تریتیکاله (Tritcale spp)
- شروع کننده موضوع Taimi
- تاریخ شروع
با اجازه صاحابش، اینم متن مقاله:
تریتیکاله (Tritcale spp)
تریتیکاله از دو رگ گیری گندم و چاودار به وجود آمده است به طوری که یک جنس جدید را در خانواده غلات به وجود آورده است. گندم از جنس Triticum و چاودار از جنس secale می باشد و روی این اصل این جنس جدید به نام Triticale نامیده شده است.
از قرن نوزدهم تلاقی بین گندم و چاودار به طور خود به خودی صورت گرفته است و پس از آن توسط بهنژادگران عمل دو برگ گیری بین این دو گیاه انجام گرفت و جنس جدید غلات به نام تریتیکاله که خواص خوب و ارزشمندی را از والدین به ارث برده است، به وجود آمده و جزو گیاهان زراعی درآمد. از میان مسائل اولیه در به ثمر رساندن آن تا حد یک گیاه زراعی، مسأله عقیم بودن از همه مهمتر بود زیرا که نسبتهای ژنومهای همانند (همولوگ) به وجود آمدند که باعث ناهنجاریهایی در باروری و هم چنین در زندگی (قدرت حیات) گیاه شدند و طبیعی است که تحت شرایط ایجاد شده راه درازی در پیش بود تا بتوان مشکلات را برطرف نمود و بالاخره پس از چند سال و با تلاقیهای پی در پی مسائل برطرف شدند و امروز تعداد زیادی از ارقام مختلف جهت کشت و کار در دست کشاورزان می باشد.
در این تلاقیها، معمولاً گندم به عنوان پایه مادری و چاودار به عنوان پایه پدری انتخاب شده است حال آنکه از نظر اصولی عکس حالت یاد شده نیز میسر است که به آن سکالوتریکا گویند ولی از نظر زراعی و کیفیت محصول همپای تریتیکاله نمی باشد. از نظر سیتولوژیکی می توان دو تیپ از آنرا مشخص کرد و آن زمانی است که دو رگ گیریها از گندمهای تتراپلوئید و هگزاپلوئید با چاودار دیپلوئید انجام گیرند. ژنوم چاودار در تریتیکاله موجود به ترتیب تلاقی با گندمهای تتراپلوئید، ایجات تریتیکاله های هگزاپلوئید می کند در حالی که در تلاقی با گندمهای هگزاپلوئید باعث به وجود آمدن تریتیکاله هایی با ژنوم اکتاپلوئید می شود، اما تتراپلوئیدها از نظر زراعی مهم تلقی نمی شوند.
تیپهای پائیزه و بهاره تریتیکاله اصلاح شده اند و عملاً تریتیکاله های هگزاپلوئید مورد کشت و کار قرار می گیرند. بیشتر تیپ های زراعی شباهت زیادی به گندم دارند و بخصوص ارتقاع آنها کاملاً مشهود می باشد. چاودار در وهله اول دارای مقاومت زیادی نسبت به عوامل آب و هوایی (مثل کم آبی، حرارتهای پایین زمستانه) دارد و از طرف دیگر امکان کشت تریتیکاله در زمین های سبک و آب و هوای نسبتاً نامناسب وجود دارد. آنچه خیلی جالب است طول سنبله و تعداد گلچه های روی سنبله است که از اختصاصات چاودار است ولی میانگین دانه روی سنبلچه کم است (5/1- 1)، بنابراین تعداد دانه روی سنبله را تحت تأثیر قرار می دهد. وزن هزار دانه نسبتاً بالا است (حدود 50گرم). ولی به خاطر ناهمگن بودن دانه از نظر حجم، وزن هکتولیتر افت پیدا می کند و همین مسأله خود باعث اختلالاتی در بافت آلئورن و مقداری نیز روی آندوسپرم می گردد.
میزان پروتئین دانه نسبتاً بالا و بین 20-14% متغیر است. اسیدهای آمینه آن و بخصوص لایزین از مقدار بالایی برخوردار است. مقاومت به بیماریها که از صفات چاودار است متأسفانه در تریتیکاله غالباً پیش نمی آید و معمولاً بیماریهای گندم در آن پدیدار می شود.
سطح زیر کشت آن در ممالک متحده آمریکا و شوروی سابق و کانادا و سایر ممالک به خاطر هوای سرد، کم است، ولی در ممالکی مانند مکزیک در سطح وسیع کشت میگردد. در ایران آنطور که باید و شاید کشت این گیاه رونق پیدا نکرده است، هرچند که هر ساله ارقام مختلف آن در ایستگاههای آزمایشی مورد تحقیق قرار می گیرد.
