[ابنیه تاریخی ایران]:بقعه شیخ صفی

maxer

کاربر بیش فعال
کاربر ممتاز
مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی از زبان استاد پیرنیا ( کتاب سبک شناسی- شیوه اصفهانی )
مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی از زبان استاد پیرنیا ( کتاب سبک شناسی- شیوه اصفهانی )
« آرامگاه شيخ صفي الدين و ساختمان هاي پيرامون آن در سده ي هشتم بنياد نهاده شده، گر چه به گواهي آثار بازمانده، پيش از روزگار شيخ صفي در آنجا ساختمان هايي بوده است. ولي آنچه امروز ديده مي شود از شيوه ي آذري و افزوده هاي پس از آن شيوه ي اصفهاني است که از شاهکارهاي معماري بشمار مي رود.
ساختمان هاي پيرامون آرامگاه يا گنبد الله الله در برگيرنده ي خانقاه چيني خانه، آرامگاه شاه اسماعيل و بي بي آغا ماه منير، حرم خانه، جنت سراء تالار تنبي و چله خانه مي باشد.
صفي الدين اردبيلي بين سالهاي 647- 651 هجري متولد شد و بعدها بنام شيخ صفي مورد احترام همگان قرار گرفت. شيخ صفي منسوب به حضرت موسي کاظم (ع) شده و با شيخ زاهد گيلاني نسبت خانوداگي داشت. زندگي او پيش از حمله مغول آغاز شده تا سالهايي از ايلخاني ادامه داشته است. او در حدود سال 735 وفات يافت. شاه اسماعيل صفوي از اعقاب شيخ صفي بود که پايه گذار حکومت صفوي شد.
مجموعه ي شيخ صفي اردبيلي داراي چهار حياط بوده است : حياط باغچه (بزرگ ترين)، حياط بزرگ که مجموعه ي بناهاي اصلي دور آن قرار دارند، حياط کوچک، فضايي بين دو حياط باغچه و حياط بزرگ و حياط جنوبي يا شهيد گاه، ديگر فضاهاي مهم اين مجموعه عبارتند از : مقبره ي شيخ صفي، مسجد جنت سر، چيني خانه، حرم خانه، شاه نشين، مقبره ي شاه اسماعيل و چندين فضاي ديگر.
ورودي اصلي بنا، به ميدان بزرگ و چارگوش بنام ميدان بازار باز مي شده است. در اين ميدان فعاليت هاي بازرگاني صورت مي گرفته است. سر در باشکوه اصلي بنا در اين ميدان بوده است. حياط باغچه با عرضي حدود 27 متر و طولي بين 89 و 110 متر با طراحي باغ هاي ايراني ساخته شده بود. اين حياط محل استقرار زوار بوده است و آنها در ايوانچه هاي کوچک تعبيه شده، اسکان داده مي شدند. آشپزخانه اي در اين حياط قرا داشته است که براي طبخ غذاي زوار و مستمندان مورد استفاده قرار مي گرفته است. روايت است که شاه عباس در روز سه بار نذري به افراد ياد شده مي داده است. حياط کوچک بين دو حياط باغ و حياط بزرگ، نقش واسطه اي داشته است. به اين معنا که مراسم زوار از اين قسمت با بوسيدن درهاي نقره شروع مي شده و آنجا مي بايست عصا و اسلحه ي زايران تحويل مي شده است. انواع تزئينات در اين قسمت بنا بکار گرفته شده است.
پس از دو حياط ياد شده حياط بزرگ قرار دارد. اضلاع حياط 31 متر در 16 متر است. فضاهاي اطراف اين حياط هيچ يک شبيه به هم نيستند. در بخش متمايل به قبله يا ورود به حياط نه تاقنما ديده مي شود. ديوار طرف مقابل آن به آرامگاه شيخ صفي محدود مي شود. در ضلع غربي مسجد جنت سر و و در ضلع شرقي اتاق هاي متولي واقع شده اند. در وسط حياط حوضي کوچک قرار دارد.
