bahram torabi
عضو جدید
عنوان : نمودار گيري (Electric Logging)
كلمات كليدي: نمودارهاي الكتريكي، نمودار پرتو گاما، نمودار صوتي، نمودار جرم مخصوص، نمودار نوتروني، نمودار مقاومت مخصوص جانبي، نمودار درجه حرارت، نمودار قطر ياب
در اين قسمت مختصري درباره نمودارهاي الكتريكي كه توسط ابزار سيمي از يك چاه به دست مي آيد صحبت مي شود. اطلاعات زمين شناسي و ارزيابي يك مخزن كه از چاه در حال حفاري به دست مي آيد از چندين طريق است. يكي بدست آمدن خرده هاي سنگ حفاري شده (Cuttings) كه توســط گردش گل حفاري به سطح زمين آورده شده و توسط زمين شنـاسي بررسي مي شود. ديگري گرفتن مغزه (Core) است و راه سوم راندن نمودار هاي الكتريكي گوناگون در داخل چاه است كه با تفسير آنها مي توان اطلاعات دقيقي از لايه هاي حفاري شده در چاه بدست آورد. امروزه از نمودارهاي گوناكوني براي ارزيابي مخازن استفاده ميشود.
نمودار پرتو گاما (Gamma Ray Log) :
در اين نمودار ميزان مواد راديواكتيو موجود در لايه هاي زمين را اندازه گيري ميكند. از اين نمـودار براي هم ترازي طبقات زمين به همراه نمودار صوتي (Sonic) استفاده ميشود.نمــــودار پرتو گاما به همراه كليه نمودارهاي ديگر براي هم ترازي آنها رانده ميشود. از اين نمودار در چاه هاي جداره گذاري شده (Cased hole) نيز استفاده مي شود. بخصوص همراه نمودار CCL (تعيين كننده محل اتصال لوله هاي جداري) براي تعيين فواصل انتخاب شده براي مشبك كاري و يا توپك (Packer) گذاشتن استفاده ميشود.
دستگاه نمودار گير پرتو گاما شامل يك موج ياب (Sonde) است كه تشعشع اشعه گاماي خارج شده از لايه نزديك به دستگاه نمودار كير را اندازه كيري ميكند. واحد اين نمودار API است كه بر روي كاغذ نمودار گيري معمولا بين 0 تا 100 API اندازه كيري ميشود كه هر تقسيم بندي 10 API است.
نمودار صوتي (Sonic Log) :
اساس اين نمودار براي اندازه گيري سرعت صوت در لايه هاي زمين است. بدين معني كه زمان لازم براي طي كردن يك فوت در لايه ها به موازات جداره چاه اندازه گيري مي شود.از اين نمودار براي هم ترازي طبقات، تعيين نوع سنگها ((Litology و محاسبه تخلخل استفاده ميشود. نمودار صـــــــوتي معمولا به همراه نمودار اشعه گاما در چاه رانده مي شود و مجموعه اين دو بهترين نمودار براي تعيين جنس سنگ هاي طبقات زمين است. واحد اين نمودار ميكروثانيه بر فوت است. بر روي كاغذ اندازه گيري تغييرات سرعت معمولا بين 40 تا 140 اندازه گيــــري ميشود كه هر تقسيم بندي برابر 10 است.
نمودار جرم مخصوص (FED=Formation Density Log) :
از اين نمودار براي اندازه گيري جرم مخصوص الكتروني لايه ها كه برابر تعداد الكترون ها در هر سانتي متر مكعب از سنگ است استفاده مي گردد. اساس ابزار اين نمودار گير يك فرستنده اشعه راديو اكتيو و دو گيرنده اشعه هاي باز يافت است. از اين نمودار براي اندازه گيري تخلخل لايه ها و تعيين سطح گاز ها در طبقات استفاده مي شود .
معمو لا اين نمودار به همراه نمودار نوترون در چاه رانده ميشود. واحد نمودار جرم مخصوص گرم بر سانتي متر مكعب است. وبر روي كاغذ نمودار گيري معمولا بين 2تا 3گرم در سانتي متر مكعب اندازه گيري مي شود كه هر تقسيم بندي معادل 05/0 گرم بر سانتي متر مكعب است .
