روشهاي صرفه جويي در انرژي و مصرف سوخت :
صرفه جويي در سوخت به طرق مختلف صورت مي پذيرد. روشهاي کم خرج مانند تنظيم دقيق ،مراقبت و نگهداري صحيح و روشهاي پرخرجي همچون نصب تاسيسات بازيافت حرارتي روي کوره، باعث کاهش سوخت مصرفي ميگردد. روشهاي موفقي که باعث اين صرفه جويي گرديده اند عبارتنداز:کاهش هواي اضافي، افزايش بازيافت حرارتي بخش جابجايي ،استفاده ار لوله هاي پره دار، پيش گرم کردن هواي احتراق .
هواي اضافي مهمترين عامل در بازده حرارتي است. با وجود اينكه كاربرد هواي اضافي زياد ،كنترل عمليات را ساده تر مي نمايد ولي ميزان سوخت مصرفي وبالطبع مخارج حاصله افزونتر خواهد شد. سوخت اضافي صرف گرم كردن هوا از دماي محيط تا دماي گازهاي داغ داخل كوره مي شود. امروزه با پيشرفت سيستمهاي كنترل كننده ، اكسيژن اضافي در گازهاي داغ را ميتوان به 2 الي 3 درصد تقليل داد. اگر مقدار اكسيژن اضافي از اين مقدار كمتر شود ، عمل احتراق ناقص صورت گرفته و دوده در محصولات احتراق مشاهده مي شود. احتراق ناقص بشدت دماي شعله را كاهش مي دهد و در نتيجه بازده كوره خيلي كم خواهد شد. لذا در سوختهاي گازي حتما بايد ميزان اكسيژن اضافي در بخش احتراق، معيار عملكرد كوره باشد. بنا به عرف طراحي ، در كوره هاي با مكش طبيعي (Natural Draft) ،معمولا براي سوخت گازي حدود 20% وبراي سوخت نفتي 25% هواي اضافي بكار برده ميشود. در كوره هاي با مكش اجباري (Forced Draft) بدليل كنترل دقيقتر ميزان هوا ، مقدار هواي اضافي برابر 15% براي سوخت گازي و 20% براي سوخت نفتي مي باشد.
امكان بازيافت حرارت از بخش جابجايي ، هنگامي كه دماي گازهاي داغ خيلي زياد باشد ، وجود دارد. اين عمل با افزايش تعداد رديف لوله ها در بخش جابجايي جهت افزايش سطح حرارتي امكان پذير است. نصب مبدلهاي حرارتي مكمل همچون پيش گرم كردن خوراك كوره ها و سوپر هيترهايي جهت تهيه بخار آب فوق اشباع در صنعت ، اغلب از نظر اقتصاذي مورد توجه ميباشد. بايد در نظر داشت كه افزايش سطوح حرارتي باعث كاهش دماي گازهاي داغ ودرنتيجه كاهش ميزان مكش وافت فشار گازها خواهد شد كه ممكن است به افزايش ارتفاع دودكش منتهي گردد.
با تعويض لوله هاي برهنه با لوله هاي پره دار، ميتوان بازده حرارتي كوره ها را تا 10% بهبود داد. اين عمل باعث كاهش دماي گازهاي داغ تا حدود 300*F مي شود. تعويض اين لوله ها باعث افزايش افت فشار گازهاي داغ و كاهش مكش ميگردد پس بايد مقدار مكش دودكش را دقيقا ارزيابي نمود.
پيش گرم كردن هواي احتراق نيز يكي ازطرق كاهش مصرف سوخت مي باشد. هرچه دماي گازهاي داغ دودكش كمتر باشد، افت حرارتي از طريق دودكش نيز كمتر خواهد بود. لذا با پيش گرم كردن هواي احتراق، دماي گازهاي داغ كاهش وبازده حرارتي كوره افزايش مي يابد. لازم به ذكر است كه اين سيستم باعث حرارت بيش از حد در برخي نقاط بخش تابشي و تشكيل اكسيدهاي ازت (Nox) بيشتري خواهد شد.
گرماي احتراق يا ارزش حرارتي : Heat Of Combustion & Heating Value
ارزش حرارتي سوخت عبارت است ازمقدارانرژي كه در موقع سوختن كامل سوخت آزاد مي شود. سوختهاي حاوي ئيدروژن ،همواره دو ارزش حرارتي دارند بطوريكه اگر يك پوند سوخت دردماي 60*F محترق شده و محصولات احتراق تا 60*F سرد گردند، گرماي حاصله را ارزش حرارتي خالص (NHV) يا پائيني (LHV) مينامند. هرگاه بخار آب موجود درگازهاي احتراق را در 60*F تبديل به آب نمائيم، گرماي حاصله را ارزش حرارتي ناخالص (GHV) يا بالايي (HHV) مي گويند.