احتمال داده مي شود که قديمي ترين بخش مجموعه بناي هشت گوش جبهه ي غربي يا مسجد جنت سر باشد. بعضي از سياحان آن را با ناپلئون مقايسه کرده اند. اضلاع خارجي اين بنا داراي تاقنماهاي پنج گوش پنجره اي مانند است که چفدهاي جناغي آنرا پوشانده است. در ضلع رو به حياط مسجد، ايواني قرار دارد که با شبکه ي چوبي داراي طرحهاي هندسي مدود مي شود. به نظر مي رسد که اين عمارت قديمي ترين بناي مجموعه باشد و تاريخ آن به قرن هشتم هجري نسبت داده مي شود.
نماي مقبره ي شيخ صفي که رو به حياط است ويژگي هاي منحصر به فردي دارد. عناصر نما از خطوط عمودي و افقي تبعيت مي کنند. انواع کاشيکاري، طرح هاي قاب، مقرنس کاري و آجرکاري، در اين نما بکار گرفته شده است. پس از ورود به يک راهرو در سمت راست آن ورود به نماز خانه قرار دارد. سر در ورود به اين بخش از بنا بسيار پر کار و با تناسبات جالب است. هر چند که نسبت ارتفاع سد در به عرض آن حدود 5 به 1 است اما با تهيدات تزئيني اين نسبت متعادل شده است. نماز خانه اتاق مستطيل شکلي است که در اضلاع اطول آن تاقنماي چهارگوش دو طبقه اي قرار دارد. در داخل اين نمازخانه انواع تزئينات و مقرنس بکار گرفته شده است. جالب توجه است که براي رسيدن به قلب مجموعه يا بناي شيخ صفي، سلسله مراتب حرکتي وجود دارد، ابتدا سر در، راهرو، سپس نمازخانه که خود به سه بخش ورودي، نمازخانه و شاه نشين تقسيم مي شود و در نهايت رسيدن به بقعه.
آرامگاه بناي هشت گوش منظمي است که ديوارهاي آن تاقنماي ساده دارد. قسمت خارجي مقبره برج مدوري است که بر روي پايه اي سنگي قرار گرفته و داراي گنبد نوک تيزي است. طرح هاي هندسي روي نماي بيروني مقبره داراي تنوع زيادي است. بدنه اصلي استوانه اي شکل مقبره معقلي است از حرف الله و آجرهاي قرمز رنگ، در بالاي آن کتيبه اي قرار دارد، و بر فراز آن طرحي ديگر بر روي گنبد، در جنوب شرقي مقبره شيخ صفي حياط چهارگوش و عمارتي مربع شکل است که ظاهرا مقبره ي بانويي مي باشد. گنبد آن شبيه به مقبره ي شيخ صفي ولي با قاعده ي مربع شکل است. ارتفاع آن از گنبد شيخ صفي کمتر است.
عمارت گنبد داري بنام چيني خانه ي گوشه ي شرقي مجموعه بنا و نمازخانه را تشکيل مي دهد. طرح بنا مربع شکل است که گوشه هاي آن پخ مي باشد و در هر يک از اضلاع بنا يک تورفتگي چند وجهي قرار دارد. بدنه ي بخشي از ديوار چيني خانه تا ارتفاعي حدود 5/2 متر کاشي کاري شده است و سپس روي آن تاقنماهاي پرکار گچي، شبيه به اتاق ساز عالي قاپو، ديده مي شود، تبديل از چهارضلعي به هشت گوش در اين بنا بوسيله ي تاقهاي بزرگ و کاربندي انجام شده است. در چيني خانه چند صد ظرف چيني قرار داشت که به مصرف خوراک دادن سلاطين و بزرگان مي رسيده است. در چيني خانه تعداد زيادي کتاب نفيس نگهداري مي شده است»
 

