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif] [/FONT]

[FONT=times new roman, times, serif]نور خورشيد منبع انرژي زمين است. انرژي كه مي‌تواند توسط گياهان جذب شود و موجب واكنشهاي فتوسنتز آنها شود، يا بوسيله اقيانوسها جذب شود و سبب شود كه آب بخار شده و باعث باران شود و نيز توسط صفحات خورشيدي و فتوسلها جذب شده و توليد برق كند. [/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]زمانيكه نور وارد چشم مي‌شود و بر روي پرده شبكيه مي‌افتد، يك سري فرآيندهاي عصبي و فتوشيميايي رخ مي‌دهند كه در نتيجه آنها پديده "ديدن" رخ مي‌دهد. امواج راديو، تلويزيون، ميكروويو، نور ماوراي بنفش، اشعه مجهول، همگي همانند نور جزء امواج الكترومغناطيس هستند اما با طول موجهاي متفاوت و همانطور كه گذشت، چشم انسان توانايي دريافت همگي اين امواج را نداشته اما وسايل و تجهيزاتي هستند كه قادر به ايجاد، دريافت و شناسايي آنها هستند. [/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]توماس اديسون در سال 1879 موفق به اختراع لامپ الكتريكي شد (لامپ التهابي) . او همچنان گرامافون، تصوير متحرك، ماشين تكثير، ميكروفون و بسياري چيزهاي ديگر را اختراع كرد. لامپ اديسون از يك فلامنت (رشته) كربن در خلا استفاده مي‌كرد. امروزه ما از سيمهاي تنگستن كه در يك حباب پر شده با گاز بي‌اثر آرگون قرار دارد استفاده مي‌كنيم.[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]لامپ اديسون كمتر از 1% انرژي برق را به نور تبديل مي‌كرد. امروزه لامپهاي خانگي 6 تا 7% انرژي برق را به نور تبديل مي‌كنند و بقيه را تلف مي‌كنند. لامپهاي فلورسنت تا 50 برابر موثرتر از لامپ اديسون عمل مي‌كنند.[/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif][/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif]طراحي نور مصنوعي در معماري[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]امروزه از دو نوع سيماي نورپردازي در معماري استفاده مي‌شود كه از هر دو به خوبي استقبال شده و همچنين از تركيب هر دو نيز استفاده مي‌شود. روش يا سيماي كيفيت يا زيبايي و روش يا سيماي كميت يا مهندسي.[/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]روش كيفيت مجبور است مطمئن سازد كه محيط و فضاي اطراف باصفا و خوشايند است كه براي اينكار از نور و سايه، روشنايي و تاريكي و از نقش و صورت استفاده مي‌كند. [/FONT]
[FONT=times new roman, times, serif]روش كميت مطمئن مي‌سازد كه نور مناسبي جهت انجام كار در اختيار است. انجمن مهندسي روشنايي [1][1](IES) شمال آمريكا رهنمودي را منتشر ساخت كه سطح (level) نور را براي كارها و فعاليتهاي مختلف براساس طبيعت آن كار، اندازه، جزئيات مورد نياز، سن ميانگين افراد قرار گرفته در آن محيط و غيره، مشخص مي‌سازد. يك دفتر اداري معمولي نياز به 30 تا 100 foot-candle [2][2]روشنايي دارد. سطح نور مي‌تواند توسط واحد متريك lux نيز بيان شود. هر يك foot candle تقريباً برابر 10 lux است. [/FONT]​
[FONT=times new roman, times, serif]نرخ مصرف انرژي، توان ناميده مي‌شود و با وات (watt) اندازه‌گيري مي‌شود. يك لامپ 200 watt مصرف انرژي معادل دو برابر يك لامپ 100 watt خواهد داشت. اداره برق مقدار مصرف برق مشتريان را توسط واحد كيلو وات ساعت (kwh) محاسبه مي‌كند. يك لامپ 200 watt كه به مدت 5 ساعت روشن بماند داراي 1000 وات ساعت يا 1 كيلو وات ساعت مصرف برق است.[/FONT]

 
بالا