عموما ارزش حرارتي سوختهاي گازي را توسط يك كالريمتر درفشار ثابت ميتوان بطور دقيق تعيين نمود. اين ارزش حرارتي براي مواد خالص مشخص است وبراي سوختهايي كه تركيبي از چند ماده ميباشند ميتوان با توجه به ارزش حرارتي اجزاء ودرصد وزني آنها ، آن را محاسبه نمود. همچنين مكلر ( Mekler )روابط ساده اي جهت تخمين ارزش حرارتي خالص و ناخالص سوختهاي گازي برحسب چگالي Sp.Gr كه نسبت وزن مولكولي گاز به وزن مولكولي هوا است، پيشنهاد نموده است :
HHV = 17887+57.5 *API – 10220*So
LHV = HHV – 9720 * H (Btu/lb) " براي سوخت مايع ”
HHV = 215 + 1500 Sp.Gr
LHV = 155 + 1425 Sp.Gr (Btu/ft3) " براي سوخت گاز"
Sp.Gr = Specific Gravity of gas = Mw gas/ Mw air = Mw gas/ 29
So و H درصد وزني گوگرد و ئيدروژن ميباشد.
آناليز گازهاي داغ حاصل از احتراق :
شايعترين دستگاه آناليز محصولات احتراق ، دستگاه ارسات ميباشد. وليكن درصنعت از دستگاههاي خودكاري استفاده مي گردد كه بطور مداوم درصدهاي دي اكسيد كربن، منواكسيد كربن، اكسيژن ومواد سوختي را نشان مي دهند. اكثر اين دستگاهها تغييرات درصد مواد را بصورت آناليز خشك ارائه مي دهند.
جهت بدست آوردن رابطه بين درصد هواي اضافي وآناليز گاز خروجي از دودكش بطريق ذيل عمل مي شود:
معادله واكنش سوختن يك هيدروكربور بصورت زير مي باشد :
Cm Hn + ( m+n/4 ) O2 ----------à m CO2 + n/2 H2O
واگرسوخت بهمراه هواي اضافي (Exess Reactant) مصرف شده ودرصد هواي اضافي E باشد ، معادله سوختن بصورت زير خواهد بود : 100 * هواي لازم/ هواي اضافي = % E
Cm Hn + (m+n/4) (1/0.21) (1+ %E /100) AIR ------------à
m CO2 + n/2 H2O + 79/21 (m+n/4) (1+ %E /100) N2 + (m+n/4) ( %E /100) O2
معادله بالا براساس سوختن يك مول از يك سوخت درنظر گرفته شده وبنابراين مول گازهاي حاصل احتراق نيز بدست آمده است . براي ساده نمودن معادله ها ورسيدن به يك فرمول كلي بجاي m , n ازنسبت وزني ئيدروژن به كربن كه معادل n /12m = H/C ميباشد استفاده ميكنيم. دراينصورت جمع گازهاي حاصل چنين است :
SUM. = (m+n/4)(79/21 + %E /21) + m + n/2 بصورت WET
--------à SUM. = m(1+3n/12m)(79/21 + %E /21) +m(1+ 6n/12m)
حال با تقسيم مقدار CO2& O2 به كل مقدار گازهاي خروجي وتغييرشكل آنها، معادله هاي زير بدست مي آيد:
WET Basis
"مول" كل گازهاي خروجي = m{(1+3H/C)(79/21 + %E /21) + (1+6H/C)}
درصداكسيژن درگازهاي خروجي : %O2 =(1+3 H/C)%E *100/(1+3H/C)(79/21+%E/21)+(1+6H/C)
درصد دي اكسيد كربن درگازهاي خروجي : %CO2 = 100 / (1+3H/C)(79/21+ %E / 21) + (1+6H/C)
21/ %O2-1 79 + 21(1+6H/C)/1+3H/C / %E = : درصد هواي اضافي برحسب % O2
: %E = {21(100/ %CO2 – (1+6H/C)) / (1+3H/C)}-79 درصد هواي اضافي بر حسب % CO2
با توجه به اين فرمولها سه نتيجه كلي بدست مي آيد :
1- درصد هواي اضافي با مشخص بودن يكي از اجزاء گاز خروجي دودكش قابل محاسبه است.
2- با افزايش درصد هواي اضافي، درصد اكسيژن در گازهاي خروجي افزايش مي يابد .
3- با افزايش درصد هواي اضافي، درصد CO2 درگازهاي خروجي كاهش مي يابد .