World Designer

عضو جدید
[ابنیه تاریخی ایران]:بقعه شیخ صفی

گنبدالله الله مقبره شيخ صفي الدين
اين مقبره که هسته اصلي بناهاي بقعه محسوب مي شود ، در ضلع جنوبي تالار دارالحفاظ و سمت شمالي حياط مقابر قرار دارد .
اين بناي استوانه اي شکل پس از فوت شيخ صفي الدين به سال 735 هجري به دستور جانشين خرقه و سجاده او شيخ صدر الدين موسي احداث شده است .
اين مقبره از داخل به شکل هشت گوش منظم با بدنه آجري و از اره سنگي و چند ضلعي به قطر تقريبي 6 متر و محيط 22 متر و ارتفاع 17/5 متر ساخته شده است .
داخل مقبره با نقاشي هاي گياهي و گل و بوته که بر روي کرباس انجام گرفته زيبايي خاصي پيدا نموده و کتيبه قرآني نگارش شده در داخل گنبد روحانيت و معنويت آن را صد چندان کرده است . در اين قست صندوق قبر نفيس چوبي مقبره قرار دارد که با منبت کاري و خاتم کاري مزين و با کتيبه هاي ثلث و رقاع آراسته گرديده است .
آرامگاه شاه اسماعيل اول
اين آرامگاه با اينکه از لحاظ ارتفاع و مساحت از تمام بناهاي موجود بقعه کوتاه تر و کم تر است ، بي ترديد از زيباترين و باشکوه ترين بخش هاي مجموعه به شمار مي رود . وجود نقاشي هاي تذهيب و کتيبه گچ بري و صندوق قبر خاتم کاري و منبت کاري آن را از برجستگي هاي ممتازي برخوردار نموده است .
آرامگاه محيي الدين محمد معروف به حرمخانه
بناي معروف حرمخانه از دو اتاق مربع شکل در امتداد هم تشکيل شده که به موازات مقابر شيخ صفي و شاه اسماعيل و در سمت شرق اين مقابر قرار گرفته است .
ورودي حرمخانه در جانب راست شاه نشين از طريق در چوبي با روکش نقره اي است که زماني گستره آن با تزئينات خوشنويسي و اسليمي برجسته آراسته بوده است .
از مهم ترين زيبايي ها و نفايس بقعه و حرمخانه تعداد 6 واحد صندوق چوبي خاتم کاري و منبت کاري است که بر روي قبرهاي زادگان شيخ صفي قرار داده شده است .
در ميان اين قبور ، قبر دختر شيخ صفي و همسر وي ، دختر شيخ زاهد گيلاني بي بي فاطمه که به سال 735 هجري فوت نمود ، نيز قرار دارد .
قبرستان شهيدگاه
شهيدگاه يادآور دلاوري هاي فرزندان غيور ايران زمين در مقابل تهاجمات بيگانگان است . اين محوطه قبرستاني است که ضلع شرقي و شمالي بقعه شيخ صفي الدين را در برمي گيرد .
عنوان شهيدگاه براي اولين بار در زمان شاه اسماعيل اول به اين قبرستان نهاده شد و پس از وقوع جنگ چالدران به سال 920 هجري پيکر پاک تعدادي از قهرمانان و شهداي اين نبرد نابرابر به همراه زين و يراق اسب هايشان در کنار وصال حق آرام گرفتند .
برطبق مدارک مستند تاريخي اين محوطه در دوره شيخ صفي الدين محل دفن مريدان و پس از تشکيل سلسله صفويه جهت تدفين شخصيت هاي مذهبي و سياسي مورد استفاده قرار گرفته است .
تالار دارالحفاظ
دارالحفاظ يا قنديل خانه ، تالاري است مستطيل شکل به ابعاد 11/5 متر در 6 متر که در جانب شرقي صحن اصلي بقعه گسترش يافته است .
اين بناي مرتفع از داخل و از جانب طولي داراي حجره هايي در دو طبقه است . در سمت جنوبي تالار و چسبيده به آن بناي شاه نشين واقع است که با هنرمندي معمار استادکار بر آرامگاه برجي شکل شيخ صفي الحاق شده است .
فلسفه وجودي اين تالار در اصل در ارتباط با قرآن و حفظ آن و محلي جهت تجمع مريدان اهل طريقت صفوي بوده ولي بعدها به خاطر قنديل هاي متعدد مورد استفاده در آن ، به قنديل خانه مشهور شده است .
از زيبايي اين تالار نقاشي هاي روي گچ با اسلوب تمپرا است که با استفاده از نقوش گياهي و گل هاي تزئيني ايجاد شده است .
عمارت چيني خانه
بناي چيني خانه از برجسته ترين و با شکوه ترين آثار هنري ايران و از لحاظ تزئينات مختلف شاهکار هنر معماري قرن يازدهم هجري در شهر اردبيل محسوب مي شود .
اين بناي گنبددار ارزشمند در سمت شرق تالار دارالحفاظ به صورت کاملا نامتقارن و با دو ورودي باريک در شاه نشين غربي با دارالحفاظ ارتباط پيدا مي کند .