تریتیکاله جهت تأمین مواد غذایی مورد نیاز استفاده قرار می گیرد ولی آرد آن با آرد گندم قابل مقایسه نیست و خاصیت ناتوانی کمی دارد، در حالی که می توان آن را با آرد چاودار مقایسه کرد. در مکزیک و سایر ممالک آمریکای لاتین و آمریکای جنوبی از آن نان ویژه ای تهیه می کنند. بخاطر ارزش ناتوانی کم، تریتیکاله به عنوان یک غله دامی مورد توجه قرار گرفته است زیرا که مقدار زیادی اسیدهای آمینه مثل لیزین را دارا می باشد. از نظر کاشت و داشت و برداشت بسیار شبیه گندم عمل می شود.
البته پیشنهاد میدم فایلو دانلود کنید چون جدول داره و درج جدول هم تو فروم امکانش نیست!
تریتیکاله (Tritcale spp)
تریتیکاله از دو رگ گیری گندم و چاودار به وجود آمده است به طوری که یک جنس جدید را در خانواده غلات به وجود آورده است. گندم از جنس Triticum و چاودار از جنس secale می باشد و روی این اصل این جنس جدید به نام Triticale نامیده شده است.
از قرن نوزدهم تلاقی بین گندم و چاودار به طور خود به خودی صورت گرفته است و پس از آن توسط بهنژادگران عمل دو برگ گیری بین این دو گیاه انجام گرفت و جنس جدید غلات به نام تریتیکاله که خواص خوب و ارزشمندی را از والدین به ارث برده است، به وجود آمده و جزو گیاهان زراعی درآمد. از میان مسائل اولیه در به ثمر رساندن آن تا حد یک گیاه زراعی، مسأله عقیم بودن از همه مهمتر بود زیرا که نسبتهای ژنومهای همانند (همولوگ) به وجود آمدند که باعث ناهنجاریهایی در باروری و هم چنین در زندگی (قدرت حیات) گیاه شدند و طبیعی است که تحت شرایط ایجاد شده راه درازی در پیش بود تا بتوان مشکلات را برطرف نمود و بالاخره پس از چند سال و با تلاقیهای پی در پی مسائل برطرف شدند و امروز تعداد زیادی از ارقام مختلف جهت کشت و کار در دست کشاورزان می باشد.
در این تلاقیها، معمولاً گندم به عنوان پایه مادری و چاودار به عنوان پایه پدری انتخاب شده است حال آنکه از نظر اصولی عکس حالت یاد شده نیز میسر است که به آن سکالوتریکا گویند ولی از نظر زراعی و کیفیت محصول همپای تریتیکاله نمی باشد. از نظر سیتولوژیکی می توان دو تیپ از آنرا مشخص کرد و آن زمانی است که دو رگ گیریها از گندمهای تتراپلوئید و هگزاپلوئید با چاودار دیپلوئید انجام گیرند. ژنوم چاودار در تریتیکاله موجود به ترتیب تلاقی با گندمهای تتراپلوئید، ایجات تریتیکاله های هگزاپلوئید می کند در حالی که در تلاقی با گندمهای هگزاپلوئید باعث به وجود آمدن تریتیکاله هایی با ژنوم اکتاپلوئید می شود، اما تتراپلوئیدها از نظر زراعی مهم تلقی نمی شوند.
تیپهای پائیزه و بهاره تریتیکاله اصلاح شده اند و عملاً تریتیکاله های هگزاپلوئید مورد کشت و کار قرار می گیرند. بیشتر تیپ های زراعی شباهت زیادی به گندم دارند و بخصوص ارتقاع آنها کاملاً مشهود می باشد. چاودار در وهله اول دارای مقاومت زیادی نسبت به عوامل آب و هوایی (مثل کم آبی، حرارتهای پایین زمستانه) دارد و از طرف دیگر امکان کشت تریتیکاله در زمین های سبک و آب و هوای نسبتاً نامناسب وجود دارد. آنچه خیلی جالب است طول سنبله و تعداد گلچه های روی سنبله است که از اختصاصات چاودار است ولی میانگین دانه روی سنبلچه کم است (5/1- 1)، بنابراین تعداد دانه روی سنبله را تحت تأثیر قرار می دهد. وزن هزار دانه نسبتاً بالا است (حدود 50گرم). ولی به خاطر ناهمگن بودن دانه از نظر حجم، وزن هکتولیتر افت پیدا می کند و همین مسأله خود باعث اختلالاتی در بافت آلئورن و مقداری نیز روی آندوسپرم می گردد.
میزان پروتئین دانه نسبتاً بالا و بین 20-14% متغیر است. اسیدهای آمینه آن و بخصوص لایزین از مقدار بالایی برخوردار است. مقاومت به بیماریها که از صفات چاودار است متأسفانه در تریتیکاله غالباً پیش نمی آید و معمولاً بیماریهای گندم در آن پدیدار می شود.