صرفه جويي در سوخت به طرق مختلف صورت مي پذيرد. روشهاي کم خرج مانند تنظيم دقيق ،مراقبت و نگهداري صحيح و روشهاي پرخرجي همچون نصب تاسيسات بازيافت حرارتي روي کوره، باعث کاهش سوخت مصرفي ميگردد. روشهاي موفقي که باعث اين صرفه جويي گرديده اند عبارتنداز:کاهش هواي اضافي، افزايش بازيافت حرارتي بخش جابجايي ،استفاده ار لوله هاي پره دار، پيش گرم کردن هواي احتراق .
هواي اضافي مهمترين عامل در بازده حرارتي است. با وجود اينكه كاربرد هواي اضافي زياد ،كنترل عمليات را ساده تر مي نمايد ولي ميزان سوخت مصرفي وبالطبع مخارج حاصله افزونتر خواهد شد. سوخت اضافي صرف گرم كردن هوا از دماي محيط تا دماي گازهاي داغ داخل كوره مي شود. امروزه با پيشرفت سيستمهاي كنترل كننده ، اكسيژن اضافي در گازهاي داغ را ميتوان به 2 الي 3 درصد تقليل داد. اگر مقدار اكسيژن اضافي از اين مقدار كمتر شود ، عمل احتراق ناقص صورت گرفته و دوده در محصولات احتراق مشاهده مي شود. احتراق ناقص بشدت دماي شعله را كاهش مي دهد و در نتيجه بازده كوره خيلي كم خواهد شد. لذا در سوختهاي گازي حتما بايد ميزان اكسيژن اضافي در بخش احتراق، معيار عملكرد كوره باشد. بنا به عرف طراحي ، در كوره هاي با مكش طبيعي (Natural Draft) ،معمولا براي سوخت گازي حدود 20% وبراي سوخت نفتي 25% هواي اضافي بكار برده ميشود. در كوره هاي با مكش اجباري (Forced Draft) بدليل كنترل دقيقتر ميزان هوا ، مقدار هواي اضافي برابر 15% براي سوخت گازي و 20% براي سوخت نفتي مي باشد.
امكان بازيافت حرارت از بخش جابجايي ، هنگامي كه دماي گازهاي داغ خيلي زياد باشد ، وجود دارد. اين عمل با افزايش تعداد رديف لوله ها در بخش جابجايي جهت افزايش سطح حرارتي امكان پذير است. نصب مبدلهاي حرارتي مكمل همچون پيش گرم كردن خوراك كوره ها و سوپر هيترهايي جهت تهيه بخار آب فوق اشباع در صنعت ، اغلب از نظر اقتصاذي مورد توجه ميباشد. بايد در نظر داشت كه افزايش سطوح حرارتي باعث كاهش دماي گازهاي داغ ودرنتيجه كاهش ميزان مكش وافت فشار گازها خواهد شد كه ممكن است به افزايش ارتفاع دودكش منتهي گردد.
با تعويض لوله هاي برهنه با لوله هاي پره دار، ميتوان بازده حرارتي كوره ها را تا 10% بهبود داد. اين عمل باعث كاهش دماي گازهاي داغ تا حدود 300*F مي شود. تعويض اين لوله ها باعث افزايش افت فشار گازهاي داغ و كاهش مكش ميگردد پس بايد مقدار مكش دودكش را دقيقا ارزيابي نمود.
پيش گرم كردن هواي احتراق نيز يكي ازطرق كاهش مصرف سوخت مي باشد. هرچه دماي گازهاي داغ دودكش كمتر باشد، افت حرارتي از طريق دودكش نيز كمتر خواهد بود. لذا با پيش گرم كردن هواي احتراق، دماي گازهاي داغ كاهش وبازده حرارتي كوره افزايش مي يابد. لازم به ذكر است كه اين سيستم باعث حرارت بيش از حد در برخي نقاط بخش تابشي و تشكيل اكسيدهاي ازت (Nox) بيشتري خواهد شد.
گرماي احتراق يا ارزش حرارتي : Heat Of Combustion & Heating Value
ارزش حرارتي سوخت عبارت است ازمقدارانرژي كه در موقع سوختن كامل سوخت آزاد مي شود. سوختهاي حاوي ئيدروژن ،همواره دو ارزش حرارتي دارند بطوريكه اگر يك پوند سوخت دردماي 60*F محترق شده و محصولات احتراق تا 60*F سرد گردند، گرماي حاصله را ارزش حرارتي خالص (NHV) يا پائيني (LHV) مينامند. هرگاه بخار آب موجود درگازهاي احتراق را در 60*F تبديل به آب نمائيم، گرماي حاصله را ارزش حرارتي ناخالص (GHV) يا بالايي (HHV) مي گويند.