بنا از داخل به شکل اتاق چهارگوش و به قطر 18 متر است که گوشه هاي آن پخ و داراي چهار طاق نماي نيم هشت گوش مي باشد . تبديل شکل چهار گوش به دايره در بالاي طاق نماهاي نيم دايره ، طاق نما ، به وسيله يک سلسه اشکال مستطيلي که بر فراز گوشه ها نهاده شده ، صورت گرفته است .
اين تالار از داخل داراي اره اي به ارتفاع 2/58 متر است که با کاشي هاي هفت رنگ پوشيده شده است . در مقرنس هاي توخالي گچي ايوان ها و طاق نماها و شاه نشين ها تا محل کاشي هفت رنگ تعداد زيادي محفظه و طاقچه هاي تزئيني به شکل انواع گلدان ها ، ابريق ها و ظروف رايج قرن يازدهم هجري تعبيه شده که جلوي آنها داراي بريدگي هايي با اشکال زيباست . اين محفظه ها جهت قرار دادن چيني هاي اهدايي به شاه عباس اول طراحي و تعبيه شده است .
بقعه شيخ صفي الدين
بناهاي آرامگاهي بقعه شيخ صفي الدين اسحاق اردبيلي يکي از مجموعه هاي معظم و مجلل صفويان در شهر اردبيل به شمار مي رود و به عنوان آرامگاه اجداد و شهرياران و شاهزادگان صفوي و برخي از علما» آن عصر در مبحث هنر مذهبي ايران اعتبار ويژه دارد .
بناهاي اين مجموعه از زيباترين آثار تاريخي اسلامي ايران در عصر صفوي و به عبارتي گالري هنري صفوي در شهر اردبيل مي باشد .
پيشينه تاريخي حمام
حمام ها يکي از عناصر چند عملکردي در شهرها بوده اند ، اوقات نظافت ، اصلاح سر و صورت و استراحت در اين اماکن انجام مي شده است ، تاکيد اسلام بر بهداشت فردي و اجتماعي شايد بهترين دليل بر اهميت ساختار و احداث حمام باشد .
حمام هاي ايران علاوه بر ارزش معماري از ديدگاه اجتماعي نيز حائز اهميت است . آيين ها و سنت هاي زيادي در ارتباط با حمام از روزگاران گذشته به ويژه در قرن حاضر پديدار شده است .
عموما ايجاد حمام ها در يک مکان با توجه به تامين آب بهداشتي و خروج فاضلاب و ... طراحي مي شده است .
اردبيل از جمله شهرهايي است که از لحاظ کثرت حمام در طول دوره اسلامي از جايگاه ويژه اي برخوردار بوده است . مستندات تاريخي و گزارش سياحان نيز به اين مسئله تاکيد دارد . مقدسي نوشته : "اردبيل آب هاي روان ، نيکويي هاي بسيار و گرمابه هاي پاکيزده دارد ."
همچنين اولئاريوس نيز از کثرت حمام هاي عمومي شهر اردبيل گزارش داده است .
حمام ظهير الاسلام (آقانقي)
حمام ظهيرالاسلام يکي از حمام هاي قديمي اردبيل محسوب مي شود . با اينکه نام قديمي آن ظهيرالاسلام مي باشد ولي در حال حاضر با نام آقانقي در نزديکي عالي قاپو و نيز اين حمام به نام اوست .
از نظر سبک معماري حمام آقانقي شبيه به حمام حاج شيخ مي باشد . اين اثر تاريخي از حمام هاي وقفي به آستان بقعه شيخ صفي الدين بوده که متصل به حظيره درب اسفريس و مشهور به قطب الدين ، منسوب به سپهسالار شمس الدين ظهيرالاسلام بوده که با موقعيت شناسي و سبک شناسي حمام فعلي آقانقي قابل تطبيق مي باشد .
در آزمايشات ترمولوميسنانس ، که از آجرهاي حمام در پنج نقطه انتخاب و انجام شده است . تاريخ اوليه حمام به قبل از دوره صفوي مي رسد و مشخص است که عملکرد آن تا عصر پهلوي حفظ شده بود .
ساختار حمام در دو مرحله کاملا متفاوت و با فاصله زماني حدود 200 سال انجام شده است .
الف : اين بنا داراي ساختمان کوچک تري بوده که همان قسمت چال حوضي فعلي است و حدود 650 سال قبل ساخته شده است . قسمتي که اکنون به عنوان گرمخانه مردانه نامگذاري مي شود بعدها و در تاريخي حدود 200 سال بعد به ساختمان حمام افزوده شده است .
ب : در محل حمام فعلي حمام يا بناي ديگري بوده که مربوط به 650 سال قبل است که حدود 400 سال پيش با تخريب آن بنا و استفاده از آجرهاي آن قسمت حمام زنانه ساخته شده و با استفاده از آجرهاي ديگري حمام تکميل شده است
 