سطح زیر کشت آن در ممالک متحده آمریکا و شوروی سابق و کانادا و سایر ممالک به خاطر هوای سرد، کم است، ولی در ممالکی مانند مکزیک در سطح وسیع کشت میگردد. در ایران آنطور که باید و شاید کشت این گیاه رونق پیدا نکرده است، هرچند که هر ساله ارقام مختلف آن در ایستگاههای آزمایشی مورد تحقیق قرار می گیرد.
تریتیکاله جهت تأمین مواد غذایی مورد نیاز استفاده قرار می گیرد ولی آرد آن با آرد گندم قابل مقایسه نیست و خاصیت ناتوانی کمی دارد، در حالی که می توان آن را با آرد چاودار مقایسه کرد. در مکزیک و سایر ممالک آمریکای لاتین و آمریکای جنوبی از آن نان ویژه ای تهیه می کنند. بخاطر ارزش ناتوانی کم، تریتیکاله به عنوان یک غله دامی مورد توجه قرار گرفته است زیرا که مقدار زیادی اسیدهای آمینه مثل لیزین را دارا می باشد. از نظر کاشت و داشت و برداشت بسیار شبیه گندم عمل می شود.
البته پیشنهاد میدم فایلو دانلود کنید چون جدول داره و درج جدول هم تو فروم امکانش نیست!
ملاحظه بفرمایید///ای وای من
ملاحظه بفرمایید///ای وای من
دستورالعمل كاشت، داشت و برداشت تريتيكاله: مقدمه :
تريتيكاله غله جديدي است كه به وسيله انسان و در نتيجه تلاقي ژنوم هاي گندم جنس Triticum و چاودار جنس Secaie به وجود آمده است. نام تريتيكاله ازنام علمي گونه هاي بوجود آورنده آن گرفته شده است. در اين مورد گندم به جاي گياه مادر به كار گرفته شده و دانه هاي گرده از چاودار مي باشد. اگر در تلاقي بين گندم و چاودار از گندم تتراپلوئيد استفاده گردد تريتيكاله حاصل هگزاپلوئيد خواهد بود و اگر گندم هگزاپلوئيد مورد استفاده قرار گيرد تريتيكاله حاصل اكتا پلوئيد خواهد بود كه از عملكرد پائين برخوردار بوده كه علت آن ناسازگار هاي عمومي بين ژنوتيپ گندم كه گياهي خودبارور و ژنوتيپ چاودار كه گياهي است دگربارور بوجود مي آيد.
تريتيكاله بر حسب واريته ها ( گونه ) گندم و چاودار تلاقي داده شده براي توليد آن ممكن است بهاره يا زمستانه باشد. گياهي است يكساله يا كمي بيشتر از يكسال و تيپ عمومي آن شبيه گندم است. در مقايسه با گندم از قابليت رشد و مقاومت بيشتري برخوردار بوده و ديد توقع نسبت به شرايط آب و هوايي و زمين براي پهنه هاي نامناسب توصيه شده است .
خصوصيات گياهي :
تريتيكاله گياهي است خود بارور با درصد كمي خاصيت دگر باروري. انواع تجاري آن از نوع هگزاپلوئيد و داراي 42 كروموزوم هستند. تريتيكاله بيشتر شبيه گندم است تا چاودار ولي در عين حال داراي خصوصيات مورفولوژيكي ويژه اي نيز مي باشد .
ريشه : مورفولوژيكي ريشه تريتيكاله مشابه والدين خود مي باشد. تعداد ريشه هاي جنيني ( اوليه ) در ارقام مختلف از 1 تا 7 عدد متغير است اما معمولاً بين3 تا 5 عدد مي باشد. ريشه ها از رطوبت موجود در 15 تا 45 سانتيمتري خاك استفاده ميكنند و نسبت به گندم و چاودار بيشتر در لايه هاي سطحي خاك متمركز شده اند .
ساقه : ساقه تريتيكاله ماشوره اي است داراي ظرفيت پنجه زني مابين است. طول مدت پنجه زني در دماهاي كم طولاني مي باشد .
برگ : برگها همانند ساير غلات از محل گره هاي ساقه خارج شده و به طور متناوب در طول ساقه قرار گرفته اند. هر برگ از دو قسمت پهنك و غلاف تشكيل شده است .
گل : گلدهي در تريتيكاله معمولاً همانند گندم است اما رسيدگي اغلب آهسته تر صورت مي گيرد و از طرفي در تريتيكاله مدت گلدهي نسبت به گندم طولاني تر است. در تريتيكاله پوشه ها غير متقارن و پوشينه ها متقارن مي باشد كه وجود اين خصوصيات باعث تشخيص آن از سنبله گندم مي گردد. ارقام تريتيكاله به طور معمول ريشك دار هستند اما ارقام بدون ريشك نيز در بعضي از آنها مشاهده مي گردد .