نمودار نوتروني (CNL=Compensated Neutron Log)
اساس كار اين نمودار بر اندازه گيري مقدار يون هيدروژن موجود در خلل و فرج سنگها است . كه سپس از روي اين اندازه گيري درصد تخلخل لايه ها تعيين ميگردد .بنابراين اين نمودار مستقيما درصد تخلخل سنگها را نشان ميدهد. مجموعه نمودار جرم مخصوص و نوترون نمايان گر ميزان صحيح تخلخل سنگها و تعيين گاز در لايه ها است . همچنين با مقايسه منحني اين دو نمودار با منحني ساير منودارها ميتوان جنس سنگها را نيز تعيين نمود.
از نمودار نوتروني در چاه هاي داراي جداره نيز مي توان استفاده نمود. بر روي كاغذ منحني اين نمودار درصد تخلخل بين صفر تا 45 درصد خوانده ميشود . كه هر تقسيم بندي نشان دهنده 3 درصد تخلخل است .
نمودار مقاومت مخصوص جانبي (DLL=Dual Laterolog):
اين نمودار مقاومت مخصوص سنگها را به همراه سيالات موجود در خلل وفرج آنها نشان ميدهد .مقاومت مخصوص يك جسم آن مقدار مقاومتي است كه ان جسم در برابر عبور جريان الكتريسيته از خود نشان ميدهد . اساس كار اين دستگاه نيز فرستادن امواج الكتريسيته به داخل لايه هاي زمين و اندازه گيري مقاومت ان لايه ها در برابر عبور اين جريان است. مخازن زير زميني داراي هيدرو كربن مقاومت بيشتري در مقابل عبور جريان الكتريسيته نسبت به مخازن داراي آب از خود نشان ميدهند. همچنين هر چه درصد اشباع نمكهاي محلول در آب بيشتر باشد مقاومت آان محلول در برابر جريان اكتريسيته كمتر است . به طور كلي مقاومت مخصوص يك لايه باز تابي از نسبت هيدروكربن ها و آب موجود در ان لايه و در نتيجه درصد تخلخل ان لايه است .از اين نمودار در چاه هايي كه داراي گل حفاري پايه آبي (water base mud) هستند استفاده ميشود و براي تعين درصد تخلخل و درصد اشباع آب سازند به كار ميروند . واحد نمودار مقاومت مخصوص ويا به عبارت ساده تر اهم متر است.
نمودار درجه حرارت (Temperature Logging):
اساس ابزار اين نمودار از يك حرارت سنج تشكيل شده است . اين حرارت سنج با دقت بسيار تغييرات درجه حرارت را در چاه هايي كه با گل يا هوا حفاري ميشوندنشان ميدهد.از اين نمودار براي تعيين لايه هاي توليد كننده گاز و تعيين حدود اين لايه ها ، تعيين نقاطي كه جريان از آب نمك به داخل چاه دارند و يا نقاطي كه گل گم شدگي صورت ميگيرد و تعببن شيب درجه حرارت استفاده ميگردد .
همچنين در چاه هاي جداره پوش مي توان براي بدست اوردن حد بالاي سيمان در پشت لوله جداره استفاده كرد.
نمودار قطر ياب (Caliper Logging ):
از اين نمودار براي اندازه گيري قطر داخلي چاه باز و يا تغييرات ايجاد شده در پوشش جداري چاه ها استفاده مي شود .اين ابزار را مي توان به تنهايي و يا همراه ساير نمودار ها استفاده نمود .معمو لا به همراه ابزار نمودار گيري پرتو گاما واندازه مته به داخل چاه رانده مي شود .يكي از موارد عمده استفاده از اين نمودار براي بدست آوردن حجم دقيق داخل چاه براي تعيين مقدار سيمان براي سيمان كاري پشت لوله جداره و تعيين نقاط شسته شده است.
» منابع:
آشنايي با مخازن نفت وگاز( دكتر محمد رياضي )
كتاب كنكور كارشناسي ارشد نفت و مخازن ( تورج باغبان باشي و اسلام يوسفي سادات)