sama.jafari.86

عضو جدید
تاریخچه وساخت بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی

تاریخچه وساخت بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی

سلسله صفویه را می توان آخرین سلسله قدرتمند ایران دانست که شاهکارهای هنرشان در میان تمام سلسله ها زبان زد است ؛اما صفویه به غیر از اصفهان ، مجموعه شاهکاری بی نظیر در نقطه ای دیگر از کشورمان به خاطر ارادت وصف ناپذیرشان به شیخ صوفی برجاگذاشته اند

شیخ صفی الدین اردبیلی جد شاهان صفوی است که از علما و عارفان پاکدامن زمان خود محسوب میشود که ارادتمندان خاص و مخلصی از طوایف مختلف داشت و بقعه شیخ صفی الدین هم در ابتدا خانگاه وی بود و در آن جا به انجام امور صوفی و عرفانی می پرداخت .
پس از درگذشت شیخ درسال 735 ه.ق، بنابه وصیت خودایشان در همان جا دفن شد و درهمان سال پسرش، شیخ صدرالدین موسی، آرامگاهی برای وی ساخت .
از آن پس به دلیل ارادت ویژه ای که شاهان صفوی به جد خود داشتند به تدریج و در طول چند صد سال بناها و سازه های متعدد و بی نظیری در محوطه بقعه ساخته شد که باعث توسعه و پیشرفت شگرف مجموعه شد.
از جمله مهمترین بناهای این مجموعه میتوان به : گنبد الله الله ، سردر عباسی ، صحن اصلی ، حیاط بزرگ ، جنت سرا ، طاق متولی ، قربانگاه ، قندیل خانه ، چینی خانه ، آرامگاه شاه اسماعیل ، حرم خانه و مزار شهیدان جنگ چالدران اشاره کرد.
شرح چند مکان برجسته این بنا بدین شرح است :
* گنبد الله الله : این گنبد که بر بالای مزار شیخ صفی الدین قرار دارد ، گنبدی است استوانه ای بر قاعده ای هشت ضلعی که به دست صدرالدین موسی ساخته شده و به دلیل تکرار کلمه الله بر روی کاشی های فیروزه ای به گنبد الله الله مشهور شده است.
* آرامگاه شاه اسماعیل : آرامگاه وی در اتاقی کوچک در کنار قبر شیخ قرار دارد که بنابه وصیت خودش در آن جا دفن شده و صندوقی بسیار نفیس و زیبا که از خاتم و منبت درست شده بر روی مزارش قرار دارد.
* چینی خانه : چینی خانه را میتوان مشهور ترین بنای این مجموعه نام برد که در ابتدا محل اجتماع درویشان بود سپس شاه عباس اول با اعمال تغییراتی این قسمت را تبدیل به محل نگهداری چینی های نفیس سلطنتی و همچنین کتب با ارزش و نفیس میکند .
* مزار شهدا : در بیرون از محوطه تعداد قابل توجهی از سنگ قبرها مشاهده میشود که مربوط به شهدای چنگ چالدران است و در کنار آن ها سنگ های دیگری نیز در معرض نمایش قرار دارد.
باید اشاره کرد که کاشیکاری ها ، نقاشی ها و خطوط بسیار زیبایی که در این بنا استفاده شده از جمله شاهکارهای نوع خود در جهان محسوب میشوند که زیبایی و قداست خاصی را به مجموعه افزوده اند.
لازم به ذکر است که این مجموعه در طول سالیان دراز به دلایل گوناگونی دچار ویرانی و رسیدن صدمات جبران ناپذیری شده که از جمله مهمترین دلایل آن ، میتوان به این موارد اشاره کرد :
* عدم رسیدگی و حفاظت از مجموعه به دست سلاطین پس از صفوی ، چراکه آنان سعی در تخریب نمودن چهره مثبت دودمان صفوی در ذهن مردم را داشتند.
* ژنرال روسی پاسکویچ در دور دوم جنگ های ایران و روس به غارت مجموعه پرداخت و بسیاری از وسایل نفیس آن جارا با خود به روسیه برد از جمله چینی ها و ظرف های قیمتی ، کتب نفیس و دست نوشت ، فرش هاو... که اکنون میتوان این وسایل را در موزه ارمیتاژ و چند موزه دیگر در جهان یافت.
* ویکی دیگر از مهمترین دلایل تخریب خیابان کشی های اطراف مجموعه میباشد.
این دلایل به همراه چند مورد دیگر باعث شده تا این مجموعه بی نظیر در جهان که از وسعت بسیارزیادی برخوردار بوده ، کوچک تر شود و به صورتی که درحال حاضر مشاهده میشود دربیاید.














لوله پلی اتیلن pe100 - لوله پلی اتیلن - لوله پلی اتیلن pe100 - لوله پلی اتیلن pe63 - لوله پلی اتیلن pe63 - لوله پلی اتیلن pe63 - لوله پلی اتیلن pe63 - لوله پلی اتیلن - لوله پلی اتیلن - چسب - اجاره سوئیت در کیش - اجاره اتومبیل در کیش - لوله پلی اتیلن - فروش لوله پلی اتیلن - فروش لوله پلی اتیلن - لوله پلی اتیلن - لوله پلی اتیلن
 
  • Like
واکنش ها: mpb
بالا