دانه : شكل خارجي دانه كاملاً شبيه به گندم و چاودار مي باشد . دانه ها درون گلچه ها رشد كرده و معمولاً در هر سنبلچه 2 تا 3 عدد هستند . هنگام رسيدن رطوبت بذر در حدود 13 تا 14 درصد بوده و پديده ريزش دانه هنگام برداشت كمتر مشاهده مي گردد دانه تريتيكاله بلندترازگندم است 10 تا 12 ميليمتر طول و 3 ميليمتر عرض دارد.
سازگاري :
ترتيكاله به دامنه وسيعي از شرايط اقليمي متفاوت سازگاري دارد. و همين عامل آن را به عنوان يك گياه شاخصي در ميان غلات معرفي مينمايد. تريتيكاله از آنجاييكه ارزش غذايي بالاتري نسبت به چاودار دارد ميتواند جايگزين مناسبي براي چاودار مخصوصاً در نقاطي كه كشت گندم امكان پذير نيست يا عملكرد مناسبي از آن به دست نمي آيد باشد اين امر يك امتياز اقتصادي مهم در نقاط مختلف دنيا براي اين گياه محسوب مي گردد.
نور: تريتيكاله هاي اوليه با وجود دوره رشد طولاني احتياج به طول روز زياد داشته اند انتقال صفت و عدم حساسيت به طول روز از گندم هاي مكزيكي به تريتيكاله باعث بهبود سازگاري آن در نواحي با عرض هاي كم گرديده است و ارقام توليد شده به طول روز غالباً بي تفاوت بوده و محدوديتي از نظر تاريخ كاشت ندارند.
حرارت : در تريتيكاله حداقل دما براي شروع جوانه زني 5 درجه سانتيگراد، دماي مطلوب 20 درجه سانتيگراد و حداكثر دما براي شروع جوانه زني 30 درجه سانتيگراد گزارش شده است و مقاومت به سرما در بعضي از واريته ها مشابه گندم و چاودار زمستانه است و همچنين مشخص شده تحمل تريتيكاله نسبت به دماهاي كم در اوايل دوره رشد رويشي بيشتر از گندم است.
رطوبت : تحمل به خشكي در نواحي نيمه خشك از قبيل مناطق جنوبي با بارندگي سالانه حد اكثر 400 تا 700 ميليمتر قابل توجه بوده و تحت اين شرايط عملكرد نسبتاً مطلوبي به دست آمده است و بعضي از ارقام آن تحمل به خشكي آن نسبت به گندم بيشتر مي باشد.
خاك : مطابق گزارشات رسيده از نواحي مختلف دنيا تريتيكاله جايگزين مناسبي براي چاودار در خاكهاي غير حاصلخيز و شني مي باشد با اين تفاوت كه عملكرد آن در اين نواحي به مراتب بيشتر است از چاودار. همچنين مشخص شده است كه تريتيكاله دامنه سازگاري وسيعي به كاشت در خاكهاي اسيدي با PH كم دارد و همچنين تريتيكاله گياهي است مقاوم به شوري به خصوص مقاومت به شوري در مراحل اوليه رشد در مقايسه با گندم و جو كاملاً مشهود است . عملكرد تا ميزان3/7 دسيزيمنس در متر ( واحد شوري و معادل ميلي موس در سانتيمتر ) تحت تأثير شوري خاك قرار مي گيرد.
تناوب زراعي : تريتيكاله از نظر خصوصيات مورفولوژيكي از جمله شكل و ساختمان ريشه ، اندام هاي هوايي و دوره رشد و نمو شبيه گندم مي باشد لذا معمولاً در مقايسه مي توان آن را در رديف گندم قرار داد. بنابراين تحت شرايط متفاوت آب و هوايي، تناوبي كه براي گندم توصيه مي شود جهت تريتيكاله نيز صادق است .
آماده سازي زمين : كليه مراحل آماده سازي زمين مانند گندم و جو در منطقه مي باشد و كشت با بذركارهاي غلات صورت مي پذيرد.
تاريخ كاشت : با توجه به اين كه كمينه دما براي جوانه زدن تريتيكاله مانند چاودار و يولاف 2 تا 3 درجه سانتيگراد است ولي زود كاشت آن به مدت 10 روز در قياس با گندم ( مرسوم در منطقه ) باعث پر شدن مناسبتر دانه ميگردد.
ميزان بذر و تراكم بوته :
تراكم بوته داراي همبستگي قبلي با شرايط دوره رويش و تأمين رطوبت آن زمان دارد. و تراكم بوته با ميزان رطوبت مي تواند راندمان استفاده از آب و عملكرد را در حد مطلوب حفظ نمايد . رويهم رفته تعداد 350 تا 400 بوته در هر متر مربع كه مترادف است با 140 تا 160 كيلوگرم بذر در شرايط حاصلخيزي متوسط و به قوه ناميه استاندارد مناسب تشخيص داده شده است.