عموما ارزش حرارتي سوختهاي گازي را توسط يك كالريمتر درفشار ثابت ميتوان بطور دقيق تعيين نمود. اين ارزش حرارتي براي مواد خالص مشخص است وبراي سوختهايي كه تركيبي از چند ماده ميباشند ميتوان با توجه به ارزش حرارتي اجزاء ودرصد وزني آنها ، آن را محاسبه نمود. همچنين مكلر ( Mekler )روابط ساده اي جهت تخمين ارزش حرارتي خالص و ناخالص سوختهاي گازي برحسب چگالي Sp.Gr كه نسبت وزن مولكولي گاز به وزن مولكولي هوا است، پيشنهاد نموده است :
HHV = 17887+57.5 *API – 10220*So
LHV = HHV – 9720 * H (Btu/lb) " براي سوخت مايع ”
HHV = 215 + 1500 Sp.Gr
LHV = 155 + 1425 Sp.Gr (Btu/ft3) " براي سوخت گاز"
Sp.Gr = Specific Gravity of gas = Mw gas/ Mw air = Mw gas/ 29
So و H درصد وزني گوگرد و ئيدروژن ميباشد.
آناليز گازهاي داغ حاصل از احتراق :
شايعترين دستگاه آناليز محصولات احتراق ، دستگاه ارسات ميباشد. وليكن درصنعت از دستگاههاي خودكاري استفاده مي گردد كه بطور مداوم درصدهاي دي اكسيد كربن، منواكسيد كربن، اكسيژن ومواد سوختي را نشان مي دهند. اكثر اين دستگاهها تغييرات درصد مواد را بصورت آناليز خشك ارائه مي دهند.
جهت بدست آوردن رابطه بين درصد هواي اضافي وآناليز گاز خروجي از دودكش بطريق ذيل عمل مي شود:
معادله واكنش سوختن يك هيدروكربور بصورت زير مي باشد :
Cm Hn + ( m+n/4 ) O2 ----------à m CO2 + n/2 H2O
واگرسوخت بهمراه هواي اضافي (Exess Reactant) مصرف شده ودرصد هواي اضافي E باشد ، معادله سوختن بصورت زير خواهد بود : 100 * هواي لازم/ هواي اضافي = % E
Cm Hn + (m+n/4) (1/0.21) (1+ %E /100) AIR ------------à
m CO2 + n/2 H2O + 79/21 (m+n/4) (1+ %E /100) N2 + (m+n/4) ( %E /100) O2
معادله بالا براساس سوختن يك مول از يك سوخت درنظر گرفته شده وبنابراين مول گازهاي حاصل احتراق نيز بدست آمده است . براي ساده نمودن معادله ها ورسيدن به يك فرمول كلي بجاي m , n ازنسبت وزني ئيدروژن به كربن كه معادل n /12m = H/C ميباشد استفاده ميكنيم. دراينصورت جمع گازهاي حاصل چنين است :
SUM. = (m+n/4)(79/21 + %E /21) + m + n/2 بصورت WET
--------à SUM. = m(1+3n/12m)(79/21 + %E /21) +m(1+ 6n/12m)
حال با تقسيم مقدار CO2& O2 به كل مقدار گازهاي خروجي وتغييرشكل آنها، معادله هاي زير بدست مي آيد:
WET Basis
"مول" كل گازهاي خروجي = m{(1+3H/C)(79/21 + %E /21) + (1+6H/C)}
درصداكسيژن درگازهاي خروجي : %O2 =(1+3 H/C)%E *100/(1+3H/C)(79/21+%E/21)+(1+6H/C)
درصد دي اكسيد كربن درگازهاي خروجي : %CO2 = 100 / (1+3H/C)(79/21+ %E / 21) + (1+6H/C)
21/ %O2-1 79 + 21(1+6H/C)/1+3H/C / %E = : درصد هواي اضافي برحسب % O2
: %E = {21(100/ %CO2 – (1+6H/C)) / (1+3H/C)}-79 درصد هواي اضافي بر حسب % CO2
با توجه به اين فرمولها سه نتيجه كلي بدست مي آيد :
1- درصد هواي اضافي با مشخص بودن يكي از اجزاء گاز خروجي دودكش قابل محاسبه است.
2- با افزايش درصد هواي اضافي، درصد اكسيژن در گازهاي خروجي افزايش مي يابد .
3- با افزايش درصد هواي اضافي، درصد CO2 درگازهاي خروجي كاهش مي يابد .