عمق كاشت : عمق كاشت در زراعت تريتيكاله از گندم كمتر ميباشد آزمايشات انجام شده در كميت نشان ميدهد كه عمق كاشت بيشتر از 6 سانتيمتر ميتواند عملكرد را كاهش دهد در صورتي كه عملكرد گندم وقتي عمق بذركاري9 سانتيمتر باشد نيز كاهش پيدا نمي كند اما عمق بذركاري تريتيكاله به دليل پايين بودن قدرت ناميه بذر نبايد بيشتر از6 سانتيمتر گردد.عمق مطلوب كاشت 2تا4 سانتيمتر ميباشد وكاشت عميق تر، تراكم بوته وعملكرد دانه راكاهش مي دهد.
نيازهاي غذايي تريتيكاله :
فاكتورهايي نظير آب و هوا، حاصلخيزي خاك، رطوبت و ژنوتيپ و نوع برداشت ( علوفه و دانه و يا علوفه ) بايد مد نظر گرفته شود ولي در شرايط حاصلخيزي متوسط تا نامناسب براي كسب عملكرد مطلوب و در تاريخ كاشت اپتيمم افزايش 80 كيلوگرم P و 80 كيلوگرم K و 120 كيلوگرم N در هكتار تا كنون عملكرد قابل قبول دانه را همراه داشته است.
آبياري :
در آزمايشاتي كه در كشور صورت پذيرفته در شرايط حاصلخيزي محدود و بارندگي طبيعي طي سه سال به ترتيب 443 ، 309 ، 239 ميليمتر طي دوره رويش نشان داده كه عملكرد دانه ارقام تريتيكاله حدود 21 درصد بر عملكرد گندم برتري داشته كه به نظر در شرايط بسيار مناسب بارندگي تا 400 ميليمتر بهترين راندمان را دارا مي باشد . در شرايط آبياري با توجه به اينكه بين عملكرد دانه و طول پر شدن آن همبستگي قوي و مثبت وجود دارد و در زمان پر شده دانه نياز به آب مشاهده مي گردد. همچنين تأمين آب نياز به بستگي به نوع برداشت نيز دارد (شرايط دومنظوره علوفه بي دانه). در استان خراسان پس از يك تا دو نوبت سر چر داده در اوايل بهار اقدام به كود دهي و آبياري بعدي مي نمايند و كشت آن در اكثر اراضي كه از آب برخوردار است توصيه مي شود در كل اگر مانند گندم و جو آبياري شود عملكرد بسيار خوبي خواهد داشت.
علف هاي هرز :
وجود علف هاي هرز در مزارع از اين نظر كه برروي رشد گياهان زراعي اثر نامطلوب دارند همواره مشكل ساز بوده است لذا مبارزه با علفهاي هرز توسط روش هاي متفاوت شيميايي، زراعي و مكانيكي صورت مي پذيرد. علفهاي هرز مزارع تريتيكاله مشابه علفهاي هرز مزارع گندم مي باشد به اين جهت كليه روش هايي كه براي مبارزه با علفهاي هرز مزارع گندم استفاده مي شود را در مورد تريتيكاله مي توان اعمال نمود. از آنجاييكه در مراحل ابتدائي نسبت به علفهاي هرز داراي رشد سريعترمي باشد لذا مي توان با سايه اندازي بر روي علفهاي هرز مانع رشد يا كاهش رشد آنها گردد كه اين امر خود نوعي كنترل بيولوژيكي است كه از طريق تريتيكاله اعمال مي گردد .
بيماريها :
تريتيكاله داراي خصوصيات مطلوب تحمل به بيماريهايي مثل كتولگي جو ، زنگ قهوه اي ، سفيدك و سياهك بوده و در مقابل آفاتي چون شته روسي زنبور از تحمل خوبي برخوردار است.
برداشت تريتيكاله :
اگرچه هدف از بوجود آوردن تريتيكاله بدواً مصادف تغذيه انسان بوده ولي هم اكنون عمدتاً به عنوان يك نبات علوفه اي در جهان كشت مي گردد ودر قياس با جو ميزان دانه توليدي دو برابر عملكرد دانه جو و مجموع ماده خشك (علوفه توليدي پس از هر چين و دانه استحصالي) 5/1 برابر جو است عملكرد دانه دو رقم تريتيكاله مناسب ايران در مقايسه با ارقام شاهد گندم اصلاح شده مجموعاً 20 درصد برتري عملكرد داشته است كه در تمام مناطق نسبت به گندم بايد در نظر گرفته شود. در استان خراسان در صورتيكه در طول مراحل اوليه رشد سرچر داده شود ميزان توليد دانه در هكتار حدود 5/3 تا 4 تن بوده ودر صورتيكه برداشت علوفه صورت نپذيرد متوسط عملكرد دانه 6 تا 7 تن در هكتار بوده است. عملكرد آن در كشورهاي جهان متفاوت بوده و در بعضي كشورها ميانگين عملكرد 8/6تا 5/7 ولي طبق گزارشات عملكرد آن بيش از 9 تن در هكتار
مي باشد. برداشت آن شبيه به ساير غلات با كمباين صورت مي پذيرد. اين گياه مقاومت خوبي نسبت به ريزش دانه دارد .
ملاحظه بفرمایید///ای وای من
دستورالعمل كاشت، داشت و برداشت تريتيكاله:تريتيكاله غله جديدي است كه به وسيله انسان و در نتيجه تلاقي ژنوم هاي گندم جنس Triticum و چاودار جنس Secaie به وجود آمده است. نام تريتيكاله ازنام علمي گونه هاي بوجود آورنده آن گرفته شده است. در اين مورد گندم به جاي گياه مادر به كار گرفته شده و دانه هاي گرده از چاودار مي باشد. اگر در تلاقي بين گندم و چاودار از گندم تتراپلوئيد استفاده گردد تريتيكاله حاصل هگزاپلوئيد خواهد بود و اگر گندم هگزاپلوئيد مورد استفاده قرار گيرد تريتيكاله حاصل اكتا پلوئيد خواهد بود كه از عملكرد پائين برخوردار بوده كه علت آن ناسازگار هاي عمومي بين ژنوتيپ گندم كه گياهي خودبارور و ژنوتيپ چاودار كه گياهي است دگربارور بوجود مي آيد.
تريتيكاله بر حسب واريته ها ( گونه ) گندم و چاودار تلاقي داده شده براي توليد آن ممكن است بهاره يا زمستانه باشد. گياهي است يكساله يا كمي بيشتر از يكسال و تيپ عمومي آن شبيه گندم است. در مقايسه با گندم از قابليت رشد و مقاومت بيشتري برخوردار بوده و ديد توقع نسبت به شرايط آب و هوايي و زمين براي پهنه هاي نامناسب توصيه شده است .
خصوصيات گياهي :
تريتيكاله گياهي است خود بارور با درصد كمي خاصيت دگر باروري. انواع تجاري آن از نوع هگزاپلوئيد و داراي 42 كروموزوم هستند. تريتيكاله بيشتر شبيه گندم است تا چاودار ولي در عين حال داراي خصوصيات مورفولوژيكي ويژه اي نيز مي باشد .
ريشه : مورفولوژيكي ريشه تريتيكاله مشابه والدين خود مي باشد. تعداد ريشه هاي جنيني ( اوليه ) در ارقام مختلف از 1 تا 7 عدد متغير است اما معمولاً بين3 تا 5 عدد مي باشد. ريشه ها از رطوبت موجود در 15 تا 45 سانتيمتري خاك استفاده ميكنند و نسبت به گندم و چاودار بيشتر در لايه هاي سطحي خاك متمركز شده اند .
ساقه : ساقه تريتيكاله ماشوره اي است داراي ظرفيت پنجه زني مابين است. طول مدت پنجه زني در دماهاي كم طولاني مي باشد .
برگ : برگها همانند ساير غلات از محل گره هاي ساقه خارج شده و به طور متناوب در طول ساقه قرار گرفته اند. هر برگ از دو قسمت پهنك و غلاف تشكيل شده است .
گل : گلدهي در تريتيكاله معمولاً همانند گندم است اما رسيدگي اغلب آهسته تر صورت مي گيرد و از طرفي در تريتيكاله مدت گلدهي نسبت به گندم طولاني تر است. در تريتيكاله پوشه ها غير متقارن و پوشينه ها متقارن مي باشد كه وجود اين خصوصيات باعث تشخيص آن از سنبله گندم مي گردد. ارقام تريتيكاله به طور معمول ريشك دار هستند اما ارقام بدون ريشك نيز در بعضي از آنها مشاهده مي گردد .
دانه : شكل خارجي دانه كاملاً شبيه به گندم و چاودار مي باشد . دانه ها درون گلچه ها رشد كرده و معمولاً در هر سنبلچه 2 تا 3 عدد هستند . هنگام رسيدن رطوبت بذر در حدود 13 تا 14 درصد بوده و پديده ريزش دانه هنگام برداشت كمتر مشاهده مي گردد دانه تريتيكاله بلندترازگندم است 10 تا 12 ميليمتر طول و 3 ميليمتر عرض دارد.
سازگاري :
ترتيكاله به دامنه وسيعي از شرايط اقليمي متفاوت سازگاري دارد. و همين عامل آن را به عنوان يك گياه شاخصي در ميان غلات معرفي مينمايد. تريتيكاله از آنجاييكه ارزش غذايي بالاتري نسبت به چاودار دارد ميتواند جايگزين مناسبي براي چاودار مخصوصاً در نقاطي كه كشت گندم امكان پذير نيست يا عملكرد مناسبي از آن به دست نمي آيد باشد اين امر يك امتياز اقتصادي مهم در نقاط مختلف دنيا براي اين گياه محسوب مي گردد.
نور: تريتيكاله هاي اوليه با وجود دوره رشد طولاني احتياج به طول روز زياد داشته اند انتقال صفت و عدم حساسيت به طول روز از گندم هاي مكزيكي به تريتيكاله باعث بهبود سازگاري آن در نواحي با عرض هاي كم گرديده است و ارقام توليد شده به طول روز غالباً بي تفاوت بوده و محدوديتي از نظر تاريخ كاشت ندارند.
حرارت : در تريتيكاله حداقل دما براي شروع جوانه زني 5 درجه سانتيگراد، دماي مطلوب 20 درجه سانتيگراد و حداكثر دما براي شروع جوانه زني 30 درجه سانتيگراد گزارش شده است و مقاومت به سرما در بعضي از واريته ها مشابه گندم و چاودار زمستانه است و همچنين مشخص شده تحمل تريتيكاله نسبت به دماهاي كم در اوايل دوره رشد رويشي بيشتر از گندم است.
رطوبت : تحمل به خشكي در نواحي نيمه خشك از قبيل مناطق جنوبي با بارندگي سالانه حد اكثر 400 تا 700 ميليمتر قابل توجه بوده و تحت اين شرايط عملكرد نسبتاً مطلوبي به دست آمده است و بعضي از ارقام آن تحمل به خشكي آن نسبت به گندم بيشتر مي باشد.
خاك : مطابق گزارشات رسيده از نواحي مختلف دنيا تريتيكاله جايگزين مناسبي براي چاودار در خاكهاي غير حاصلخيز و شني مي باشد با اين تفاوت كه عملكرد آن در اين نواحي به مراتب بيشتر است از چاودار. همچنين مشخص شده است كه تريتيكاله دامنه سازگاري وسيعي به كاشت در خاكهاي اسيدي با PH كم دارد و همچنين تريتيكاله گياهي است مقاوم به شوري به خصوص مقاومت به شوري در مراحل اوليه رشد در مقايسه با گندم و جو كاملاً مشهود است . عملكرد تا ميزان3/7 دسيزيمنس در متر ( واحد شوري و معادل ميلي موس در سانتيمتر ) تحت تأثير شوري خاك قرار مي گيرد.
تناوب زراعي : تريتيكاله از نظر خصوصيات مورفولوژيكي از جمله شكل و ساختمان ريشه ، اندام هاي هوايي و دوره رشد و نمو شبيه گندم مي باشد لذا معمولاً در مقايسه مي توان آن را در رديف گندم قرار داد. بنابراين تحت شرايط متفاوت آب و هوايي، تناوبي كه براي گندم توصيه مي شود جهت تريتيكاله نيز صادق است .
آماده سازي زمين : كليه مراحل آماده سازي زمين مانند گندم و جو در منطقه مي باشد و كشت با بذركارهاي غلات صورت مي پذيرد.
تاريخ كاشت : با توجه به اين كه كمينه دما براي جوانه زدن تريتيكاله مانند چاودار و يولاف 2 تا 3 درجه سانتيگراد است ولي زود كاشت آن به مدت 10 روز در قياس با گندم ( مرسوم در منطقه ) باعث پر شدن مناسبتر دانه ميگردد.
ميزان بذر و تراكم بوته :
تراكم بوته داراي همبستگي قبلي با شرايط دوره رويش و تأمين رطوبت آن زمان دارد. و تراكم بوته با ميزان رطوبت مي تواند راندمان استفاده از آب و عملكرد را در حد مطلوب حفظ نمايد . رويهم رفته تعداد 350 تا 400 بوته در هر متر مربع كه مترادف است با 140 تا 160 كيلوگرم بذر در شرايط حاصلخيزي متوسط و به قوه ناميه استاندارد مناسب تشخيص داده شده است.
عمق كاشت : عمق كاشت در زراعت تريتيكاله از گندم كمتر ميباشد آزمايشات انجام شده در كميت نشان ميدهد كه عمق كاشت بيشتر از 6 سانتيمتر ميتواند عملكرد را كاهش دهد در صورتي كه عملكرد گندم وقتي عمق بذركاري9 سانتيمتر باشد نيز كاهش پيدا نمي كند اما عمق بذركاري تريتيكاله به دليل پايين بودن قدرت ناميه بذر نبايد بيشتر از6 سانتيمتر گردد.عمق مطلوب كاشت 2تا4 سانتيمتر ميباشد وكاشت عميق تر، تراكم بوته وعملكرد دانه راكاهش مي دهد.
نيازهاي غذايي تريتيكاله :
فاكتورهايي نظير آب و هوا، حاصلخيزي خاك، رطوبت و ژنوتيپ و نوع برداشت ( علوفه و دانه و يا علوفه ) بايد مد نظر گرفته شود ولي در شرايط حاصلخيزي متوسط تا نامناسب براي كسب عملكرد مطلوب و در تاريخ كاشت اپتيمم افزايش 80 كيلوگرم P و 80 كيلوگرم K و 120 كيلوگرم N در هكتار تا كنون عملكرد قابل قبول دانه را همراه داشته است.
آبياري :
در آزمايشاتي كه در كشور صورت پذيرفته در شرايط حاصلخيزي محدود و بارندگي طبيعي طي سه سال به ترتيب 443 ، 309 ، 239 ميليمتر طي دوره رويش نشان داده كه عملكرد دانه ارقام تريتيكاله حدود 21 درصد بر عملكرد گندم برتري داشته كه به نظر در شرايط بسيار مناسب بارندگي تا 400 ميليمتر بهترين راندمان را دارا مي باشد . در شرايط آبياري با توجه به اينكه بين عملكرد دانه و طول پر شدن آن همبستگي قوي و مثبت وجود دارد و در زمان پر شده دانه نياز به آب مشاهده مي گردد. همچنين تأمين آب نياز به بستگي به نوع برداشت نيز دارد (شرايط دومنظوره علوفه بي دانه). در استان خراسان پس از يك تا دو نوبت سر چر داده در اوايل بهار اقدام به كود دهي و آبياري بعدي مي نمايند و كشت آن در اكثر اراضي كه از آب برخوردار است توصيه مي شود در كل اگر مانند گندم و جو آبياري شود عملكرد بسيار خوبي خواهد داشت.
علف هاي هرز :
وجود علف هاي هرز در مزارع از اين نظر كه برروي رشد گياهان زراعي اثر نامطلوب دارند همواره مشكل ساز بوده است لذا مبارزه با علفهاي هرز توسط روش هاي متفاوت شيميايي، زراعي و مكانيكي صورت مي پذيرد. علفهاي هرز مزارع تريتيكاله مشابه علفهاي هرز مزارع گندم مي باشد به اين جهت كليه روش هايي كه براي مبارزه با علفهاي هرز مزارع گندم استفاده مي شود را در مورد تريتيكاله مي توان اعمال نمود. از آنجاييكه در مراحل ابتدائي نسبت به علفهاي هرز داراي رشد سريعترمي باشد لذا مي توان با سايه اندازي بر روي علفهاي هرز مانع رشد يا كاهش رشد آنها گردد كه اين امر خود نوعي كنترل بيولوژيكي است كه از طريق تريتيكاله اعمال مي گردد .
بيماريها :
تريتيكاله داراي خصوصيات مطلوب تحمل به بيماريهايي مثل كتولگي جو ، زنگ قهوه اي ، سفيدك و سياهك بوده و در مقابل آفاتي چون شته روسي زنبور از تحمل خوبي برخوردار است.
برداشت تريتيكاله :
اگرچه هدف از بوجود آوردن تريتيكاله بدواً مصادف تغذيه انسان بوده ولي هم اكنون عمدتاً به عنوان يك نبات علوفه اي در جهان كشت مي گردد ودر قياس با جو ميزان دانه توليدي دو برابر عملكرد دانه جو و مجموع ماده خشك (علوفه توليدي پس از هر چين و دانه استحصالي) 5/1 برابر جو است عملكرد دانه دو رقم تريتيكاله مناسب ايران در مقايسه با ارقام شاهد گندم اصلاح شده مجموعاً 20 درصد برتري عملكرد داشته است كه در تمام مناطق نسبت به گندم بايد در نظر گرفته شود. در استان خراسان در صورتيكه در طول مراحل اوليه رشد سرچر داده شود ميزان توليد دانه در هكتار حدود 5/3 تا 4 تن بوده ودر صورتيكه برداشت علوفه صورت نپذيرد متوسط عملكرد دانه 6 تا 7 تن در هكتار بوده است. عملكرد آن در كشورهاي جهان متفاوت بوده و در بعضي كشورها ميانگين عملكرد 8/6تا 5/7 ولي طبق گزارشات عملكرد آن بيش از 9 تن در هكتار
مي باشد. برداشت آن شبيه به ساير غلات با كمباين صورت مي پذيرد. اين گياه مقاومت خوبي نسبت به ريزش دانه دارد .